به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کودتای ۲۸ مرداد یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین وقایع تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. این رخداد به سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق و بازگشت شاه، محمدرضا پهلوی به قدرت انجامید. این کودتا یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین حوادث سیاسی تاریخ معاصر ایران و سرمنشاء بسیاری از حوادث تلخ تاریخی این سرزمین به شمار می‌آید. کارشناسان، چرخش و انتقال قدرت صورت گرفته در این کودتا را، نمونه‌ای دیگر از تلاش استعمار خارجی به مدد استبداد داخلی برای محروم ساختن ملت و کشور ایران از سه مولفه الهام گرفته از آموزه‌های دینی یعنی، استقلال، آزادی و کرامت انسانی می‌دانند. در این گزارش نگاهی داریم به حاصل قلم نویسندگانی که تلاش می‌کنند تا یکی از دوره‌های پرتلاطم تاریخ معاصر ایران را به خوانندگان بشناسانند.
نقش سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
کتاب «نقش سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲» نوشته علی‌اکبر عاصیان، به بررسی دقیق و مستند نقش سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا (CIA) و بریتانیا (MI۶) در سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق می‌پردازد. با استناد به اسناد تاریخی و منابع معتبر، نویسنده به تحلیل برنامه‌ریزی، تأمین مالی، و اجرای کودتا توسط این سازمان‌ها پرداخته و تأثیرات داخلی و بین‌المللی آن را بررسی می‌کند. این کتاب برای پژوهشگران تاریخ و علوم سیاسی منبعی ارزشمند و جامع در فهم بهتر این واقعه مهم تاریخی ایران است.
این کتاب به تحلیل و بررسی نقش مهم سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس (MI۶) و آمریکا (CIA) در وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران می‌پردازد. کودتای ۲۸ مرداد که به سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق و بازگشت شاه محمدرضا پهلوی به قدرت انجامید، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین وقایع تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود.
کتاب به طور جامع از اسناد تاریخی و مدارک مستند برای بررسی و تحلیل نقش سرویس‌های اطلاعاتی استفاده کرده است و نقش سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس در برنامه‌ریزی، تأمین مالی و اجرای کودتا به طور دقیق و مستند مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده به بررسی تأثیرات داخلی و بین‌المللی کودتا، از جمله واکنش‌های عمومی در ایران و روابط بین‌المللی می‌پردازد.
ماه عسل رژیم پهلوی و بهائیان پس از کودتای ۲۸ مرداد
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
«ماه عسل رژیم پهلوی و بهائیان پس از کودتای ۲۸ مرداد»، به بررسی ریشه‌های شکل‌گیری فرقه ضاله بهائیت در دوران پهلوی و رشد تدریجی آن در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی، آموزشی و فرهنگی کشور می‌پردازد. در این کتاب جمعی از پژوهشگران معاصر با استناد به منابع تاریخی و عمدتاً مورد قبول بهائیان، تلاش کرده‌اند پیوند دیرین و مستمر بهائیت با کانون‌های استکباری در قرن ۱۹ و ۲۰ م و سپس ورود و نفوذ آن در ساختار حکومت پهلوی را بررسی و تبیین کنند.
در مقدمه کتاب می‌خوانیم: هدف از نگارش این اثر، ارائه تصویری علمی و به دور از کلیشه از پیشینه بهائیت و کارنامه سران و رهبران آن است. این کتاب ابتدا به سیاهه بلند دولتمردان بهایی در حکومت پهلوی از جمله دربار، ادارات دولتی اعم از لشکری و کشوری، ارتش و نیروهای انتظامی و نظامی اشاره می‌کند و سپس به این سوال پاسخ می‌دهد که چرا بهائیان عقاید خود را در جامعه پنهان می‌کنند. معرفی تعدادی از چهره‌های شاخص بهایی در حکومت پهلوی و بررسی پیوندهای آنان با سازمان‌های جاسوسی بیگانه و با صهیونیسم، بررسی فساد اخلاقی آنان، موضوع عضویت آنان در شبکه‌های فراماسونری، از دیگر بخش‌های این کتاب است.
