به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌ (ایبنا)، محمدرضا رضوانی با اشاره به رشته جغرافیای گردشگری و زمینه‌های کاربرد آن در جامعه اظهار کرد: گردشگری جابه‌جایی مردم بین مکان‌ها با هدف بازدید از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی و جاذبه‌های انسان‌ساخت است. گردشگری دارای ابعاد جغرافیایی است چراکه منابع محیطی چند بعدی را مورد استفاده قرار می‌دهد. 

سردبیر مجله پژوهش‌های روستایی دانشگاه تهران با یبان این‌که جغرافیای گردشگری جابه‌جایی مردم بین فضاهای جغرافیایی است‌، ادامه داد: جغرافیای گردشگری این جابه‌جایی را به‌عنوان یک پدیده مکانی و جغرافیایی در نظر می‌گیرد و به شناخت، تحلیل، تبیین و کشف قانون‌مندی حاکم بر آن می‌پردازد. همه انواع گردشگری در بستر مکان و فضای جغرافیایی انجام می‌شود. بنابراین رابطه متقابل بین مکان‌های جغرافیایی و فعالیت‌های گردشگری در جغرافیای گردشگری صورت می‌گیرد. 

وی افزود: همچنین می‌توان گفت که جغرافیای گردشگری به مطالعه سفر و گردشگری به‌عنوان یک صنعت و یک فعالیت اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. در این راستا با توجه به نگرش کل‌گرایانه علم جغرافیا، گردشگری به‌عنوان یک سیستم در نظر گرفته می‌شود و عناصر موجود در آن شامل تقاضا و عرضه، در ارتباط با یکدیگر تحلیل و تبیین می‌شود، به‌طور کلی جغرافیای گردشگری به موضوعات مختلفی به‌ویژه اثرات محیطی گردشگری و نیز اثرات آن بر مکان‌ها یا همان مقاصد گردشگری تاکید خاصی دارد. 

ضعف‌ها و کمبودهای بخش آموزش جغرافیا در مدارس

این نویسنده سپس به ضعف‌ها و کمبودهای بخش آموزش جغرافیا در مدارس پرداخت و گفت: در این خصوص سه دلیل می‌توان ذکر کرد، اول آن‌که آموزش در مدارس به‌ویژه در سطح دبیرستان و میزان توجه دانش‌آموزان و مدیران مدارس به دروس مختلف متاثر از مساله کنکور است. این موضوع فقط متوجه رشته‌های علوم تجربی و ریاضی نیست، بلکه در رشته‌های علوم انسانی نیز وجود دارد. در برخی مدارس غیر انتفاعی و به‌ویژه در رشته‌های ریاضی و تجربی، اساسا کلاس‌های برخی دروس از جمله جغرافیا که تاثیری در کنکور ندارند چندان برگزار نمی‌شود و معلمان که ممکن است حتی تخصص آن‌ها جغرافیا هم نباشد از قبل تعدادی سوال مثلا 20 سوال به دانش آموزان می‌دهند و از بین آن‌ها 10 سوال را در امتحان مطرح می‌کنند. 

رضوانی با بیان این‌که میزان توجه به دروس مختلف از جمله جغرافیا در مدارس، تحت تاثیر کاربرد آن‌ها در جامعه به لحاظ اشتغال و درآمد است، عنوان کرد: واقعیت این است که در نظام اجرایی و اداری و سازمانی کشور میزان به‌کارگیری دانش‌آموختگان جغرافیا محدود است. این موضوع هم به نارسایی نظام اجرایی- اداری کشور و هم به ضعف تخصصی و مهارتی دانش‌آموختگان جغرافیا، با توجه به محتوا و کیفیت برنامه‌های آموزشی مرتبط است. به همین دلیل بسیاری از دانش‌آموختگان جغرافیا امروزه در کشور در زمینه‌های غیر مرتبط با رشته خود اشتغال دارند. 

عضو کمیسیون پایداری سیستم‌های روستایی اتحادیه بین‌المللی جغرافیا در ادامه افزود: مساله سوم، نارسایی و عدم جذابیت محتوای دروس جغرافیا است. این موضوع نیز به نوبه خود در گرایش اندک دانش‌آموزان به دروس جغرافیا تاثیر دارد. واقعیت این است که محتوای کتاب‌های جغرافیا در مدارس بیشتر به شکل ارایه مجموعه‌ای از اسامی مکان‌ها و پدیده‌های مکانی است که یادگیری آن برای دانش‌آموزان دشوار و فاقد جاذبه است. به‌گونه‌ای برخی مردم فکر می‌کنند کسی که به‌طور مثال درجه کارشناسی ارشد یا دکتری دارد یا استاد دانشگاه است قاعدتا باید حجم بیشتری از اسامی کشورها، پایتخت‌ها، شهرها، رودخانه‌ها و کوه‌ها را بداند. البته لازم به ذکر است که محتوای کتاب‌های آموزشی جغرافیا در مدارس نسبت به گذشته بهتر شده است. 

