به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا پایان مهرماه، حوزه نشر ایران شاهد عرضه کتاب‌های متنوعی برای کودکان و نوجوانان بوده که برای نخستین‌بار به چاپ رسیده‌اند. در این میان، کتاب‌های مرتبط با «علوم اجتماعی» که با کد دیویی ۳۰۰ تا ۴۰۰ طبقه‌بندی شده‌اند، با رویکردهایی متنوع در دسترس مخاطبان کودک و نوجوان قرار گرفته‌اند. این‌دسته از کتاب‌ها با هدف تقویت دانش اجتماعی، آشنایی با مفاهیم بنیادین و ارزش‌های اجتماعی و ایجاد نگاهی جامع‌تر به جهان پیرامون در کودکان و نوجوانان و آموزش و پرورش آن‌ها طراحی و نوشته شده‌اند.

علوم اجتماعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخه‌های دانش بشری، زمینه‌ساز درک بهتر فرد از جایگاه و نقش خود در جامعه است. کتاب‌های این دسته‌بندی در حوزه کودک و نوجوان تلاش می‌کنند از طریق داستان‌ها، تصاویر و محتوای آموزشی، مفاهیمی چون حقوق، اقتصاد، آموزش و پرورش، آداب و رسوم، آداب معاشرت، فرهنگ مردم و… را به زبان ساده و قابل‌درک برای گروه سنی کودک و نوجوان معرفی کنند. پرداختن به این مفاهیم به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند به شکل‌گیری شخصیت‌های مستقل و آگاه منجر شود و کودکان و نوجوانان را برای مواجهه با چالش‌های اجتماعی آماده کند.

به‌طور کلی، تقسیمات کد دیویی ۳۰۰ تا ۴۰۰ «علوم اجتماعی» شامل موارد زیر است:

- ۳۱۰: آمار عمومی

- ۳۲۰: علوم سیاسی

- ۳۳۰: اقتصاد

- ۳۴۰: حقوق

- ۳۵۰: علوم اداری و نظامی

- ۳۶۰: مشکلات اجتماعی، انجمن‌ها

- ۳۷۰: آموزش و پرورش

- ۳۸۰: بازرگانی، ارتباطات و حمل و نقل

- ۳۹۰: آداب و رسوم، آداب معاشرت و فرهنگ مردم

در این گزارش، کتاب‌هایی که از ابتدای فروردین ۱۴۰۳ تا ۳۰ مهرماه با کد دیویی ۳۰۰ تا ۴۰۰ در ایران منتشر شده‌اند، بررسی شده‌اند. هدف ما از این گزارش، ارائه اطلاعاتی دقیق و کاربردی برای والدین، مربیان و علاقه‌مندان به حوزه ادبیات کودک و نوجوان است تا بتوانند آگاهانه‌تر، کتاب‌هایی را انتخاب کنند که در پرورش ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی کودکان و نوجوانان نقش مؤثری دارند. این گزارش‌ها و معرفی‌ها می‌تواند به ترویج فرهنگ مطالعه و آگاهی اجتماعی در میان نسل جدید کمک کرده و گامی مؤثر در مسیر ارتقای دانش اجتماعی جامعه بردارد.

بر اساس داده‌های موجود در کد دیویی ۳۰۰ تا ۴۰۰، در بازه زمانی هفت‌ماهه اول سال ۱۴۰۳ در حوزه «علوم اجتماعی» تعداد ۴۸۷ عنوان کتاب در رده سنی کودک و نوجوان برای اولین‌بار چاپ شده است که ۳۳۱ عنوان از این آثار، تألیف بوده است.

