به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، هشتمین نشست از سلسله نشست‌های ملکوت کلمات خانه هنرمندان دیروز، دوشنبه ۱۶ مرداد، با سخنرانی اسماعیل آذر درباره «شخصیت حضرت امام علی(ع) در شعر فارسی» برگزار شد. آذر در ابتدا گفت: یکی از گونه‌های شعر، شعر مذهبی است و غنی‌ترین شعر مذهبی ما، شعرهای عاشورایی است. تمام شعرهای مذهبی ما برگرفته از یک پیش‌متن، یعنی کتاب خدا، قرآن است.

وی افزود: من هزار سال شعر پارسی را مطالعه کردم و به جرات تمام به شما می‌گویم که دو شعر مذهبی که از بهترین‌های کل تاریخ ادبیات است، دو مرثیه‌ای است که در دوران معاصر، یکی توسط ایرج میرزا و دیگری توسط حسین مسرور سروده شده است. من از هزار سال شعر پارسی و کلیه کتاب‌های شعر شاعران، برای شما شعرهایی مذهبی می‌خوانم تا خودتان قضاوت کنید.

آذر در ادامه با اشاره به این نکته که کلیه شعرهای فارسی مدح است، گفت: در کل کتاب‌های تاریخ ادبیات و متون قدیمی آمده، نخستین کسی که در ادبیات فارسی شعر مدح گفت، کسایی مروزی است که مدحیه‌ای برای امام اول شیعیان حضرت امیرالمومنین علی(ع) سروده است. چند بیت از این مدحیه چنین است: «مدحت کن و بستای کسی را که پیمبر/ بستود و ثنا کرد و بدو داد همه کار/ آن کیست بدین حال و که بوده است و که باشد/ جز شیر خداوند جهان، حیدر کرّار».

این مدرس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه گفت: پس از کسایی مهم‌ترین کسی که درباره حضرت علی(ع) شعر گفته فردوسی است که در ابتدای شاهنامه این ابیات را سروده است: «اگر چشم داری به دیگر سرای/ به نزد نبی و علی گیر جای/ گرت زین بد آید گناه منست/ چنین است و این دین و راه منست/ برین زادم و هم برین بگذرم/ چنان دان که خاک پی حیدرم.»

نویسنده کتاب «تاثیر حافظ در ادبیات غرب» در ادامه به مهم‌ترین شاعر قرن ششم یعنی سنایی اشاره کرد و گفت: سنایی نخستین کسی است که در شعر پارسی لغات هنری چون شراب، می، ساقی و واژه‌هایی از این دست را، وارد می‌کند. لازم است بدانید که اگر سنایی نبود، عطار وجود نمی‌داشت و اگر عطار وجود نداشت به هیچ عنوان مولوی نیز مولوی نمی‌شد و اگر همه این‌ها نبودند سعدی و حافظ نمی‌بودند. همچنین نخستین کسی که داستان‌پردازی کرد، سنایی بود، که داستان غزوه احد و خندق را به شعر برگرداند. او داستان تیر از پای حیدر کرار درآوردن در هنگام نماز را به شعر گفته است.

وی افزود: مولانا نیز شعر معروف «از علی آموز اخلاص عمل» را در دفتر اول «مثنوی معنوی» سروده است. پس از همه این شاعران عرفی شیرازی یک شعر 130 بیتی دارد و این 130 بیت از هنری‌ترین شعرهایی است که درباره حضرت علی سروده شده است. در این‌جا باید بیان کنم که تمام زبان فارسی مدح است؛ هیچکس به علم و تاریخ گرایش ندارد.

اسماعیل آذر در ادامه با اشاره به این نکته که هیچکدام از این اشعار به پای شعر عاشورایی نمی‌رسد، گفت: ایرج میرزا یک شعر تصویری درباره عاشورا دارد که در تمام ادبیات فارسی نظیرش را پیدا نخواهید کرد: «رسم است هر كه داغ جوان دیده دوستان/ رأفت برند حالت آن داغ دیده را / یک دوست زیر بازوی او گیرد از وفا/ وان یک ز چهره پاک كند اشک دیده را/ آن دیگری بر او بفشاند گلاب قند/ تا تقویت شود دل محنت كشیده را/ یک چند دعوتش به گل و بوستان كنند/ تا بركنندش از دل، خار خلیده را / جمعی دگر برای تسلای او دهند/ شرح سیاهكاری چرخ خمیده را.» تا این جا تصویرهای ایرج در خانه جوانی كه فوت شده است، روایت می‌شود، حال فلاش بکی به داستان نینوا می‌خورد: «آیا كه داد تسلیت خاطر حسین/ چون دید نعش اكبر در خون تنیده را / آیا كه غمگساری و اندوه بری نمود/ لیلای داغ دیده‌ی محنت كشیده را/ بعد از پدر دل پسر آماج تیغ شد/ آتش زدند لانه مرغ پریده را.»

محقق کتاب «خورشید خراسان» در ادامه گفت: شعر شاهکار بعدی از حسین مسرور است. من هیچ شعری را در طول تاریخ ادبیات در اين زمينه به زیبایی این شعر ندیده‌ام. مسرور صحنه کربلا را به یک مهمانی تشبیه کرده است: «نکو تر بتاب امشب ای روی ماه/ که روشن کنی روی این بزمگاه/ بسا شمع رخشنده تابناک/ ز باد حوادث فرو برده پاک/ رقیبان به یکدیگرآمیخته/ صراحی شکسته قدح ریخته/ به یکسوی ساقی برفته ز دست/ ز سوی دگر مطرب افتاده مست.»

وی افزود: این شعر در اوج فصاحت و زیبایی است، اما همان‌طور که بیان کردم تمام این اشعار برگرفته از یک پیش‌متن کلی، یعنی قرآن کریم است. 

آذر در پایان ضمن خواندن چند دعا از نهج البلاغه، گفت: حنا الفاخوری که یک فلسوف مسیحی است می‌گوید، انسان مدرن اگر می‌خواهد با خدای خود ارتباط برقرار کند، بهترین ابزارش دعاهای حضرت علی (ع) در نهج البلاغه است.

همچنین در این نشست مصطفی رحماندوست شعرخوانی کرد. 

ویژه برنامه «ملکوت کلمات» به همت معاونت پژوهشی خانه هنرمندان، از شنبه هفتم مرداد به مدت ۱۰ شب، (به جز پنجشنبه‌)، در ایام ماه مبارک رمضان در تالار شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود.