سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): مجموعه «دایرةالمعارف فتنه ۸۸» به منظور شناخت اهداف، چگونگی شکل‌گیری و تداوم کودتای سبز و شناخت بازیگران و نقش‌آفرینان فتنه سال ۱۳۸۸ و چگونگی مقابله نظام اسلامی در مدیریت و مهار این فتنه عمیق تدوین شده است. ۹ جلد این مجموعه در سال‌های گذشته منتشر شده بود و اکنون چهار جلد دیگر از این مجموعه به‌تازگی چاپ رسیده است.
احمد امامی، مدیر این پروژه درباره این دایرةالمعارف گفت: بنده عضو کوچکی از دوستانی هستم که محصول آن کتابی است که امروز شاهد آن هستید. از همه دوستانی که زحمت کشیدند و این اثر تولید شد، تشکر می‌کنم.
وی افزود: کتاب‌های تاریخی در هر کشوری درس‌ها و عبرت‌هایی دارد. عبرت‌ها به ما می‌گوید که چه اتفاقاتی افتاده و چه اتفاق‌هایی ممکن است، بیفتد. درس‌ها هم به ما یاد می‌دهد که آماده باشیم تا آسیب‌های اتفاقات بعدی را کمتر کنیم یا کمک کنیم تا آن اتفاق رخ ندهد. برخی دوره‌ها نقطه عطف هستند. ۸۸ از آن جمله است که فقط یک ویژگی آن را عرض می‌کنم و در کتاب، مفصل آن با نگاه به اسناد آمده است.
امامی بیان کرد: ما ۱۰ سال قبل هم یک اردوکشی خیابانی داشتیم. اما در سال ۷۸ پنج روز بیشتر طول نکشید و خاتمه پیدا کرد. اما سال ۸۸ از نظر تبارشناسی باز همان اتفاق در بعد داخلی و خارجی ارتقاء یافته است. این اتفاق رخ داده است، اما چه ویژگی دارد که ۸ ماه و شاید بیشتر طول می‌کشد و نهایتاً حادثه روز ششم محرم و بعد هم هشتم و نهم دی‌ماه اتفاق می‌افتد؟ در نهم دی این مسئله سراسری شد و بعد خاتمه پیدا کرد. این چه اتفاق و فتنه بزرگی بود که ۱۰ سال پیش هم تجربه کردیم و شاهد یک اردوکشی خیابانی بود اما در اینجا با اینکه تجربه داشتیم، هشت ماه طول کشید. این هم اهمیت فتنه ۸۸ را و هم اهمیت روزی که این فتنه خاتمه پیدا می‌کند، یعنی نهم دی را نشان می‌دهد.
وی در ادامه گفت: ما بعد از آن اتفاق، سال ۱۴۰۱ شاهد فتنه دیگری بودیم. سال ۸۸ حقیقتاً یک نقطه عطف یعنی پایانی بر یک مرحله است؛ آن هم زمانی که ما وارد دهه چهارم انقلاب می‌شویم. این اتفاق می‌افتد و نشان می‌دهد که در آینده هم ممکن است چنین اتفاقی پیش روی ما باشد. در سال ۱۴۰۱ با مختصات متفاوت از سال ۸۸ یک جنگ ترکیبی تمام عیار بروز و ظهور پیدا می‌کند. اینجا هم باز همان ملت ایران با همان بصیرت به مصاف این واقعه می‌آید و به این غائله خاتمه می‌دهد ولی تا زمانی که انقلاب بر هویت خودش هست و نظام اسلامی از این هویت حمایت می‌کند، یقیناً از این پدیده‌های پیچیده‌تر در پیش رو خواهیم داشت. باید درس‌ها را خوب بیاموزیم تا آسیب‌های بعدی ما کمتر شود.