سپهبد ایادی، سپهبد علی‌محمد خادمی، ارتشبد شفقت، شاپور راسخ، منوچهر شاهقلی، سپهبد اسدالله صنیعی، منصور روحانی، محمدحسین احمدی، غلامعباس آرام، هوشنگ نهاوندی، فرخ‌رو پارسا، منوچهر تسلیمی، سپهبد پرویز خسروانی، مهندس فتح‌الله ستوده، دکتر پرویز تسلیمی، هوشنگ سیحون، مهندس قاسم اشراقی، منوچهر فرهنگ مهر، امیرمنصور سرداری، دکتر محمد باهری و پرویز ثابتی از بهائیان مشهور و پرنفوذ عصر پهلوی دوم هستند که کتاب حاضر به شرح عقاید، عملکردها و اعمال نفوذ آنان در سطوح مختلف کشور پرداخته است.
اثر حاضر در بخش جداگانه‌ای نیز دیدگاه امام خمینی (ره) نسبت به بهائیت و بهائیان را بررسی کرده است. عکس‌ها و اسناد مرتبط با متن کتاب نیز در خلال صفحات ارائه شده و تمامی بخش‌های کتاب با پاورقی‌ها و پی‌نوشت‌هایی که در ذیل صفحات آورده شده، گویاسازی شده است. کتاب «ماه عسل رژیم پهلوی و بهائیان پس از کودتای ۲۸ مرداد» برای پژوهشگرانی که در زمینه بهائیت و بهائیان، عقاید، باورها، عملکردها و علل رشد و نفوذ آنان در دوره حاکمیت پهلوی تحقیق می‌کنند، مفید است.
مصدق ۱۳۳۲ - ۱۳۲۲: گفت‌وگوی محمد صادقی با فریدون مجلسی
نشر پایان
«مصدق ۱۳۳۲ - ۱۳۲۲: گفت‌وگوی محمد صادقی با فریدون مجلسی» گفت‌وگویی است از محمد صادقی با فریدون مجلسی که از سوی نشر پایان به چاپ رسیده است.
دکتر محمد مصدق، یکی از چهره‌های محبوب و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است که سرگذشت او و نقش و جایگاهی که در عرصه سیاست داشت، همواره موضوعی برای مطالعات و پژوهش‌ها بوده و هست. مصدق، یکی از سیاستمداران نامدار ایرانی است که کنش سیاسی او، بیش از نقد با ستایش‌های فراوان مواجه بوده است. او هر چند سیاستمداری ملی‌گرا به شمار می‌آید، اما در قامت رهبر نهضت ملی شدن نفت، هم برای بسیاری از مردم و هم برای بسیاری از گروه‌های سیاسی و مبارز، با گرایش‌های مختلف فکری و شخصیتی، الهام‌بخش و ستودنی است. در کتابی که پیش رو دارید، شخصیت سیاسی و فعالیت‌های مصدق از سال ۱۳۲۲ تا ۱۳۳۲، زیر ذره‌بین قرار گرفته است.
محمد صادقی نوشته است: پرسش‌هایی را با تکیه بر منابع دست اول و مهم همچون متن مذاکرات مجلس شورای ملی، روزنامه‌ها، کتاب‌های پژوهشی و تاریخی، خاطرات، نوشته‌ها و تحلیل‌های شخصیت‌های سیاسی تنظیم و آنها را در گفت‌وگو با فریدون مجلسی مطرح کرده‌ام. مجلسی در پاسخ‌هایی که ارائه کرده به نکته‌هایی می‌پردازد که در نگاه به رخدادها و مناقشه‌های سیاسی راهگشاست. در طراحی پرسش‌ها نگرش‌های مختلف به مسائل و رخدادها را گنجانده‌ام تا مجال بیشتری برای اندیشیدن فراهم شود.
کارنامه مصدق
نشر مرکز
«کارنامه مصدق» کتابی است از ارسلان پوریا که یکی از اعضای سابق حزب توده و معاون نادر شرمینی در سازمان جوانان توده ایران بود و بعد از کودتای بیست و هشت مرداد دستگیر شد و به زندان افتاد. این اثر که شامل «متن تکمیل شده بر اساس دست‌نوشته مولف» است، حاصل تحقیقات و تجربیات شخصی او در دوران نخست‌وزیری دکتر «محمد مصدق» را در برداشته و با پرداختن به نقش حزب توده در رخدادهای آن دوره، تلاش می‌کند تا یکی از دوره‌های پرتلاطم تاریخ معاصر کشور را به خوانندگان بشناساند.