عناوین و مشخصات تعدادی از کتاب‌های منتشرشده:

«چرا باید این کارها را بکنم؟ از جمع‌وجورکردن تا مسواک‌زدن»

کتاب «چرا باید این کارها را بکنم؟ از جمع‌وجورکردن تا مسواک‌زدن» نوشته بریگیته راب، داستانی طنز و آموزنده برای کودکان است که با حوصله و دلایل طنز به آن‌ها یاد می‌دهد به چه دلایلی باید قوانین پدر و مادرشان را رعایت کنند؛ مثلاً چرا باید مسواک بزنند؟ یا چرا نباید زیادی تلویزیون تماشا کنند؟

همچنین، تصاویر جذاب و متن طنز این کتاب به آن‌ها نشان می‌دهد که رعایت‌نکردن هر کدام از این توصیه‌های والدین، چه عواقبی را برای آن‌ها به همراه خواهد داشت. در واقع، بریگیته راب، نویسنده اثر و مانوئلا التن، تصویرگر در این کتاب به چرایی سوالات بچه‌ها جواب داده‌اند.

تمامی صفحات این کتاب نقاشی شده‌اند و در کنار دلایل خنده‌دار برای هر قانون، یک تصویر شیرین هم آورده شده است تا یاد دادن قوانین روزمره به کودکان، تبدیل به کاری جذاب و بامزه شود. پرسش اصلی کتاب «چرا باید این کارها را بکنم؟» این است که دلیل و اهمیت جمع وجور کردن همه‌چیز مثل مسواک‌زدن و دیگر کارهایی که بزرگ‌ترها انتظار دارند کودکان‌شان مسئولیت انجام آن را بر عهده بگیرند و قوانین آن را رعایت کنند، چیست؟

در واقع مخاطب این کتاب، کودکان هستند و قرار است از طریق کنجکاوی‌های کودکانه، شخصیت‌های داخل داستان و پرسش‌های آن‌ها درباره وظایف روزانه‌شان، با دلایل و اهمیت انجام این وظایف آشنا شوند. مثلاً وقتی برایشان سوال می‌شود چرا مسواک‌زدن مهم است؟ به یاد بیاورند که در کتاب «چرا باید این کارها را بکنم؟» یاد گرفته‌اند که مسواک‌زدن نمی‌گذارد دندان‌هایشان سوراخ شود یا در کتاب دیده و شنیده و یاد گرفته‌اند که اگر تینا خودش از خوکچه هندی‌اش مراقبت نکند، او از پیشش می‌رود یا مریض می‌شود؛ بنابراین آن‌ها هم باید از حیوانات خانگی خود به‌خوبی نگهداری کنند. این کتاب ایده‌های جالب و مناسبی همراه با دلایلی قانع‌کننده برای مسئولیت‌پذیرکردن کودکان در قبال وظایف روزانه و شخصی‌شان ارائه می‌کند.

کتاب «چرا باید این کارها را بکنم؟» به قلم بریگیته راب، تصویرگری مانوئلا التن و ترجمه گیتا رسولی از سوی انتشارات پرنده آبی (واحد کودک و نوجوان انتشارات علمی و فرهنگی) در ۳۵ صفحه مصور رنگی و برای گروه سنی «ب» منتشر شده است.

«کودکان در دنیای ما؛ قانون و مسئولیت»

دنیای امروز پر از آسیب‌ها و مسائل پیچیده است؛ گاهی در خبرها کلماتی به گوش کودکان می‌خورد که معنایشان را به‌درستی درک نمی‌کنند و نمی‌دانند چه تأثیری در زندگی آن‌ها دارد. کتاب «قانون و مسئولیت» به زبان ساده و با تصاویر زیبا به پرسش‌های بچه‌ها در این‌باره پاسخ می‌دهد. «مقررات چیست؟»، «دنیای عادلانه»، «مقررات خانه»، «مقررات مدرسه»، «مقررات گوناگون»، «تعیین مقررات»، «زیرپاگذاشتن مقررات»، «قانون»، «قانون‌های بین‌المللی»، «مسئولیت چیست؟»، «انسان‌های مسئولیت‌پذیر»، «کمک به جامعه» و «چگونه مسئولیت‌پذیر باشیم؟» موضوعات مطرح‌شده در کتاب «قانون و مسئولیت» از مجموعه «کودکان در دنیای ما» است.

