الهیار افراخته در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در یاسوج، با بیان اینکه تاریخ بیهقی یکی از بزرگترین آثار زبان فارسی است، گفت: ابوالفضل بیهقی با تلفیق تاریخ‌نگاری و ادبیات، اثری بی‌مانند خلق کرده است.
وی افزود: این کتاب یکی از استوارترین نمونه‌های نثر فارسی است که با گذشت بیش از هزار سال، همچنان در کانون توجه پژوهشگران قرار دارد و در دانشگاه‌ها در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس می‌شود.
اوج بلاغت طبیعی در نثر فارسی
افراخته درباره ویژگی‌های زبانی و ادبی این اثر گفت: بلاغت طبیعی نثر بیهقی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است. این نثر به گونه‌ای است که با ترکیب موسیقی کلمات، صور خیال و عاطفه، اثری هنری خلق کرده است که احساسات مخاطب را برمی‌انگیزد. بیهقی توانسته است با قدرت نویسندگی خود، مخاطب را با روایت‌هایش همراه کند.
عاطفه در روایت‌های بیهقی
این مدرس دانشگاه به جنبه‌های عاطفی در نثر بیهقی اشاره کرد و گفت: عاطفه در این اثر بسیار برجسته است. برای نمونه، در توصیف بر دار کردن حسنک وزیر، بیهقی چنان تأثیری در مخاطب ایجاد می‌کند که او را با خود به دل ماجرا می‌برد. بیهقی می‌نویسد: «و آواز دادند که سنگ دهید، هیچکس دست به‌سنگ نمی‌کرد و همه زار زار می‌گریستند خاصّه نشابوریان. پس مُشتی رند را سیم دادند که سنگ زنند.» این روایت نشان‌دهنده اوج عاطفه و قدرت قلم بیهقی در انتقال احساسات است.
صور خیال؛ هنر برجسته نویسنده
وی در ادامه به نقش صور خیال در تاریخ بیهقی پرداخت و اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین آرایه‌های ادبی این اثر، کنایه است که بیشترین کاربرد را دارد. بیهقی با استفاده از کنایه توانسته است قدرت هنری خود را در بیان مطالب نشان دهد. علاوه بر آن، تشبیه نیز در این اثر بسیار یافت می‌شود. برای مثال، او در بخشی از کتاب می‌گوید: «و دختر تختی داشت گویا بوستانی بود.» این تشبیهات روشن و شفاف، خواننده را به عمق مفاهیم هدایت می‌کند.
میراثی جاودان برای ادبیات و هنر
افراخته با تأکید بر تأثیرگذاری تاریخ بیهقی گفت: این اثر تنها یک کتاب تاریخی نیست؛ بلکه الگویی بی‌بدیل برای نویسندگان و پژوهشگران است. تاریخ بیهقی با تأثیرگذاری در شعر و نثر معاصر و جریان‌سازی‌های ادبی، همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد و الهام‌بخش هنرمندان در عرصه‌های مختلف، از جمله تئاتر، است.
تاریخ بیهقی؛ شاهکاری تاریخی و ادبی
افراخته، تاریخ بیهقی را اثری بی‌نظیر در ادبیات فارسی دانست که علاوه بر جنبه‌های تاریخی، از منظر ادبی نیز بسیار تأثیرگذار است.
وی اظهار کرد: این اثر، که به تاریخ مسعودی نیز معروف است، به دلیل پوشش بیشترین حوادث دوران مسعود غزنوی و گزارش‌های دقیق از ساختار سیاسی و رفتار حکومت، یکی از گران‌بهاترین آثار نثر فارسی محسوب می‌شود. بیهقی، با نگاهی دقیق و علمی، از موضوعات سیاسی عصر غزنوی سخن گفته و چون دبیر دیوان رسایل بود، توانسته است مستندنگاری بی‌نظیری ارائه دهد.
بیهقی، گزارشگر حقیقت و هنرمند در نویسندگی
وی افزود: یکی از ویژگی‌های برجسته بیهقی، گزارشگری حقیقت است. او با دقتی کم‌نظیر، جزئیات را به‌گونه‌ای شرح داده که گویی خواننده در صحنه حوادث حضور دارد. به همین دلیل او را گزارشگر حقیقت می‌نامند. این دقت و صداقت در نگارش، تاریخ بیهقی را به الگویی برای مورخان تبدیل کرده است. بیهقی در مقدمه کتاب خود تأکید می‌کند که قصد دارد داد این تاریخ را به تمامی بدهد و زوایا و خبایا را روشن کند.
تأثیر تاریخ بیهقی بر ادبیات معاصر
افراخته درباره تأثیرات این کتاب بر آثار بعدی گفت: تاریخ بیهقی نه‌تنها در تاریخ‌نگاری، بلکه در ادبیات نیز تأثیر شگرفی داشته است. اثر او را می‌توان در شعر سپید احمد شاملو و اشعار نو سهراب سپهری و فروغ فرخزاد مشاهده کرد. زبان و مضمون این اثر با جادوی خود، در شعر و نثر معاصر جریان‌ساز بوده است.
بیهقی، انسانی دقیق، متواضع و پایبند به اخلاق
وی ادامه داد: شخصیت بیهقی در تاریخ‌نگاری او نمود دارد. او انسانی دقیق، نکته‌بین، و دارای پشتکار جدی است. از لحاظ اعتقادی، فردی دین‌باور و حقیقت‌جو است که با اعتدال و میانه‌روی، به مستندنگاری حوادث می‌پردازد. در عین حال، او فردی منصف، متواضع و خوش‌بین است که عفت کلام و پایبندی به ارزش‌های اخلاقی همچون صداقت را به‌خوبی در نوشته‌هایش نشان داده است.
نثر مرسل و توصیف‌گری هنری در تاریخ بیهقی
افراخته تأکید کرد: بیهقی در نثر خود از سبک مرسل عالی بهره برده است و این سبک بینابین او، جذابیت خاصی به نوشته‌هایش بخشیده است. توصیفات دقیق و صحنه‌پردازی‌های او، خواننده را به دل ماجرا می‌برد. شخصیت‌پردازی در این کتاب به‌قدری هنرمندانه است که گویی نمایشنامه‌ای در حال اجراست. به‌عنوان نمونه، لحن بیهقی در توصیف شکار پادشاه، عزل درباریان یا حتی مجالس شراب‌خواری، با حال و حکایات شخصیت‌های تاریخی هماهنگ است و کتاب را زنده و پویا کرده است.
بیهقی، الگویی برای آیندگان
وی گفت: تاریخ بیهقی نه‌تنها اثری تاریخی، بلکه کتابی ادبی و حماسی است که با نثری زیبا و بیانی باشکوه، روایتگر حوادثی پر فراز و نشیب است. بیهقی به‌درستی در مقدمه کتاب خود پیش‌بینی کرده که این اثر تا پایان روزگار باقی خواهد ماند. غلامحسین یوسفی نیز او را گزارشگر حقیقت می‌داند که توانسته است با نگارش کتابی چون دیبای خسروانی، میراثی ماندگار برای آیندگان به یادگار بگذارد.
نظر شما