آموزش گردشگری و گردشگران از مقطع ابتدایی ضروری‌ است

نویسنده «توسعه گردشگری روستایی» با ارایه راهکارهایی برای رفع این کمبودها در حوزه آموزش جغرافیا اظهار کرد: در این شرایط بازنگری محتوا و مهم‌تر از آن شیوه آموزش مطالب جغرافیایی و به‌ویژه تاکید بر موضوعاتی که مردم و جامعه در زندگی روزمره خود با آن سروکار دارند و موضوعاتی که برای مردم و دانش‌آموزان ملموس است، می‌تواند برای دانش‌آموزان جذاب باشد. موضوعاتی مانند محیط زیست، گردشگری، مخاطرات و سوانح طبیعی، آلودگی هوا و مهاجرت‌های روستایی- شهری می‌توانند مواردی مفید و جذاب باشند. البته شیوه آموزش در مدارس نیز بسیار مهم است. استفاده از ابزارهای متنوع سمعی و بصری مانند فیلم و عکس و به‌ویژه مشاهدات و بازدیدهای میدانی در جذب دانش آموزان به جغرافیا بسیار موثر است.

رضوانی در پاسخ به این سوال که چرا فرهنگ مراجعه به کتاب برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مقصد سفر مانند دیگر کشورهای جهان دربین ایرانیان جانیفتاده است؟ گفت: گردشگری و مسافرت در حال حاضر در کشور، در محورها، مناطق و شهرهای معینی متمرکز است که افراد یا قبلا به آن‌جا رفته‌اند یا این‌که از دوستان و آشنایان خود اطلاعات شفاهی و دهن به دهن کسب می‌کنند. بنابراین کمتر به کسب اطلاعات جدید از طریق کتاب و کاتالوگ اهمیت می‌دهند. 

وی ادامه داد: همچنین می‌توان گفت که گردشگران کشور ما حرفه‌ای نیستند. انگیزه یادگیری ندارند و به کیفیت سفر اهمیت چندانی نمی‌دهند. در کشور ما گردشگری هنوز به شکل گردشگری انبوه است و بر مناطق و محورهای معین و زمینه‌های معین متمرکز است. در این راستا آموزش گردشگری و گردشگران در جامعه به‌ویژه از مقطع تحصیلی ابتدایی بسیار ضروری است.

رفاه اقتصادی عاملی برای توسعه گردشگری است

این استاد دانشگاه در ادامه پیشنهادهایی را هم برای جذب مخاطبان عام به حوزه جغرافیا و گردشگری ارایه و اظهار کرد: جذاب نوشتن کتاب‌ها و تولیدات علمی و آموزشی و ارایه اطلاعات و مطالب به روز، جدید و کاربردی در آن‌ها، متنوع ساختن تولیدات آموزشی و نیز متنوع ساختن کتاب‌ها به لحاظ طرح و شکل و اندازه و طبقه‌بندی مخاطبان و ارایه تولیدات متنوع برای تامین نیاز افراد برخی از مهم‌ترین راهکارهایی هستند که در زمینه علمی و آموزشی مطرح‌ هستند. 

وی درپایان این گفت و گو یادآور شد: البته در زمینه فعالیت گردشگری، گرایش مردم بسیار زیاد است، که در این زمینه رفاه اقتصادی جامعه و تامین امکانات و خدمات و زیر ساخت‌های گردشگری در مناطق گردشگری می‌تواند عامل گسترش گردشگری در کشور باشد.

محمدرضا رضوانی متولد 1344 شهرستان بسطام و دارای مدرک دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی است. «مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران»، «توسعه گردشگری روستایی»، «مبانی برنامه‌ریزی روستایی»، «جغرافیایی روستایی»، «روابط متقابل شهر و روستا در کشورهای در حال توسعه»، «مهاجرت بازنشستگان به مناطق روستایی» و «فرهنگ مفاهیم و اصطلاحات برنامه‌ریزی و توسعه روستایی» برخی از آثاری هستند که وی تاکنون تالیف و ترجمه کرده است. رضوانی همچنین 89 مقاله علمی- پژوهشی داخلی و هفت مقاله خارجی در زمینه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی تالیف کرده است.