خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) ـ به گزارش ستاد خبري سراهاي اهل قلم نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، نشست «رويكردهاي دانش‌مدار در سازماندهي علم كلام» عصر امروز، 23 ارديبهشت با حضور سيد مهدي طاهري، عضو هيات علمي مركز اطلاعات و مدارك اسلامي، حجت‌الاسلام سيد مهدي مجيدي‌نظامي، مديريت نظامي و اطلاعاتي مركز اطلاعات و مدارك اسلامي و حجت‌الاسلام سيد تقي واردي، مدير ساماندهي و دانش مركز اطلاعات و مدارك اسلامي در سالن كارنامه‌ نشر سراي اهل قلم نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

حجت‌الاسلام سيد مهدي مجيدي‌نظامي با اشاره به اينكه در حوزه نظام‌هاي بازيابي و ذخيره اطلاعات دو نوع سيستم لفظي و معنايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، گفت: نظام‌هايي كه برمبناي سيستم لفظي فعاليت مي‌كنند، داراي سرعت توليد بيشترند، اما گاهي در نظام ذخيره و بازيابي لفظي امكان دسترسي به مطالب فراهم نمي‌شود، بنابراين در اين مواقع بايد به سمت نظام‌هاي معنايي حركت كرد. به طور مثال در حوزه كودك براي يافتن اطلاعات به صورت لفظي، بايد از واژگان «ابن»، «ولد»، «طفل»، «جاريه»‌، «بنت» و ساير مشتقات آنها استفاده كرد كه گاهي خود جستجوگر، دچار مشكلاتي در استخراج مباحث مي‌شود.

وي با تاكيد بر اينكه برخي از نرم‌افزارها نظير «جامع‌ فقه» جبران نقيصه‌هاي موجود در جستجوهاي لفظي را كرده‌ است، توضيح داد: با اين حال گاهي مباحث، جاي مشخصي در نرم‌افزار ندارند و معناي درستي نمي‌دهند يا حتي واژگان ضابطه‌مند نيستند. به طور مثال در باب «احسان» در نرم‌افزار «جامع‌ فقه» نزديك به 200 مطلب وجود دارد كه اطلاعات در هر يك به صورت محدودي مشخص شده، درصورتي كه اگر اين مباحث به صورت معنايي مورد استفاده قرار گيرد، تمام استثناءها، اعم و اخص‌ها و ساير موضوعات در حوزه دانش‌ كاربردي مي شود.

حجت‌الاسلام مجيدي‌نظامي يادآور شد: مركز اطلاعات و مدارك اسلامي در شهر قم به فعاليت در حوزه تدوين اصطلاحنامه‌ها و نمايه‌ها براساس اطلاعات موجود مي‌پردازد. براين اساس به زودي نرم‌افزاري با عنوان «اصطلاحنامه كلان تحت وب» با سرويس‌دهي در سطح عموم مردم در نظام پيوسته وب راه‌اندازي مي‌شود.

سيد مهدي طاهري با اشاره به رويكردهاي نوين در حوزه ساماندهي دانش، گفت: علم كلام يكي از شاخه‌هاي علوم اسلامي با ويژگي‌هايي متناسب با مباحث رويكرد دانش مدار است. پيشرفت حوزه فناوري تاثير بسياري بر مباحث مديريت اطلاعات در دنياي امروز گذاشته و يكي از اين حوزه‌ها فرآيندهاي اطلاعاتي محسوب مي‌شوند، به گونه‌اي كه بسياري از آرمان‌ها و آرزوهاي گذشته اطلاعات در محيط جديد به تحقق مي‌پيوندد. مراحل حركت حقايق به سمت پديده‌هاي دانش‌مدار شامل ديتاها، اطلاعات، دانش و خرد است. داده‌ها در بستر پرسش، تبديل به اطلاعات شده و اطلاعات در ارتباط با يكديگر به دانش تبديل مي‌شوند و سپس در موقعيت‌هاي معين، دانش، خرد را ايجاد مي‌كند.