احمد امامی افزود: اما چهار جلدی که به‌تازگی منتشر شده است، مجموعه اسنادی در رابطه با سال ۸۸ مرتبط با انقلاب و نظام است. یعنی این اسناد برای تثبیت روند تکاملی انقلاب یا برای تثبیت نظام و تقویت نظام در عرصه داخلی و خارجی به نوعی مؤثر بوده است یا آسیب‌ها و مخاطراتی که متوجه نظام و انقلاب بوده است، همه آن اتفاقات و وقایع ریز و درشت رصد شد. آنهایی که به نظر من یا دوستانی که دخیل بودند، بررسی، ثبت و گزارش شد. هر جلد یک فصل دارد. البته پایان جلد اول روز ۲۳ خرداد است. چون انتخابات پایان روز ۲۲ انجام شد و ما می‌خواستیم این حماسه را به خوبی تبیین کنیم.
وی ادامه داد: اتفاقات فقط بحث داخلی نیست، بلکه همه اتفاقات یعنی مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط با انقلاب و نظام نیز در این کتاب مستندسازی شد. یک مقدمه تحلیلی هم دارد. یعنی آنچه که در گزارش‌های روزانه آمده اسنادی است که گردآوری و گزارش شد. اما در مقدمه نگاهی به تحلیل و تبیینی که در متن بیان شده و در گزارش روزانه آمده است، آورده‌ایم. لذا هر جلد از این روزشمار یک مقدمه تحلیلی و تبیینی دارد که در واقع مختصات اتفاقی رخ داده در بازه زمانی کتاب را تشریح و تبیین می‌کند.
امامی در پاسخ به پرسشی که آیا خاطرات مردمی نیز در این کتاب آمده است؟ گفت: این کتاب بیان خاطره نیست، و بیشتر بر اساس سند است و در بعضی اسناد اگر کسی اتفاقی را نقل کرده؛، آورده‌ایم ولی خاطره‌گویی نداریم. البته یک خاطره از خودم در پانوشت کتاب آورده‌ام؛ دو تا پیاده‌روی سخت را طی کردم یکی از شمال به جنوب و زمان تشییع جنازه حضرت امام بود که از مصلی تا بهشت زهرا پیاده رفتیم و دیگری از شرق به غرب در خیابان دماوند بود و مسیر به قدری شلوغ بود که وقتی به میدان انقلاب رسیدیم برنامه ۹ دی تمام شده بود. جمعیت به‌قدری زیاد بود که مجبور بودیم کل مسیر را پیاده راه برویم.
امامی افزود: از میان تحولات هر سال و یا هر مقطع مورد بررسی، وقایعی یافت می‌شوند که به دلیل نوع، ماهیت، گستره، بازیگران، ابعاد و پیامدها از اهمیت خاصی برخودار هستند و برخی از آنها از جهات یادشده به نوعی، یک نقطه عطف تاریخی تلقی می‌شوند. سال ۱۳۸۸ از این نظر بسیار با اهمیت و متمایز از تحولات سال‌های پس از پیروزی انقلاب است.
وی بیان کرد: انتخابات «باشکوه» و «نصاب شکن»، آن هم در «آغاز دهه چهارم انقلاب»، طراحی و اجرای سناریوهایی با الگوی «انقلاب‌های رنگین» که پیش از این در برخی از کشورهای جهان برای «براندازی» نظام‌های سیاسی و یا «جابجایی قدرت» سیاسی تجربه شده بود، در ادامه، شکل‌گیری یک «فتنه عمیق» که با رفتار غیرقانونی برخی از نامزدها، آغاز اردوکشی‌های خیابانی با «اسم رمز تقلب»، اصرار بر ابطال انتخابات و ادامه «مطالبات غیرقانونی» نامزدها و حامیان داخلی و خارجی آنها، امیدوار شدن دشمنان خارجی به «براندازی» نظام و آشکار شدن دخالت‌های آنها در حمایت از آشوبگران، این سال و وقایع آن را مهمتر و متمایز کرد.