«کارنامه مصدق» که در چهار بخش و سی و دو فصل تدوین شده، یک سند تاریخی ارزشمند از اتفاقات مهم تاریخ معاصر ایران است که می‌تواند به پرسش‌های پژوهشگران تاریخ و همچنین علاقه‌مندان به آن پاسخ دهد. تاریخی که در «کارنامه مصدق» به قلم ارسلان پوریا ارائه شده، تاریخی بدون روتوش و جهت‌گیری است و تلاش می‌کند تا یک دید منصفانه، به دور از پیش‌داوری و غرض‌ورزی و با تکیه بر اطلاعات دسته اول که همان تجربیات ارسلان پوریا است، در کنار پژوهش‌های وی ارائه دهد.
مطالعه کتاب کارنامه مصدق که متن تکمیل شده بر اساس دست‌نوشته مولف را شامل می‌شود، به خوانندگان کمک می‌کند تا تاریخ مبارزه علیه استبداد و استعمار را بهتر بشناسند و با نگاه به گذشته این مرز و بوم و اقداماتی که برای حفظ آزادی میهن و مردم صورت گرفت، از نکات مثبت و منفی آن درس بیاموزند و ره‌توشه‌ای برای رویکرد خود نسبت به آینده کشور داشته باشند.
در خلوت مصدق
نشر ثالث
کتاب «در خلوت مصدق» اثر شیرین سمیعی از سوی نشر ثالث به چاپ رسیده است. نویسنده‌ی کتاب حاضر، از آن‌جا که نسبتی سببی با دکتر محمد مصدق از رجال سیاسی عصر پهلوی داشت (عروس نوه دکتر مصدق) و مدتی نیز با وی همدم بود. سعی کرده است برداشت خود را از زندگی و افکار او به رشته‌ی تحریر درآورد و البته از سایر افراد خانواده مصدق نیز گزارشی عرضه کند. در این راستا، این کتاب در پنج فصل به شرح موضوعاتی همچون سفر شاه و رویداد نهم اسفند، کودتای ۲۸ مرداد، دیدار با پسر مصدق، به دنبال رویداد ۲۸ مرداد، دیدار با محمد مصدق در احمدآباد، سفر دوم به ایران، ضیاء‌السلطنه همسر دکتر مصدق و… پرداخته شده است.
در بخشی از کتاب، نویسنده در باب مرگ مصدق به این مطلب اشاره می‌کند که دکتر مصدق وصیت کرده بود در کنار شهدای روز سی تیر دفن شود ولی شاه اجازه نداد و به دستور دولت مصدق در منزل شخصی‌اش به خاک سپرده شد. در این نوشتار نه از جزییات ملی شدن صنعت نفت سخن می‌رود و نه زندگی سیاسی دکتر مصدق مطرح است، چه در این باره فراوان گفته و نوشته شده و آوردنش تکرار مکررات است.
رنج‌های سیاسی دکتر محمد مصدق
نشر ثالث
کتاب «رنج‌های سیاسی دکتر محمد مصدق» حاصل یادداشت‌هایی است که جلیل بزرگمهر وکیل دکتر محمد مصدق، طی بیست و دو جلسه گفت و گو با دکتر مصدق، به نگارش در آورده است. این گفتارها به ترتیب جلساتی که به انجام رسیده، چاپ و نشر یافته و در پایان صحبت‌های هر جلسه، یادداشت‌هایی ضمیمه شده است.
