سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مهدیه سادات نقیبی: هجدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت با ویژگی آثار متنوع خود، به محلی برای نمایش آثار مستند پرتره تبدیل شده است. در این دوره از جشنواره، مستندهای پرتره نقش برجسته‌ای دارند و نه‌تنها در جلب توجه مخاطبان، بلکه در ایجاد پیوند بین تاریخ، شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی و علمی و جامعه معاصر به عنوان ابزار روایتگر تاریخ و انسان‌های تاثیرگذار، سهم قابل‌توجهی ایفا می‌کنند. مستندهای پرتره یکی از قالب‌های خاص در سینمای مستند هستند که در آن، فیلمساز با تمرکز بر زندگی فردی خاص، تلاش می‌کند تا ابعاد مختلف شخصیت او را بررسی و به تصویر بکشد. این نوع مستند به‌ویژه در ایران از محبوبیت خاصی برخوردار است و بسیاری از فیلمسازان مستند به‌ویژه در جشنواره‌هایی همچون سینماحقیقت، آثار خود را در قالب پرتره‌ها عرضه می‌کنند. این آثار با هدف معرفی و یا حتی بازسازی تصویری از شخصیت‌های مهم تاریخی، اجتماعی و فرهنگی به شکلی روشمند و دقیق، بیننده را با دنیای درونی و بیرونی آن شخصیت‌ها آشنا می‌سازند.

در هجدهمین جشنواره سینما حقیقت، علاوه بر تعدادی از مستندهای پرتره موفق که در بخش‌های مختلف این رویداد به نمایش درآمده‌اند، مستندهایی که شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی ایران را به‌ویژه در دوره‌های تاریخی مختلف به تصویر می‌کشند، به چشم می‌خورند. آثار برجسته‌ای همچون «ضد قهرمان» با محوریت صادق خلخالی و «فاطمی» که زندگی و مبارزات سیاسی دکتر فاطمی، وزیر امور خارجه دولت مصدق را بررسی می‌کند، از جمله این مستندها هستند که توانسته‌اند توجه ویژه‌ای از سوی مخاطبان و داوران جشنواره جلب کنند. این مستندها با هدف معرفی ابعاد پنهان و نمایان شخصیت‌های تاریخی، می‌توانند تاثیر عمیقی بر افکار عمومی بگذارند. برای مثال، مستند «ضد قهرمان» که با تمرکز بر شخصیت صادق خلخالی، یکی از شخصیت‌های جنجالی انقلاب اسلامی ایران ساخته شده است، تلاش دارد تا نگاه‌های مختلفی به این شخصیت معترضانه یا قهرمانانه ارائه دهد. به همین ترتیب، «فاطمی» نیز نه‌تنها ابعاد سیاسی و مبارزاتی شخصیت دکتر فاطمی را نشان می‌دهد، بلکه روایت‌هایی از ایران در دوران پس از جنگ جهانی دوم و بحران‌های سیاسی آن دوران را در کانون توجه قرار می‌دهد. پژوهش‌ها و روایت‌های این مستندها اغلب از کتاب‌های تاریخی و منابع معتبر درباره شخصیت‌های برجسته ایران الهام گرفته‌اند، که بر دقت و اعتبار این آثار افزوده است.
‌
اما نکته قابل توجه در جشنواره سینما حقیقت امسال این است که در کنار مستندهای پرتره با موضوعات سیاسی و اجتماعی، شاهد آثار دیگری نیز هستیم که به موضوعات فرهنگی، هنری و ورزشی می‌پردازند. این مستندها که برخی از آن‌ها به شخصیت‌های برجسته در عرصه فرهنگ و هنر ایران پرداخته‌اند، درک بهتری از ابعاد زندگی آن‌ها به مخاطبان ارائه می‌دهند. در حقیقت، پرتره‌های سینمایی به‌ویژه در ایران به‌طور فزاینده‌ای از ابزاری برای بازسازی هویت فرهنگی و سیاسی جامعه تبدیل شده‌اند.
در حالی که جشنواره سینما حقیقت به‌طور معمول شاهد آثاری از کشورهای مختلف است، امسال تاکید خاصی بر ارائه مستندهای پرتره در سینمای ایران مشاهده می‌شود. این رویداد به‌ویژه برای فیلمسازان ایرانی که به‌دنبال ثبت لحظات تاریخی و شخصیت‌های تاثیرگذار در سینما هستند، فرصتی بی‌نظیر برای به نمایش گذاشتن آثار خود است. به‌طور خاص، نگاه به شخصیت‌های تاریخی و دگرگون‌کننده جامعه، می‌تواند به‌عنوان نقطه عطفی در یادآوری و تبیین حوادث و تحولات مهم تاریخی ایران عمل کند.

در این راستا، به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر، برخی از آثار سینمایی و تلویزیونی نیز بر اساس همین مستندهای پرتره ساخته شده‌اند. این آثار در قالب‌های مختلف، به‌ویژه در سریال‌ها و فیلم‌های اقتباسی، روایت‌هایی از شخصیت‌های تاریخی و اجتماعی را بازسازی می‌کنند. این نوع اقتباس‌ها به‌ویژه در ارتباط با تاریخ معاصر ایران، توانسته‌اند تاثیری قابل توجه در سینما و تلویزیون داشته باشند و بازتاب‌های زیادی از دیدگاه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی به‌دنبال داشته باشند. با نگاه به مستندهای پرتره جشنواره سینما حقیقت امسال، می‌توان به وضوح دید که سینمای مستند ایران همچنان در مسیر ارائه روایت‌های متنوع و اثرگذار در زمینه‌های مختلف قرار دارد. به‌ویژه با توجه به استقبال گسترده از این آثار و توجه ویژه‌ای که به شخصیت‌های تاریخی و سیاسی در این دوره از جشنواره می‌شود، سینما حقیقت به‌عنوان یک پلتفرم مهم برای نمایش مستندهای پرتره به‌ویژه در عرصه شخصیت‌سازی، نقشی کلیدی در تحولات سینمای مستند ایران ایفا کرده است.