امامی گفت: این فتنه با اغتشاشات ۲۵ و ۳۰ خرداد اوج گرفت، در روزها و مناسبت‌های بعدی ادامه یافت، اما سرانجام در روز عاشورای سال ۸۸ (۶ دی)، ماهیت فتنه و چهره واقعی بازیگران داخلی و خارجی برملا شد و با «حماسه ۹ دی» و «۲۲ بهمن» سال ۸۸، سرانجام پس از ۸ ماه پایان یافت. از این رو، وقایع دی و بهمن نیز بر اهمیت و تمایز سال ۸۸ نسبت به وقایع سال‌های قبل افزود. بازخوانی و تحلیل این وقایع نشان داد که انتخابات «بهانه» و اصل نظام «نشانه» بوده است.
وی بیان کرد: روز شمار سال ۸۸، برشی از روزشمار انقلاب اسلامی است که به وقایع مربوط به انتخاب، فتنه پس از انتخابات و سایر وقایع مرتبط با انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی در سه حوزه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی می‌پردازد. به دلیل فراوانی گزارش‌های روزانه و همچنین حجم مقدمه «تبیینی- تحلیلی» آن، روز شمار سال ۸۸ در چهار جلد تدوین شده است. فهرست تفصیلی در هر جلد نیز دسترسی خوانندگان و محققان به موضوعات و محتوای گزارش‌های روزانه در این روزشمارها را تسهیل کرده است.
نگاهی به مجموعه چهار جلدی «دائره‌المعارف فتنه ۸۸»:
جلد اول، با عنوان «انتخابات ۸۸» است که گزارش‌های آن، مجموعه وقایع اول فروردین ۱۳۸۸ تا ۲۳ خرداد را شامل می‌شود. دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، صف‌بندی احزاب و گروه‌های سیاسی در انتخابات، ثبت‌نام نامزدهای انتخابات و معرفی کاندیداهای احراز صلاحیت شده، تبلیغات انتخاباتی نامزدها و حامیان آنها و نوع و روند متفاوت آن در این دوره، هیجانات خیابانی و شوروحال هواداران نامزدها در دوران تبلیغات انتخاباتی، موضوع نمادهای رنگی در تبلیغات انتخاباتی، سناریوهای «بحرانی نشان دادن شرایط کشور»، «تشکیک در سلامت انتخابات» و «تشکیل کمیته صیانت از آرا»، مناظره‌های جنجالی نامزدها، اقدامات نهادهای مجری و ناظر بر انتخابات در مقطع پیش از برگزاری آن، مواضع و رفتار گروه‌های سیاسی درون نظام، مخالفان و معاندان نظام (اپوزیسیون) و مواضع و رفتار کشورهای بیگانه، فعالیت رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، اقدام پیشدستانه میرحسین موسوی در ساعات پایان رای‌گیری و معرفی خود به عنوان «منتخب ملت» و فرد پیروز انتخابات، اعلام نتیجه و شنبه متفاوتی پس از انتخابات و همچنین رهنمودها و هشدارهای رهبر انقلاب از محورهای عمده گزارش‌های این جلد است. برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و روند تکمیل چرخه سوخت هسته‌ای ایران، موضوع روند توانمندی موشکی ایران و واکنشهای غرب، کشف و انهدام شبکه‌های سازمان‌یافته اینترنتی و وقایع امنیتی در شرق و غرب کشور در آستانه انتخابات نیز از دیگر موضوعات گزارش‌های این جلد در حوزه داخلی است.
در حوزه منطقه‌ای (غرب آسیا) نیز اوضاع سیاسی امنیتی کشور عراق، وضعیت نیروهای آمریکایی و ائتلاف خارجی در این کشور، وضعیت سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در عراق، تحولات افغانستان ازمهمترین محورهای گزارش‌های جلد اول است. رویکرد غرب نسبت به روند برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای و توان دفاعی کشور، مسئله تهدید به حمله نظامی، سیاست تحریمی غرب علیه ایران و مجموعه اقدامات نهادهای حاکمیتی آمریکا و غرب در این راستا، ماجرای رکسانا صابری، متهم به جاسوسی و دخالت‌های غرب در این زمینه، اجلاس ضد نژادپرستی دوربان ۲ و حاشیه‌های آن نیز از مهمترین محورهای گزارش‌های روزانه در این جلد در محیط بین‌المللی است.