محمد مصدق (۲۶ خرداد ۱۲۶۱– ۱۴ اسفند ۱۳۴۵) مشهور به دکتر مصدق و ملقب به مصدق‌السلطنه، سیاستمدار، حقوقدان، نماینده هشت دوره مجلس شورای ملی، استاندار، وزیر و دو دوره نخست‌وزیر ایران بود. محمد مصدق نخستین ایرانی دارنده مدرک دکترای رشته حقوق است که این مدرک را در سال ۱۲۹۳ از دانشگاه نوشاتل سوئیس دریافت کرد. مصدق در زمان انتقال سلطنت از قاجار به پهلوی، اگرچه از سلاطین قاجار ناامید بود با توجه به اینکه معتقد بود رضاخان با شاه شدن حکومتی بر مبنای دیکتاتوری و بازگشت به استبداد ایجاد می‌کند، با این کار مخالفت کرد و بعد از آن یکی از منتقدان سرسخت او بود. در زمان حکومت رضاشاه، مصدق زندان رفته و مدتی را در تبعید گذرانید. او سلطنت پهلوی را مخلوق سیاست بریتانیا می‌دانست.
مصدق ۱۲۹۹
نشر نی
کتاب «مصدق ۱۲۹۹» تالیف شیرین کریمی از سوی نشر نی به چاپ رسیده است. مصدق ۱۲۹۹ روایتی تاریخی از دوران والی‌گری محمد مصدق در ایالت فارس است؛ از مهر ۱۲۹۹ تا اوایل فروردین ۱۳۰۰ خورشیدی. این روایت نوعی تاریخ‌نگاری است نه به شیوه متعارف و نه به روش مرسوم و دانشگاهی. داده‌ها برگرفته از سندها، کتاب‌ها، مقاله‌ها، روزنامه‌ها، فیلم‌ها، عکس‌ها و صداهایی است که از تاریخ معاصر ایران بر جای مانده است، بدین‌معنی که در این متن هیچ کلمه‌ای برآمده از حدس و خیال نیست.
محمد مصدق در ۱۷ مهرماه ۱۲۹۹ در ۳۸ سالگی والی ایالت پهناور فارس شد. در طی شش ماه پس از آن روزهای پرحادثه‌ای بر جهان و ایران گذشت. این کتاب روایت می‌کند که وضعیت سیاسی حاکم بر جهان و ایران، و همچنین وضعیت سیاسی و اجتماعی حاکم بر ایالت فارس چه بود، چه وقایعی رخ داد، محمد مصدق چگونه با این وقایع مواجه شد، چه سیاستی را در پیش گرفت و چرا در روزهای نخست فروردین ۱۳۰۰ از شیراز رفت.
بحران دموکراسی در ایران ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲
نشر قطره
کتاب «بحران دموکراسی در ایران ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲» تالیف فخرالدین عظیمی با ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری از سوی نشر قطره به چاپ رسیده است.
هدف اصلی از انتشار این کتاب، شرح و توضیح مجموعه عوامل پیچیده‌ای از جمله مفاد و محدودیت‌های ناشی از قانون اساسی است که طی سال‌های بین پایان حکومت رضاشاه در شهریور ۱۳۲۰ و سقوط مصدق در مرداد ۱۳۳۲ مانع از پیدایش و تکامل حکومت پارلمانی پایدار در ایران شد.
عوامل مزبور موجب قدرت بیش از اندازه مجلس، اختیارات و امتیازات مستحکم و ریشه‌دار سلطنت، آسیب‌پذیری، ضعف و بی‌ثباتی کابینه‌ها می‌شد. وضع ناشی از عوامل فوق، که به صورت بن‌بستی مزمن ولی پرستیز و بحران‌های سیاسی پی‌درپی ظاهر شد، بر آزمون و تجربه دموکراسی در ایران که در این‌جا به معنای محدود حکومت انتخابی یا پارلمانی به کار رفته است، به‌سختی سایه افکند.
کوشش‌های قوام و مصدق، دو تن از نخست‌وزیران این دوره، برای درهم شکستن بن‌بست موجود، سرانجام با شکست روبه‌رو شد و راه برای اقتدارگرایی شاهانه هموار شد. پرسش اساسی در مطالعه حاضر این است که طی دوره مورد بحث، ایران چگونه اداره می‌شد. این سؤال اگرچه با موضوع دیگر که چه کسانی بر ایران حکومت می‌کردند، از نظر ساختاری در ارتباط است، از نظر تحلیلی جدا از آن است.
