به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «تاریخ سیاسی هخامنشیان» با حضور محمد حسين سنجری، فرید جواهرکلام، حمید بهاری و خدیجه معصومی عصر دیروز (یکشنبه 3 ارديبهشت) در سرای اهل قلم برگزار شد.

در ابتدای این نشست، حمید بهاری درباره سابقه کاری و تحصیلی جواهرکلام ، مترجم اين كتاب چنین گفت: تاکنون 45 اثر توسط استاد جواهر‌کلام ترجمه شده. وی بعد از چند سال مترجمی در سفارتخانه‌ها و سازمان‌های خارجی به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به عنوان دبیر زبان در دبیرستان‌های تهران به کار مشغول شد. در آغاز حرفه روزنامه‌نگاری بیشتر داستان و مقاله می‌نوشت اما بعد از مدتی کار ترجمه را جدی گرفت و به ترجمه کتاب‌های روانشناسی و فلسفه پرداخت. وی 50 سال سابقه روزنامه‌نگاری دارد. 

وي افزود: جواهركلام در سال 1358 بازنشسته شد، به تکمیل زبان پرداخت و مفصل‌ترین اثری که ترجمه کرد «تاریخ مردمان عرب» نام داشت. اين كتاب افزون بر 750 صفحه بود و به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد. 
 
بهاری در این نشست، جواهرکلام را فردی دانست که فروید را به جامعه کتابخوان ایرانی معرفی کرد و درباره خصوصیت آثار این مترجم توضيح داد: به عنوان یک خواننده، بیش از همه روانی ترجمه‌های ایشان برایم اهمیت دارد. به‌ويژه در ترجمه آثار تاریخی که مترجم با کار سخت‌تری روبه‌روست، وی توانسته به خوبی از عهده کار برآید. 

وي درباره کتاب «تاریخ سیاسی هخامنشیان» گفت: جواهرکلام در پیشگفتار کتاب هم اشاره می‌کند که مترجم اولیه که این کتاب را به انگلیسی برگردانده در حقیقت انگلیسی‌زبان نبوده و برای نشان دادن تسلط خود از عبارات سنگین و ثقیلی بهره برده که همین موضوع، ترجمه کتاب را به زبان فارسی دشوار می‌کند. 

بهاري این اثر را منبعی ارزشمند دانست و افزود: در حوزه تاریخ سیاسی هخامنشیان تاکنون ندیده‌ام اثری ترجمه شده باشد. در واقع استاد جواهرکلام پل ارتباطی را بین حال و زمان گذشته ایجاد کردند و مخاطب با خواندن این اثر گمان می‌کند در حال مطالعه رمانی روان است نه یک گزارش تاریخی.

محمدحسین سنجری صحبت‌هایش را با سخن گفتن از اهمیت قلم آغاز کرد و گفت: قلم تنها اسلحه‌ای است که زندگی‌ می‌بخشد و در عین حال می‌تواند زندگی را از آدمی بگیرد! 

وی با نگاهی به کتاب «تاریخ سیاسی هخامنشیان»، به معنای کوروش از نظر لغوی و افسانه‌هایی درباره زندگی او وجود دارد اشاره کرد و در ادامه سوالاتی درباره ترجمه این کتاب و تجربه کاری جواهرکلام از وی پرسید.

جواهرکلام در پاسخ به این سوال که ترجمه این کتاب حجیم چه مدت طول کشید گفت: حدود 6 ماه برای ترجمه این اثر زمان صرف کردم که نسبت به آثار دیگری که ترجمه کرده‌ام، بسیار طولانی است. دلیلش هم دشوارنویسی مترجم کتاب بود. من در بسیاری از مواقع در طول مدت یک ماه ترجمه کتابی را به پایان می‌رسانم. «تاریخ مردمان عرب» تنها کتاب دیگری است که ترجمه‌اش تا این حد طولانی شده است.

در ادامه بحث، سنجری بر بی‌لطفی‌های نویسنده کتاب «تاریخ سیاسی هخامنشیان» تاکید کرد و گفت: این کتاب در یک محیط کمونیستی نوشته شده و سلطنت و سلطنت‌طلبی در آن محیط پسندیده نبود.

جواهرکلام این کتاب را حاصل دوره شوروی دانست و توضيح داد: در محیط دیکتاتوری استالینی حتی از یک حرف اضافه هم ممکن بود ایراد گرفته شود و نوشتن تاریخ در آن زمان کار سختی بود. در این کتاب از بسیاری کارهایی که ایرانیان انجام داده‌اند نامی برده نشده است. تعجب می‌کنم که یک تاریخ‌نویس چگونه می‌تواند تا این حد به تاریخ بی‌لطف باشد.

مترجم کتاب «ظهور و سقوط اتحاد شوروی» در ادامه توضیح داد که نویسنده در برخی بخش‌های کتاب، مواردی را اشتباه نوشته بود و او آن‌چه را گمان می‌کرد صحیح است در توضیحاتی به اصل اثر اضافه کرده است.

وی این کتاب را اثری مورد توجه غربی‌ها و بر پایه مفروضات یونانی‌ها دانست و گفت: می‌توان نشانه‌ها و تاثیرات رژیم سخت استالینی را بر متن این کتاب مشاهده کرد.

جواهرکلام معتقد است سقوط سلسله هخامنشی عوامل متعددی داشته که مهمترین آن عیش و نوش درباریان بود. وی افزود: به طور کلی هر پدیده تاریخی بر اساس یک علت خاص شکل نگرفته و عوامل متعددی در شکل‌گیری آن دخیل بوده‌اند. نویسنده در این کتاب تحقیقات جالب و تازه‌ای انجام داد و از مشغولیات ذهنی درباریان نوشته که در نهایت به رواج خیانت و دروغ در میان آن‌ها و سقوط این سلسله منتهی شد.

در ادامه جلسه، جواهرکلام بخشی از روایت‌های تاریخی را برای حضار تعریف کرد تا نشان دهد درباریان با چه مشکلاتی مواجه بودند و چه عواملی ذهن آن‌ها را به خود مشغول کرده بود.

وی امپراتوری هخامنشیان را بسیار وسیع دانست و گفت: اداره سرزمینی به این بزرگی کار سختی است و اغلب زیردستان فرمانبرداری نمی‌کردند که بی‌کفایتی پادشاه هم مزید بر علت می‌شد. داریوش سوم گرچه آن‌طور که نویسنده توصیف کرده، نبوده اما ضعف‌های بسیاری داشت که سبب می‌شد اداره یک امپراتوری بزرگ برایش دشوار باشد.

جواهرکلام که تاکنون بیش از 45 کتاب را به فارسی ترجمه کرده است، نخستین فعالیتش در این زمینه را، دلچسب‌ترین تجربه‌اش دانست و افزود: کتاب «دکتر جکیل و مستر هاید» را در بین ترجمه‌هایم بیش از همه دوست دارم؛ این اثر نخستین کتابی است که با ترجمه من منتشر شد. نظریه استیونسون در این کتاب بسیار جالب و در زمان خودش بدیع بود. 

معصومی، دبیر این نشست، یکی از ویژگی‌های این کتاب را وجود منابع تاریخی متعدد در آن دانست و گفت: کمتر منبع تاریخی است که نویسنده در این کتاب از آن بهره نبرده باشد. وی تلاش كرده است که نظر خود را به مخاطب تحمیل نکند و حتی داستان‌هایی را از روی کتیبه‌ها برداشته که در منابع دیگر نیست و همین موضوع کتاب را جالب و تازه کرده است.

در ادامه این نشست، حاضران در جلسه پرسش‌هايی را مطرح کردند و بحث‌هایی جعلی بودن اسکندر مقدونی، والا بودن فرهنگ ایرانی، نتایج پیشرفت فناوری در عصر معاصر و حتی اختراعات و کشفیات برخی دانشمندان و تاثیر نامطلوب آن بر زندگی سخن گفته شد. 

کتاب در 39 فصل مجزا از تاریخ اقوام ایرانی، پیش از شکل‌گیری امپراتوری آغاز می‌شود و به حضور کوروش و جنگ وی با مادها و ظهور دولت هخامنشی می‌پردازد. تسخیر بخش شرقی ایران و بخش غربی آسیای مرکزی و بابل و آخرین لشکرکشی وی که به مرگش منتهی شد از موارد دیگری است که در این کتاب آمده. تسخیر مصر توسط کامبوزیا و حضور گوماتا و جلوس و پیروزی داریوش و موارد تاریخی دیگر در این کتاب در کنار داستان‌هایی خواندنی که نویسنده آن‌ها را شرح داده از موضوعات دیگری است که در محتوای این کتاب دیده می‌شود.

«تاریخ سیاسی هخامنشیان» اثر محمد داندامایف با ترجمه فرید جواهرکلام نخستین بار در سال 1389 و به بهای 12 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات فرزان روز منتشر شد.