به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مراسم نکوداشت مقام علمی و فرهنگی دکتر حسین معصومی همدانی همزمان با شصت‌ و پنجمین سال زندگی وی، شنبه (دوم آذرماه) با حضور اصحاب فرهنگ، اندیشه و علم در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. معصومی همدانی مدرس ادبیات فارسی، تاریخ ریاضیات، تاریخ علم و فلسفه علم در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانشگاه صنعتی شریف و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. وی همچنین مدیریت گروه زبان و رایانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی را بر عهده داشته است.

در این مراسم محمدعلی موحد، فتح‌الله مجتبایی، ضیاء موحد، نصرالله پورجوادی، محمدرضا خواجه‌پور، هوشنگ رهنما، شهین اعوانی و حسین شیخ‌رضایی درباره‌ مقام علمی و فرهنگی معصومی‌ همدانی سخن گفتند.

محمدعلی موحد، عرفان‌پژوه و تاریخ‌نگار در ابتدای این مراسم با اشاره به شخصیت علمی معصومی همدانی گفت: معصومی همدانی هر وقت لب به گفتار می‌گشاید ما را به یاد «شریعت سنگلجی» می‌اندازد که می‌گفت: «مگر می‌شود آنقدر آدم خوش‌فهم باشد.» من امروز اعتراف می‌کنم این «همدانی» هرگاه مطلبی را می‌شکافد حسودی می‌کنم که چقدر خوب می‌فهمد و خوب بیان می‌کند.

وی افزود: بزرگان علم متهم به تنگ چشمی‌اند اما این دوست عزیز ما آن‌چه ندارد بخل است. زمانی که او سفره علمش را می‌گشاید از برکت آن هرکس که در کنارش باشد، بهره‌ای می‌گیرد.

این «همدانی» همه‌دان است
فتح الله مجتبایی، نویسنده و مترجم ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با اشاره به اشاره به این بیت شعر «یارم همدانی و خودم هیچ مدانی، یارب چه کند هیچ مدان با همدانی؟» گفت: اینجا «همدانی» مصداق صحیح پیدا کرده است.

وی ادامه داد: دکتر معصومی واقعاً همه‌دان است و کم کسی را دیدیم که وسعت و دامنه علمش تا این اندازه باشد. او در تمام زمینه‌ها نه تنها در علوم انسانی بلکه علوم تجربی نیز متخصص است و به واقع، ذهن بسیار دقیق، منظم و منطقی دارند. 

مجتبایی با بیان این‌که «زمانی که نوشته‌های ایشان را می‌خوانیم یک قضیه منطقی را به خوبی درک می‌کنیم» افزود: من و دکتر معصومی همدانی در سال‌های پیش از انقلاب با یکدیگر آشنایی داشتیم و بعد از انقلاب در مکان‌هایی مانند دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی هر دو هفته یکبار او را می‌بینم و آن‌چه درباره دکتر معصومی قابل ذکر است، وفاداری به علم و وسعت اطلاعات است.
 
این نویسنده همچنین بیان کرد: من در جوانی علاقه‌مند بودم که علامه قزوینی و مرحوم دهخدا را از نزدیک ببینم چراکه دیدن این‌گونه اشخاص خودش برکتی است و امروز قدردان شهر کتابم که سبب شد جوانان کسانی را که بار سنگین میراث فرهنگی را به دوش می‌کشند از نزدیک ببینند. 

معصومی همدانی حافظه بسیار قوی دارد
در بخش دیگری از این مراسم شهین اعوانی، پژوهشگر ایرانی حوزه فلسفه و عضو هیات علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، به حضور معصومی همدانی در این موسسه اشاره کرد و گفت: به برکت حضور همدانی دوره «تاریخ علم» در این موسسه به وجود آمد. 

وی افزود: من از طریق ترجمه کتاب «جز و کل هاینزبرگ» با دکتر معصومی  همدانی آشنا شدم و وقتی کتاب را می خواندم، فراموش کردم که این ترجمه است، به دلیل این که کتاب بسیار روان برگردان شده بود.
 
اعوانی همچنین با اشاره به دیگر خصوصیات علمی دکتر معصومی همدانی اضافه کرد: وی مشاور بسیار امینی است و مشاوره‌هایی که با وی در موسسه داشتیم، به گونه‌ای بود که تمام ابعاد مشکلات را حل می‌کرد.
 
به گفته اعوانی، یکی دیگر از ویژگی‌های وی حافظه بسیار قوی اوست و معصومی همدانی در زبان‌دانی نیز به زبان‌های انگلیسی، عربی و فرانسه و نیز متون ادبیات جهان مسلط است.

گریز از مراد و مریدی مرام معصومی همدانی است
ضیاء موحد، استاد فلسفه و منطق و شاعر ایرانی نیز با اشاره به خصوصیات اخلاقی معصومی همدانی گفت: بسیاری از افراد از تملق خوششان می‌آیند ولی یکی از خصوصیات خوب معصومی همدانی «گریز از مراد و مریدی است». او نه مرید کسی می‌شود و نه خوی آن را دارد که مراد کسی باشد. 

وی همچنین از کم کار بودن معصومی همدانی گله کرد و افزود: مدتی است وی در عرضه کردن کارهایش کم کار شده و بسیاری از کارها پنج یا شش سالی است که متوقف شده‌اند و این موضوع تعجب برانگیز است چراکه او کتاب‌های بسیاری را ویرایش کرده است. 

موحد در بخش دیگری از سخنانش به پایان‌نامه‌های بسیاری درباره تاریخ نجوم و تاریخ ریاضیات اشاره کرد که استاد مشاور آن‌ها معصومی همدانی بوده است.
 
