رضا اسماعیلی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به ارزیابی اجمالی هجدهمین جشنواره شعر فجر، پرداخت و عنوان کرد: شعروادبیات در مقایسه با سایر هنرها - با وجود تمام محدودیت‌ها و محرومیت‌ها – در جامعه امروز از وضعیت مطلوب‌تری برخوردار است. دستاوردهای ما در حوزه شعر و ادبیات بیش از دیگر عرصه های هنری قابل بررسی است، چون شعر گنجینه‌ای معنوی و یکی از هنرهای ریشه‌دار و اصیل ایرانی با پیشینه و پشتوانه‌ای هزار ساله است.
عضو هیئت علمی هجدهمین دوره جشنواره شعر فجر با بیان اینکه در سال‌های بعد از انقلاب برای پیشرفت شعر و ادبیات پارسی، طرح‌ها و کارهای خوبی انجام شده و شاهد پیشرفت‌های نسبتاً خوبی در این حوزه بوده‌ایم، افزود: با تمام این پیشرفت‌ها، هنوز در ساحت شعر و ادبیات به نقطه مطلوب و مقبول نرسیده‌ایم.
وی در مرور اجمالی بر آثار بخش شعر بزرگسال هجدهمین جشنواره شعر فجر گفت: آثار این دوره از جشنواره - همچون دوره‌های پیش - از منظر کمی رشد خوبی داشته و چاپ هزاران عنوان مجموعه شعر در سال ۱۴۰۱ گواه صادقی بر این ادعاست. بی هیچ اغراقی، شعر امروز- به‌خصوص شعر جوان - از نظر فرم، ساختار و تکنیک در جایگاه شایسته‌ای قرار گرفته و شاهد خلاقیت‌ها و نوآوری‌های قابل تأملی در حوزه فرم و صورت شعر هستیم که غیرقابل انکار است؛ ولی در ساحت تفکر و اندیشه شعر جوان هنوز نتوانسته است به جایگاه مطلوب و قابل قبولی دست پیدا بکند.
اسماعیلی تاکید کرد: این کاستی از یک سو معلول نگاه فرمالیستی صرف به شعر و از سوی دیگر استفاده ابزاری از هنر شعر است؛ البته این نقد شامل شعر شاعران صاحب سبک نمی‌شود، شاعرانی که نگاه هستی‌شناسانه به شعر دارند و با شعر زندگی می‌کنند، جان و جهانی دیگرگونه و ذهن و زبانی مستقل دارند. ارجمندی و مانایی شعر این گروه از شاعران، محصول سال‌ها کار و تمرین مداوم، دوری از هیاهوهای ادبی و برخورداری از دانش و بینش ادبی است.
وی همچنین نقطه قوت شعر امروز را حضور فعال و باانگیزه بانوان شاعر عنوان کرد و گفت: این حضور امیدبخش می‌تواند در تحول مضمونی شعر امروز موثر باشد.
اسماعیلی همچنین در پاسخ به این سوال که برای برون رفت از وضعیت فعلی و تقویت عنصر اندیشه در شعر امروز چه باید کرد؟ افزود: ما به تقویت حوزه نقد ادبی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای شاعران جوان در کنار برگزاری جشنواره‌های ادبی سخت نیازمندیم. برای سامان دادن به شعر امروز، بهترین راهکار پرداختن به نقد - آن هم نه به صورت تشریفاتی و تفننی - بلکه به صورت علمی، فنی و حرفه‌ای است. در این دوره‌ها باید به بازتعریف شعر پرداختزیرا هنوز هم نگاه بسیاری از شاعران به شعر، نگاهی تفننی است. بسیاری هنوز به شعر به عنوان یک کالای تجملی و تشریفاتی که صرفاً جنبه سرگرمی دارد نگاه می‌کنند. باید نگاه جامعه را به شعر و شاعری عوض کرد. شعر عصاره جان هنرمند و شاعر پیامبری با رسالتی انسانی و معنوی است.
این شاعر تاکید کرد: متأسفانه حوزه نقد و نظریه‌پردازی ادبی، حوزه‌ای است که در سال‌های بعد از انقلاب کمتر به آن توجه شده و به خاطر همین بی‌توجهی، آسیب‌های جدی بر پیکره شعر و ادبیات ما وارد شده است. علاوه بر نقد و بررسی، برگزاری نشست‌های تخصصی و هدفمند برای روزآمد کردن این حوزه و انتقال تجربه‌ها به یکدیگر ضرورت دارد.
وی با بیان اینکه از دیگر کاستی‌های شعر روزگار ما، فاصله گرفتن از معنا و فروافتادن در گرداب معناگریزی و فرم محوری محض است، افزود: در آثار هجدهمین دوره شعر فجر نیز شاهد آثاری از این دست بودیم. متوقف ماندن در بازی‌های زبانی و دامن زدن به پریشانی‌ها و هنجارگریزی‌های فرمی و ساختاری باعث فرسایش شعر و غفلت از درونه آن می‌شود. گاهی بعضی از شاعران با استناد به تعریف غلطی که از شعر و شاعری شده است، بی‌اعتنا به رسالت انسانی و اجتماعی خویش و صرفاً برای دل‌ربایی از خلق روزگار، در شعر فقط و فقط به دنبال مشاطه‌گری و بزک کردن کلمات‌اند. از همین رو تنها دغدغه آنان، کسب مهارت در آداب دلبری و آموختن رمز و راز چگونه گفتن است، نه اندیشیدن به ادب و آداب چه گفتن که محصول و دستاورد تعهد انسانی و اجتماعی است. حال آنکه گوهر و جوهر شعر، تعهد و رسالت است.
اسماعیلی همچنین گفت: این دوره از جشنواره نیز از آثار خوب و درخشان بی‌بهره نبود؛ آثاری قابل تامل و امیدبخش که بر شکوه و غنای ادبیات پارسی می‌افزایند.
نظرات