خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ برخی منابع و مکتوبات در حوزه تاریخ اسلام و احادیث شیعه و سنی، چهره متناقضی از امام حسن مجتبی‌ (ع‌) را نشان می‌دهند. متاسفانه برخی منابع ــ حتی منابع حدیث شیعه ــ حاوی نسبت‌های زشت و ناروا نسبت به ساحت مطهر امام حسن مجتبی (ع) است.

با محمد الله‌اکبری، محقق و مدرس حوزه علمیه قلم و مرکز جامعة المصطفی العالمیه درباره میزان اعتبار برخی روایات مخدوش‌کننده سیمای امام در مکتوبات، به‌ویژه کتاب‌های حدیث شیعه به گفت‌وگو نشستیم. 

در برخی گزارش‌ها و مکتوبات تاریخی و حتی حدیثی درج شده که حضرت امام حسن (ع) مِطلاق بودند. به عبارتی پیوسته زن می‌گرفت و طلاق می‌دادند. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
مظلومیت حضرت امام حسن مجتبی به زندگی ایشان محدود نمی‌شود و مظلومیت ایشان پس از شهادت بسیار جانگدازتر است. متاسفانه در برخی منابع مهم حدیث شیعه چون کتاب «کافی» ثقه الاسلام کلینی (الفروع، کتاب الطلاق، باب دوم، احادیث 4 و 5) احادیث ضعیفی وجود دارد که چهره امام را تخریب می‌کند. به عنوان مثال حدیثی در این کتاب درج شده که امام حسن (ع) 50 زن را طلاق داد و امیرالمومنین امام علی بن ابی‌طالب (ع) در خطبه‌ای به مردم کوفه فرمودند که «دخترانتان را به عقد حسن در نیاورید، چرا که فردى مِطلاق (= بسیار طلاق‌دهنده) است.»

البته در برخی منابع دیگر روایت شده که خود امیرالمومنین چند بار خود برای پسرش امام حسن (ع) به خواستگاری رفت و همسر گرفت و این نافی آن خطبه خطاب به کوفیان است. با این اوصاف نمی‌دانم این تناقضات را پیشینیان چگونه حل می‌کردند که امام معصوم یک بار در منبر خطاب به مردم بیان کند که به پسرش ــ که می‌داند او هم معصوم است ــ زن ندهند و یکبار دیگر خود به خواستگاری برای پسرش برود.

... یا اگر مطلاق بودن خوب است، چرا معصومی از آن نهی می‌کند و اگر بد است، چرا معصومی مرتکب می‌شود. به نظر شما چگونه این تحریفات، ساخته شده و به این منابع راه پیدا کرده است؟
در این باره نظریه‌ای طرح کرده‌ام که برای شما و مخاطبانتان توضیح می‌دهم. پس از واقعه جانسوز کربلا در سال 61 هجری، سه جریان سیاسی‌ ـ‌ انقلابی در بنی‌هاشم پدید آمد که یکی از آن‌ها تحرکات انقلابی فرزندان امام حسن بود که اعتقاد داشتند حکومت، حق خاندان پیامبر است. این گروه انقلابی پس از کربلا تا سال 132 هجری، به ویژه در 40 سال آخر آن که حدفاصل میان حکومت‌های بنی‌امیه و عباسیان بود، کار علمی و عملی در راستای حق حکومت خود انجام دادند. 

این دو حکومت جور هم برای مقابله و مواجهه با قیام‌های فرزندان امام حسن (ع) دست به اقدامات تخریبی بسیاری زدند که در این میان تبلیغات تخریبی عباسیان دامنه‌دار تر و متنوع‌تر بود. منصور دوانیقی دومین خلیفه عباسی نیز در زمینه مقابله با فرزندان امام حسن بیش از بقیه فعالیت کرد. بر این اساس آن‌ها این دروغ را مطرح کردند که حضرت امام حسن (ع) حکومت خود را به معاویه فروخت و با پول آن مدام همسر می‌گرفت و طلاق می‌داد، یا به عبارتی ــ نعوذ بالله ــ عیاش بود. 

این تهمت زشت آنقدر در منابر و مکتوبات تبلیغ ‌شد که متاسفانه برخی گردآورندگان حدیث شیعی هم آن را به عنوان یک حقیقت تاریخی وارد کتاب‌های خود کردند و در ادامه دوران‌های تاریخی، بعضی علما به جای نقد و رد سند و متن، به توجیه آن دست زدند. 

 دلایل این توجیهات چه مواردی است؟
متاسفانه برخی پژوهش‌های ما چه در دوران معاصر و چه در دوره‌های مختلف تاریخی، کم عمق، با مستندات ضعیف و با توجیهات غیرعالمانه بوده است. بسیاری از علمای شیعه این اخبار را پذیرفته و به عنوان مثال این‌گونه توجیه می‌کردند که حضرت امام حسن از وضعیت مالی و جسمی مناسب برخوردار بوده و برای نجات زنان از فساد، آن‌ها را به عقد خود در می‌آورد. همچنین از این طریق بر آنان اعتبار می‌گذاشت و پس از طلاق، مردان زیادی به خواستگاری آن زنان می‌آمدند. 

دروغ‌های ساخته شده حتی به صلحنامه امام حسن هم وارد شده است. این صلحنامه حاوی دو بند خالی پیشنهاد پول از طرف معاویه بود که امام آن را نپذیرفت و امضا نکرد. 

محمد الله‌اکبری عضو هیات علمی جامعة المصطفی العالمیه است. پایان‌نامه مقطع دکتری الله‌اکبری «تبیین و تحلیل و نقد بندهای صلحنامه امام حسن مجتبی» نام داشت. به قلم او پیشتر کتاب‌هایی چون «عباسیان از بعثت تا خلافت» و «مجسمه‌سازی و نقاشی در تاریخ اسلام از صدر اسلام تا پایان قرن چهارم هجری» منتشر شده است.