وي ارتباطات را يكي از ويژگي‌ها و عوامل توليد دانش برشمرد و اظهار داشت: در قواعد فهرست‌نويسي متاديتاهايي در اين حوزه لحاظ شده‌ا ند، اما اكنون با قابليت فناوري نوين اطلاعات، امكان برقراري اين ارتباطات در سطوح مختلف، فراهم و اين امر، عاملي براي حركت سيستم‌ها به سمت سيستم‌هاي دانش شده است. برخي از رويكردهاي دانش‌مدار شامل رويكرد شي‌ء‌گرا، توصيفي و توصيف بدون توجه به بافت و بافت‌مداري به جاي مدرك مداري اند، رويكردي كه امروز در دنيا حاكم است، رويكرد بافت‌مدار در كنار رويكرد كاربرمدار است.

حجت‌الاسلام سيد تقي واردي عنوان كرد: علم كلام يكي از علوم معروف و مرسوم اسلامي و داراي سابقه طولاني است. اصولا تمام ارزش‌هاي فكري، معنوي و ايدئولوژيك انسان‌ها بستگي به فكر و انديشه‌اي دارد كه براساس آن ايدئولوژي استوار مي‌شود، بر همين اساس است كه رفتار و كردار انسان‌ها صورت مي‌گيرد. علم كلام همان علم اعتقاد و اصول دين است و شايد از يك جهت مهمترين علم از علوم اسلامي محسوب شود.

وي در ارايه تعريفي از علم كلام گفت: علم كلام، علمي است كه از خرد بزرگ، افعال، صفات، اموال ممكنات و مبداء و معاد بحث مي‌كند. علم كلام نسبت به علوم اسلامي همانند علم منطق نسبت به فلسفه است واگر كسي بخواهد در ساير علوم اسلامي وارد شود بايد از علم كلام شروع كند. در متون بزرگان فقه و علوم اسلامي نوشته شده كه علم كلام، اهم علوم اسلامي است، زيرا مهمترين موضوعات مطرح در جهان آفرينش را مورد بررسي قرار مي‌دهد. بنابراين از يك جهت كلام، اشرف علوم است و از سوي ديگر اساس احكام شرعيه محسوب مي‌شود. «خواجه‌ نصيرالدين طوسي» در عبارتي كوتاه در منزلت علم كلام بيان كرده كه؛ «همانا اساس تمام دانش‌هاي ديني علم اصول دين است، همان علمي كه جوينده‌اش در پي يافتن يقين است».

حجت‌الاسلام واردي با تاكيد بر اينكه بسياري از كتاب‌هايي كه در طول تاريخ در حوزه علم كلام نوشته شده از بين رفته و برخي از آنها در مركز اطلاعات و مدارك اسلامي نگه‌داري مي‌شوند، توضيح داد: اين مركز بنا به وظايفي كه در مديريت دانش‌هاي اسلامي برعهده دارد، پس از تجربيات خود در حوزه‌هاي علم اصول، فقه و قرآن كريم، وارد مباحث علم كلام شده است. در كتاب‌هاي كلامي، علت تسميه كلام با ادله متعددي بيان شده؛ يك وجه آن، اين است كه يكي از بحث‌هاي علمي در حوزه اصول دين و انديشه، كلام يا حادث بودن كلام خداوند است. ذات خداوند قديم است بنابراين كلامش نيز ازلي و قديم است.

وي با تاكيد بر اينكه حادث و قديم بودن كلام خداوند در اواخر دوره امويه و اوج آن در دوران خلفاي عباسي مطرح شد، اظهار داشت: به ويژه در دوران هارو‌ن‌الرشيد، مامون و معتصم اين مباحث يكي از مهمترين بحث‌هاي اعتقادي بين مسلمانان محسوب مي‌شد. اين مباحث با افزودن ديگر بحث‌هاي اعتقادي علم كلام را به وجود آورده است. همچنين بحث حادث و قديم بودن كلام خداوند در زمان معتزله و اشاعره‌ نيز مطرح بوده، زيرا معتزله به حدوث علم كلام و اشاعره اعتقاد تام به قديم بودن كلام خداوند داشتند. بي‌ترديد كلام ديني و اسلامي، مبحثي است كه به دوران پيغمبر اسلام (ص) باز نمي‌گردد بلكه به دوران قديم‌تر حتي از نخستين انسان‌ها بر زمين يا هبوط حضرت آدم و هوا به زمين باز مي‌گردد.

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا فردا، 24 ارديبهشت در مصلاي امام خميني (ره) داير است.