جلد دوم، با عنوان «از حماسه تا فتنه» است که در گزارش‌های روزانه و همچنین در مقدمه تبیینی-تحلیلی آن، مجموعه وقایع ۲۳ خرداد ۱۳۸۸ تا ۳۱ شهریور را شامل می‌شود. مسئله انتخابات و حوادث پس از آن، مهمترین وقایع و پرحجم‌ترین گزارش‌های این جلد هستند. روند اعتراض به نتیجه دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، آغاز فتنه با اسم رمز تقلب، عبور از قانون و سازوکارهای قانونی، نادیده گرفتن تدابیر، راهکارها وهشدارهای رهبری، اصرار بر ابطال انتخابات، نافرمانی مدنی و فراخوان‌های مکرر برای اردوکشی خیابانی، اغتشاشات گسترده در ۲۵ خرداد و ۳۰ خرداد و تلاش برای استمرار آن در روزهای دیگرو مناسبت‌های مختلف مانند روز قدس، ماجرای برگزاری دادگاه‌های رسیدگی به پروند متهمان آشوب و فتنه پس از انتخابات، اعترافات متهمان و واکنش‌ها و بازتاب‌های آن، مواضع و رفتار نامزدها و برخی خواص و گروه‌های سیاسی در جریان فتنه پس از انتخابات، مواضع و رفتار مخالفان و معاندان نظام (اپورزیسیون) و نقش آنها در اغتشاشات، مواضع و رفتار کشورهای بیگانه پس از شروع اغتشاشات خیابانی، نقش برخی از سفارتخانه‌ها در حوادث پس از انتخابات، فعالیت رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیگانه، اقدامات دستگاه‌های حاکمیتی و نهادهای غربی و مجموعه رهنمودها، تدابیر و اقدامات رهبری در مهار فتنه از مهمترین محورهای گزارش‌های روزانه و مقدمه جلد دوم در حوزه داخلی است.
در حوزه منطقه‌ای (غرب آسیا) نیز اوضاع سیاسی امنیتی عراق، مسئله عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی و ائتلاف از شهرهای در این کشور، روند اقدامات تروریستی علیه شیعیان و مسیحیان، انفجارهای منطقه سبز بغداد و تنش در روابط سوریه و عراق، افشای مذاکرات محرمانه آمریکایی‌ها با سران گروه‌های مسلح و بازتاب آن، وضعیت سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در عراق و تسخیر پادگان اشرف توسط نیروهای عراقی و بازتاب آن و تحولات افغانستان، از مهمترین محورهایی است که در گزارش‌های روزانه و مقدمه این جلد به آنها اشاره شده است. در محیط بین‌المللی نیز، رویکرد و عملکرد غرب نسبت به روند برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، ادامه ادبیات تهدید به حمله نظامی و گمانه‌زنی‌ها و واکنش‌ها نسبت به آن، ادامه سیاست و اقدامات تحریمی غرب و نهادهای حاکمیتی آمریکا علیه ایران، از مهمترین محورهای گزارش‌های روزانه و در مقدمه این جلد است.
جلد سوم، با عنوان «تداوم فتنه» است که در گزارش‌های روزانه و همچنین در مقدمه تبیینی- تحلیلی آن، مجموعه وقایع ۳۱ شهریور ۱۳۸۸ تا ۳۰ آذر را شامل می‌شود. در این جلد نیز در حوزه داخلی، مهمترین وقایع مربوط به انتخابات، از جمله تلاش رهبران و بازیگران داخلی و خارجی فتنه برای ادامه اغتشاشات با فراخوانی‌ها برای مناسبت‌هایی مانند آغاز سال تحصیلی، ۱۳ آبان، ۱۶ آذر، ماجرای اهانت به امام در اغتشاشات روز دانشجو و بازتاب آن، مواضع و رفتار نامزدهای معترض و حامیان آنها، رفتار آمریکا و سایر کشورهای غربی و رهنمودها، تدابیر و اقدامات رهبری مورد اشاره قرار گرفته است. همچنین، ماجرای انفجار تروریستی ۲۶ مهرماه در منطقه پیشین، در استان سیستان و بلوچستان که به شهادت سردار شوشتری، برخی از فرماندهای سپاه و شماری از سران طوایف و مردم شیعه و سنی منطقه منجر شد، نمایش توانمندی‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران و واکنشهای غرب، کناره‌گیری آیت‌االله جوادی آملی از امامت جمعه و بازتاب‌های داخلی و خارجی آن، نشست مجمع عمومی سازمان ملل و سخنرانی رئیس‌جمهور و حاشیه‌های آن، بیانیه اجلاسیه مجلس خبرگان رهبری و حاشیه‌های این اجلاس برخی دیگر از مهمترین محورهای وقایع در حوزه داخلی در این دوره است.