سپس نصرالله پورجوادی، استاد دانشگاه و رییس سابق مرکز نشر دانشگاهی، درباره معصومی همدانی گفت: چیزهایی که گفتیم، همه از دکتر معصومی همدانی مشاهده کردیم و می‌دانیم درست است و مبالغه نیست. 

وی با اشاره به ذهن و حافظه قوی معصومی همدانی اضافه کرد: زمانی بود که با هم به سخنرانی‌ها می‌رفتیم و موقع برگشت از وی می‌خواستیم گزارشی را برای مجله «نشر دانش» بنویسد و می‌دیدم که  بدون کاستی این گزارش را نوشته و من تازه می‌فهمیدم چه چیزها در جلسه گفته شده است. 

پورجوادی در پاسخ به انتقاد ضیاء موحد از کم‌کاری معصومی همدانی نیز اظهار کرد: من این موضوع را قبول ندارم چراکه معصومی همدانی همیشه به کیفیت کار توجه داشته است. 

وی یادآور شد:‌ وقتی در مرکز نشر دانشگاهی حضور داشتیم، به این فکر بودیم که «فرهنگ زبان فارسی» چاپ کنیم و من به معصومی همدانی پیشنهاد دادم که او این کار را انجام دهد و وی نیز استقبال بسیاری کرد ولی متاسفانه کار را شروع کرد اما آن را ادامه نداد و اگر آن کار ادامه داشت، شاید بهترین فرهنگ زبان فارسی بود که تاکنون داشتیم. 

معصومی تجسم فردگرایی در ایران است
یوسف اباذری، عضو هیات علمی جامعه‌شناسی دانشگاه تهران نیز در بخش دیگری از این مراسم با اشاره به دوستی خود با معصومی همدانی گفت: من سال‌های سال با وی دوستی داشتم و او هیچگاه نادانی‌ام را به روی من نیاوردند و با هم‌صحبتی با او به سمت موضوعاتی رفتم که از آن اطلاعی نداشتم.
 
وی با بیان این‌که «معصومی تجسم فردگرایی در ایران» است، افزود: او فردگرایی را با فروتنی پیش می‌برد و خودش توانسته است در علوم مختلف اطلاعات داشته باشد. 

در ادامه این مراسم، سید مصطفی محقق‌داماد درباره شخصیت دکتر معصومی همدانی گفت: وی باعث اعجابم در چند چیز است؛ نخست دانش وسیع ایشان و نبوغی که در حوزه علوم مختلف دارد. من از سال‌ها پیش با خانواده معصومی همدانی ارتباط بسیار نزدیک داشتم و همیشه بزرگ‌زادگی را در وی دیده‌ام. او علاوه بر بزرگ‌زادگی، ویژگی دیگری دارد و آن هم سوادش است که نکته دوم قابل بیان درباره او محسوب می‌شود.
 
محقق‌داماد افزود: مساله سوم در اعجابم، طنزهایی است که معصومی همدانی می‌گوید و قدرت ذوقش آن قدر زیاد است که برای هر مخاطبی جاذبه‌ای را ایجاد می‌کند. 

در بخش پایانی این نشست نیز حسین معصومی همدانی طی سخنانی اظهار کرد: این صفات در من نیست و آن‌چه گفته شد، از سرشت پاک دوستان است. آن‌چه خودم در حق خودم باید بگویم این است که بختی بود که من در زندگی به دست آوردم.
 
وی گفت:‌ زندگی من به گونه‌ای آغاز شد که از نعماتی برخوردار بودم که همسن و سالانم از آن باخبر نبودند. در واقع، دوران زندگی من دوران آموزنده‌ای بوده است. 

معصومی همدانی اظهار کرد: با همه این‌ها من به اشرافیت تعلق ندارم و تنها اشرافیتی که به آن تعلق دارم، اشرافیت فکری است و اگر کوششی کردم برای حفط این اشرافیت است. همه اشرافیت‌ها به تاریخ سپرده می‌شود و تنها یک اشرافیت باقی می‌ماند و آن اشرافیت فکر و اندیشه است و من همیشه سعی کردم آن را حفظ کنم. 

عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان گفت:‌ افراد بسیار در این جلسه حق را بر من تمام کردند و در تمام مدت عمرم دانشجو و شاگرد کسانی‌ام که در این جلسه درباره من صحبت کردند و اگر موقعیتی فراهم شود به این شاگردی ادامه خواهم داد. 

در پایان این مراسم از دکتر معصومی همدانی با اهدای جوایزی از سوی شخصیت‌های حقوقی و حقیقی قدردانی شد. 

جایگاه حسین معصومی همدانی در حوزه‌ تاریخ علم، ادبیات و فلسفه مورد نظر صاحب‌نظران و دانش وسیع و عمیق او زبانزد خواص است. مقاله‌های تحقیقی معصومی در زمینه‌های علمی، ادبی و فلسفی از بهترین مقالات 50 سال اخیر محسوب می شوند که مورد رجوع بیشتر استادان و دانشجویان بوده اند.

برخی از آثار وی عبارتند از ترجمه کتاب جزء و کل نوشته ورنر کارل هایزنبرگ، مردم شناسی هنر (ترجمه)، ترجمه کتاب فلسفه علوم طبیعی نوشته کارل همپل، زندگی‌نامه علمی دانشمندان اسلامی (ویراستار و سرپرست)، ترجمه کتاب شان علم نوشته کارل فریدریش فون وایتزکر، خاکستر ناتمام، ایرانی‌ها چه رویائی در سر دارند؟ (ترجمه)، ترمودینامیک تعادل (ترجمه)، نسبیت: خاص، عام، کیهان‌شناختی (ترجمه)، مقالاتی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مقالاتی در دانشنامه جهان اسلام، مقالاتی در نشر دانش، مقالاتی در معارف، مقالاتی در تحقیقات.