انتشارات فاطمی (کتاب‌های طوطی)، کتاب «قانون و مسئولیت» از مجموعه «کودکان در دنیای ما» به قلم لوییس اسپیلزبری، تصویرگری حنانه کای و ترجمه پیام ابراهیمی را در ۳۲ صفحه مصور رنگی و به بهای ۱۹۰ هزار تومان برای کودکان بالای ۶ سال منتشر کرده است.

«سردار مریم؛ مریم بختیار»

زندگی‌نامه تصویری و داستان‌گونه «سردار مریم؛ مریم بختیار» یک جلد از مجموعه «زنان و مردانی که ایران را ساختند» منتشرشده در انتشارات شهر قلم است که روایتگر بخشی کوتاه از زندگی پرفرازونشیب زنی شجاع و عدالت‌خواه ملقب به بی‌بی مریم است.

او از زنان فعال در انقلاب مشروطه، از پیشگامان مطالبات حقوق زنان و از مدافعان ملی سرزمین ایران در خلال جنگ جهانی اول به شمار می‌آید. بی‌بی مریم در خانواده‌ای به دنیا آمد که بسیاری از اهالی این خاندان، از بانفوذترین رَجُل دوره قاجار بودند. پدرش از خان‌های ایل بختیاری بود و برادرهایش از رهبران انقلاب مشروطه بودند. این دختر در سال ۱۲۵۳ در منطقه بختیاری و در چنین محیط و خاندانی زاده شد. از همان کودکی نگاهش به زندگی روشن بود و سیر و روش مبارزه را با ظلم از اطرافیانش آموخت؛ یعنی با لشکرداری و اردوکشی نظامی آشنا شد و همین تعالیم بعدها به کارش آمد. وقتی بزرگ شد از مدافعان حقوق زنان بود و در جنگ جهانی اول، در فتح تهران و اصفهان خودش نیز شرکت کرد و به مبارزه برخاست.

او برای مبارزه با اشغالگران روس و انگلیس، با توسل به خاندان و خانواده خوب و اصیلی که داشت، توانست یک هَنگ از سواران بختیاری تشکیل دهد. مریم بختیاری در برابر استبداد صغیر، در زمان محمدعلی شاه قاجار، به‌قدری فعال بود که به‌عنوان یکی از شخصیت‌های ضداستعماری و استبدادی دوره قاجار، نامش تا همیشه باقی ماند.

بی‌بی مریم بختیاری، زنی باسواد، روشن‌بین و بی‌باک بود که در مسیر مبارزه با ظلم و استبداد در این سرزمین، لحظه‌ای آرام ننشست و هر کاری از دستش برمی‌آمد انجام داد؛ تا جایی که خانه‌اش پناهگاهی شد برای مبارزان و آزادی‌خواهان دوره انقلاب مشروطه و نیز بسیاری از ایرانیان وطن‌دوست که به ناچار آواره کوهستان می‌شدند. این زن بزرگ که نامش تا همیشه در ذهن و تاریخ ایرانیان ماند، در سال ۱۳۱۶، سه سال بعد از اعدام‌شدن پسر بزرگش، چشم از دنیا فرو بست.

نظام‌السلطنه مافی در نامه‌ای به سردار مریم بختیاری می‌نویسد: «ای کاش مردان ذره‌ای از رفتار شما پیروی می‌کردند و رفتار شما را یاد می‌گرفتند. تاریخ ایران به خود خواهد بالید که افرادی چون شما این همه قهرمانانه در کنار مردم ایستاده‌اند. تاریخ یاد و نام شما را تا ابد در خاطره خود ثبت و ضبط خواهد کرد.»

انتشارات شهر قلم، کتاب «سردار مریم؛ مریم بختیار» به قلم سولماز خواجه‌وند و تصویرگری فریده شهبازی را در ۲۴ صفحه و به بهای ۹۵ هزار تومان برای کودکان منتشر کرده است.