به عبارت دیگر در این بررسی عوامل اجتماعی سیاسی تعیین‌کننده رفتار نخبگان حاکم و نقش و شکل‌بندی شبکه‌های حمایت و وابستگی گروهی، فراکسیون‌ها و احزاب نادیده گرفته نشده، ولی تحلیل تفصیلی زمینه‌های اجتماعی اقتصادی نخبگان حاکم و سایر گروه‌ها و افراد، خارج از قلمرو این پژوهش بوده است.
پاییز پدر نفت
نشر ثالث
کتاب «پاییز پدر نفت» به کوشش محمود فلکی از سوی نشر ثالث به چاپ رسیده است. این کتاب داستانی بر اساس زندگی دکتر محمد مصدق است. این کتاب در پنج فصل نوشته شده است.
در پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم: وقتی حدود سه سال پیش تصمیم گرفتم از زندگی مصدق داستانی بنویسم، ابتدا به پژوهش در زندگی او پرداختم و متوجه شدم که چه گزارش‌های ضد و نقیضی از زندگی و فعالیت‌های سیاسی مصدق وجود دارد. افرادی که کتاب‌های پژوهشی و مقاله‌های تحلیلی یا خاطرات خود را در مورد مصدق نوشته یا بیان کرده‌اند، شامل سه دسته‌اند: ۱. آنهایی که شیفته مصدق هستند تنها به جنبه‌های مثبت و محسنات کار او می‌پردازند و او را از هر گونه عیب و اشتباهی مبرا می‌دانند. ۲. آنهایی که مخالف مصدق یا سلطنت‌طلب هستند، همه تقصیرها و مشکلات را به پای مصدق می‌نویسند. حتی به یک جنبه مثبت ولو کوچک، در زندگی و فعالیت‌های سیاسی مصدق اشاره نمی‌کنند. ۳. آنهایی که در کتاب‌ها یا مقاله‌هایی بی‌طرفانه به زندگی و فعالیت سیاسی مصدق می‌پردازند، که البته تعدادشان کم است. در مجموع در این کتاب‌ها و نوشته‌های پژوهشی و تحلیلی بیشتر مسائل سیاسی زندگی مصدق، چه خوب چه بد، بررسی شده است. اگرچه من هم به فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی مصدق پرداخته‌ام، اما نخواستم مانند بسیاری از کتاب‌های پژوهشی یا مقاله‌های تفسیری با او همچون «ماشین سیاسی» برخورد کنم.
خاطرات کرومیت روزولت
نشر ثالث
کتاب «خاطرات کرومیت روزولت» از کودتای بیست و هشت مرداد با ترجمه محسن عسکری جهقی از سوی نشر ثالث به چاپ رسیده است. کتاب کودتا نوشته کرومیت روزولت و ترجمه محسن عسکری است. نشر ثالث این کتاب را روانه بازار کرده است. در این اثر، خاطرات کرومیت روزولت، نوه تئودور روزولت ششمین رئیس‌جمهور ایالات متحده، از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران را می‌خوانید.
کرومیت روزولت که طراح اصلی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران است، تحصیلاتش را در دانشگاه هاروارد با درجه دکترای تاریخ به پایان رساند و سپس به‌عنوان دانشیار تاریخ به تدریس پرداخت. روزولت، در سال ۱۹۴۱ و درحالی‌که ۲۵ ساله بود، به دستور نخستین سازمان اطلاعاتی آمریکا، مامور تحقیق درباره ایران شد؛ این کار سرگذشت او را با تاریخ معاصر ایران پیوند زد. هنگامی که روزولت پس از خدمات بسیار در سازمان سیا، در ۱۶ تیر ۱۳۳۲، برای رهبری کودتای ۲۸ مرداد وارد ایران شد، ۱۲ سال تجربه پژوهش در مسائل کشورمان را داشت. او با نقش خود در عملیات ۲۸ مرداد، محمدرضا پهلوی را برای همیشه مدیون خود کرد. پس از کودتا هم پیوند روزولت با ایران قطع نشد؛ بلکه ابعادی دیگر یافت. او در سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۹ دلال معتبر معاملات اسلحه آمریکا با ایران بود.
نظر شما