در حوزه منطقه‌ای (غرب آسیا) نیز ادامه روند وقایع امنیتی و سیاسی عراق، وضعیت سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در عراق، وقایع افغانستان و تحولات یمن مهمترین محورهایی است که در مقدمه جلد سوم اشاره شده‌اند. در حوزه بین‌المللی نیز ادامه مواضع و رویکرد غرب نسبت به برنامه صلح‌آمیزهسته‌ای ایران، سیاست‌ها تحریمی و مجموعه اقدامات یک‌جانبه آمریکا و غرب علیه ایران در این دوره، ادامه تهدید به حمله نظامی و گمانه‌زنی‌ها و واکنشهای آن، مهمترین محورها در گزارش‌های روزانه و در مقدمه این جلد است.
جلد چهارم، با عنوان «حماسه ۹ دی؛ پایان فتنه» است که در گزارش‌های روزانه و همچنین درمقدمه تبیینی-تحلیلی آن، مجموعه وقایع ۱ دی ۱۳۸۸ تا ۲۹ اسفند را شامل می‌شود. در این جلد نیز ادامه فتنه پس از انتخابات، مهمترین محور گزارش‌های روزانه و مقدمه آن است. حرمت‌شکنی فتنه‌گران در روز عاشورای سال ۸۸ که فراخوان و بستر آن از روزهای قبل فراهم شده بود، یکی از بزرگترین اتفاقات این دوره است که بازتاب داخلی و خارجی گسترده‌ای داشت. اگرچه واکنش علما و فعالان سیاسی در محکومیت این اقدام فتنه‌گران از همان روز آغاز شد و اعتراضات خودجوش مردمی نیز در هرهای مختلف کشور از فردای آن شروع گردید، اما تنها سه روز بعد از حماقت فتنه‌گران، در ۹ دی، حماسه‌ای از حضور و بصیرت ماندگار ملت ایران در سراسر کشور رقم خورد و یوم‌االله دیگری در تاریخ ثبت شد.
بیست‌و دوم بهمن نیز حماسه حضور دیگری بود که با ۹ دی و ۲۲ بهمن غائله فتنه تقریباً پایان یافت. این سه واقعه، مهمترین محورهای گزارش‌های این جلد و مقدمه آن است. محاکمه متهمان وقایع روز عاشورا، نظر جامعه مدرسین درباره مرجعیت آیت‌االله یوسف صانعی و بازتاب آن، گزارش مجلس درباره حوادث پس از انتخابات و بازتاب آن، ترور شهید دکتر مسعود علی محمدی دانشمند هسته‌ای کشور و بازتاب آن، ارسال سوخت بوشهر پس از دیدار پوتین با رهبر معظم انقلاب، برنامه «شاخص» صدا وسیما و اعتراض سیدحسن خمینی، آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم در ایران و واکنشهای جهانی، دستگیری عبدالمالک ریگی و بازتاب‌های داخلی و خارجی آن، اجلاس سالانه خبرگان و گزارش فرمانده کل سپاه از حوادث پس از انتخابات و بازتاب آن، برخی دیگر از محورهای گزارش‌های این جلد و مقدمه آن در حوزه داخلی است. در حوزه منطقه‌ای (غرب آسیا) و همچنین در حوزه بین‌المللی نیز ادامه مهمترین محورهایی اشاره شده در جلدهای قبل مورد بازخوانی و بررسی قرار گرفتند.
نظر شما