رضا رفیع در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره ادبیات طنز امروز ایران عنوان کرد: اوضاع کتاب طنز برخلاف نشریات و مجلات طنز که دیگر خیلی وجود ندارند بهتر است؛ در این سال‌ها در عرصه کتاب طنز شاهد تعدد و تکثر آثار هستیم. استعدادهای زیادی مانند گل آقا در این عرصه ظهور کردند و عموماً هم در کار کتاب‌سازی به معنای مثبت آن هستند. اگر بخواهم گاهی از طنز موجود در فضای مجازی بنالم و گله کنم در عین حال چیزی که به من امید می‌دهد و نگاهم را مثبت می‌کند همین اوضاع کتاب طنز در زمینه منظوم و منثور است. در هر دو زمینه استعدادهای خوبی در این سال‌ها صاحب کتاب شدند و اگر فضای مناسب برایشان فراهم شود دیده خواهند شد. البته حساسیت‌ها هم کمتر شده و فضا برای کتاب‌های طنز بهتر شده است. حجم زیادی از طنز در فضای مجازی و شبکه‌های مختلف وجود دارد و دیگر حساسیت‌ها روی کتاب کمتر شده است. البته امیدوارم این آسان‌گیری بر روی تکنیک، فن و محتوا نباشد و به کتاب‌ها به‌خصوص در زمینه شعر از نظر تکنیکی سخت‌گیری شوند.
رفیع درباره اقبال مخاطبان و سیر تحول طنز در ایران نیز بیان کرد: به دلیل بسترسازی اطلاعاتی و طنزهای تصویری در ارتفاعات بزرگ‌تری از طنز هستیم و این بسترسازی کمک کرده که طنز از حوزه کوچکی که فقط کتاب و نشریه بود درآمده و شاهد گستره وسیعی در حوزه طنز هستیم. از نظر میزان و کمیت به نسبت دهه‌های گذشته در جایگاه رفیع‌تری قرار داریم و از لحاظ کیفیت هم اگر شخصیت‌ها در سطح استادان بنام دوره‌های گذشته نیستند اما جای امیدواری دارد.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم در رابطه با تاریخ طنز صحبت کنیم باید به عبید زاکانی و حافظ و مولانا اشاره کنیم اما طنز آنها تعمدی نبوده و به قصد طنز شعر نمی‌گفتند بلکه طنز یکی از ویژگی‌ها و شگردهایی بوده که در بین اشعار جدی و برای القای مفاهیم جدی گاهی از آن به نحو احسن استفاده می‌کردند؛ البته عبید زاکانی عامدانه هم طنز پردازی می‌کرده و درواقع طنزِ به‌عمد انجام می‌داده است. به دلیل وجود عناصر و اساتید حرفه‌ای، گذشته طنز به طور جدی از مشروطه تعریف می‌شود. در دهه‌هایی که مجله توفیق منتشر می‌شد شاهد حضور استادان به‌نام و پخته‌ای در عرصه طنز بودیم که استادی به درجه آنها نداریم و تا این استعدادهای جوان ساخته شوند و جایگاه ابوالقاسم حالت و ابوتراب جلی و توفیقی‌ها را بگیرند زمان می‌برد اما شاهد استعدادهای جدیدی هستیم.
این طنزنویس در خصوص استفاده از متون کهن در طنز نیز گفت: متون کهن ما همیشه ظرفیت استفاده در طنز را دارد. ما کتاب‌های جدی و تذکره‌هایی داریم که در آنها طنز وجود دارد. بسیاری از طنزهای امروز که با استفاده از قالب‌ها و زبان کهن ما نوشته می‌شود، ۵۰ درصد اتفاق طنز را شکل می‌دهد و این نشان می‌دهد که هنوز متن‌های کهن در طنز امروز به مدد می‌آید. طنز گذشته ما معمولاً محتوای بی‌مایه نداشته و متاسفانه طنز تصویری که امروزه در فضای مجازی شاهد آن هستیم به سمت نوعی بی‌محتوایی و سخیف بودن رفته است و نمی‌توان اسم طنز روی آن گذاشت. البته موارد خوبی‌هم وجود دارد که نباید منکر آن شد.
این نویسنده درباره استفاده از کتاب‌های طنز برای ساخت فیلم کمدی گفت: حتماً نباید فیلمی از کتاب ساخته شود که محتوای طنز مناسب داشته باشد، مثلاً اگر کارگردان مسلط بر طنز سعدی باشد، مولانا را بشناسد و حکایت‌های عطار را دیده باشد می‌تواند از آن برای طنز نویسی استفاده کند. سینما و کتاب دو محتوای متفاوت دارند و هر کدام در حوزه تخصصی خود کار می‌کنند؛ سینما با یک سری عناصر سرو کار دارد و کسانی که نویسنده کتاب و طنز مکتوب هستند مولفه‌های دیگری دارند؛ اما اگر تعاملی بین این دو شکل بگیرد محتوای ماندگارتری ثبت می‌شود. در قدیم بسیاری از ترانه‌های ما که به لحاظ شعری، کلامی و موسیقایی غنی بودند و هنوز هم به عنوان آثار فاخر شناخته می‌شوند از هم‌صحبتی و همنشینی سازندگان شعر و موسیقی شکل گرفته بودند. اگر فیلم‌نامه‌ویسان طنز ما با کسانی که در این رشته صاحب نظر هستند و آثار و تألیفاتی دارند بیشتر مراوده داشته باشند، مجموعه این همنشینی‌ها اتفاقاتی را رقم می‌زند که منجر به پختگی بیشتر سینما و تلویزیون می‌شود.
نظر شما