به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، این نشست تخصصی به‌عنوان اولین پیش نشست چهارمین همایش ملی «تاریخ شفاهی دفاع مقدس و مقاومت» به همت کمیته اسناد و مدارک دفاع مقدس و با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ایثارگران و پژوهشگران حوزه تاریخ شفاهی دفاع مقدس، سه‌شنبه شب در تالار شیخ بهایی سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی و در قالب سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی برپا شد.

اهمیت پرداختن به لایه‌های پنهان دوران دفاع مقدس

در این نشست، سردار حسینعلی یوسفعلی‌زاده، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان رضوی، اظهار کرد: دفاع مقدس، از عرصه‌هایی بود که امکان انسجام افراد از اقشار مختلف جامعه را حول یک هدف مشترک فراهم کرد، بنابراین می‌توان تمام گروه‌های اجتماعی، فکری و مطالعاتی را در این حوزه به اشتراک گرفت.

وی ادامه داد: برای ثبت خاطرات شفاهی و ضبط دوران دفاع مقدس، باید از تمام ظرفیت‌های داوطلبانه و انقلابی مردم استفاده کرد، اما کار تخصصی را باید با بهره‌گیری از نیروهای متخصص انجام داد.

یوسفعلی‌زاده با اشاره به استقبالی که در سال‌های اخیر از کتاب‌های ادبی دوران دفاع مقدس با تکیه بر مادرانه‌ها شده است، گفت: این دوران، لایه‌های پنهانی در چارچوب خانه‌هایی با کیلومترها فاصله از خط مقدم جبهه دارد که خواندنی‌تر از کتاب‌های خط مقدمی است.

لزوم استفاده از اطلاعات ایثارگران

در ادامه مراسم، جواد قاصد نظامیان، مدیر دانشنامه و مرکز اسناد و مدارک دفاع مقدس استان خراسان رضوی ضمن بیان تعریف عملیاتی، ویژگی‌ها و شاخص‌های فرهنگ دفاع مقدس، گفت: روایت صحیح و دقیق دفاع مقدس، یک وظیفه مهم برای انتقال ارزش‌های دفاع مقدس به نسل‌های آینده است.

وی با اشاره به این که تاریخ شفاهی، یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است که به شناسایی و شرح وقایع رویدادها و حوادث تاریخی خاص براساس شنیده‌ها و مشاهدات مربوط به آن رویداد و واقعه تاریخی خاص می‌پردازد، افزود: دراین‌میان، گرفتن تاریخ شفاهی و ثبت و ضبط خاطرات ایثارگران دفاع مقدس، یکی از روش‌های استفاده از گنج بی‌پایان جنگ است.

قاصد نظامیان در ادامه به بیان اهداف نشست‌های تخصصی تاریخ شفاهی دفاع مقدس و همچنین اهداف این نشست پرداخت و تصریح کرد: ایثارگران، خالقان صحنه‌های دفاع مقدس هستند و اطلاعات این دوران در اذهان آنان وجود دارد و هر آن ممکن است این اطلاعات به‌دلایل مختلف از جمله فراموشی، طول زمان، فوت شدن و...، از دست برود، بنابراین، ثبت تاریخ شفاهی این دوران ضروری است و نباید منتظر ماند.

ضرورت توجه به ارکان سند شفاهی

در ادامه این نشست، حسین نصرالله زنجانی، پژوهشگر و نویسنده، با طرح پرسش‌هایی همچون چگونه می‌توان مصاحبه‌های مؤثری در ثبت تاریخ شفاهی انجام داد، بیان کرد: نگاه تاریخ شفاهی بیشتر به سند است. دراین‌میان، توجه به ارکان سند شفاهی همچون شخص یا نهاد بوجود آورنده سند، اهمیت خاصی دارد.

وی با تأکید بر لزوم شناخت راوی واقعه تاریخی توسط محقق تاریخ شفاهی، گفت:محقق با توجه به شناخت راوی می‌تواند سؤالات خاصی را مد نظر قرار دهد. متأسفانه، در انجام بسیاری از مصاحبه‌ها به‌دلیل عدم شناخت درست راوی، با کلی‌گویی مواجه می‌شویم.

زنجانی از زمان و مکان به‌عنوان دیگر ارکان یک سند تاریخ شفاهی یا سند مکتوب نام برد و افزود: ذکر زمان وقوع واقعه، زمان انجام مصاحبه و زمان پیاده‌سازی مصاحبه، همگی مهم استو اشاره به مکان وقوع حادثه و مکان تولید سند نیز اهمیت دارد.

معرفی نقاط ضعف موجود

ابوالفضل حسن‌آبادی، مدیر مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی نیز با اشاره به سابقه فعالیت‌های پژوهشی خود در حوزه تاریخ شفاهی در این آستان مقدس و...، در تبیین آسیب‌شناسی نهادهای مؤثر در تاریخ شفاهی دفاع مقدس خراسان رضوی، اظهار کرد: ایران، بیشترین حمایت‌های رسمی و حکومتی در حوزه ثبت تاریخ شفاهی جنگ را در دنیا دارد.

وی با تأکید بر ضرورت ورود به عرصه بین‌المللی در حوزه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس گفت: وجود مراکز نظامی، دانشگاهی و آرشیوی در استان خراسان رضوی، ظرفیت‌های بالایی را در این حوزه در استان ایجاد کرده است.

حسن‌آبادی با نگاهی به سابقه فعالیت‌های تاریخ شفاهی در خراسان رضوی، از فقدان هدف‌گذاری جمعی، کندی انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، امکان پایین دسترس‌پذیری به منابع و نبود آرشیو متمرکز، غلبه نگاه نظامی در تاریخ شفاهی، آمار پایین پژوهشگران دانشگاهی، به‌عنوان برخی از نقاط ضعف در فعالیت‌های این حوزه نام برد.

وی با بیان این که آمار دقیقی از میزان مصاحبه‌های انجام شده در حوزه تاریخ شفاهی دفاع مقدس در استان و کشور وجود ندارد، بر لزوم تغیبر نگاه گسترده در این حوزه در کشور تأکید کرد.

گستردگی تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس

علی علی‌مددی، مسئول حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس سپاه با اشاره به گستردگی حوزه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس، بر ضرورت شفاف‌سازی مأموریت‌های حوزه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس در استان خراسان رضوی، اهمیت ساختار و پشتیبانی خوب، لزوم تقویت کارکردها و نقش‌ها، همچنین تقسیم کار مجدد برای رسیدن به اهداف و...، تأکید کرد.

به گزارش ایبنا در بخش پایانی دویست و هجدهمین برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، تنی چند از پژوهشگران حوزه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس به بیان فعالیت‌ها و مشکلات خود در این حوزه پرداختندو کلیپی نیز در این برنامه به‌مناسبت بزرگداشت هفته دفاع مقدس، پخش شد.