به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) مهم‌ترین وقایع تاریخی هفته پیش (در بازه زمانی 25 تا 31 مردادماه سال جاری) کودتای 28 مرداد، آتش‌سوزی سینما رکس آبادان، سالروز درگذشت خورشید جی رستم جی کاما، ایرانشناس و متخصص خط‌شناسی میخی و غیره بودند که ایبنا آن‌ها را به واکاوی و بررسی بیشتر آن‌ها پرداخت.

در 27 مردادماه، ایبنا گزارشی را به مناسبت تصرف شهر رشت از سوی قواي قزاق منتشر کرد. در این روز شهر رشت که در تصرف و اشغال روس‌ها بود در سال 1299شمسی در اثر حمله قواي قزاق تصرف و قواي دولتي وارد رشت شدند. سردار «استاروسلسكي» فرمانده قزاقخانه به مناسبت اين فتح يك قبضه شمشير مرصع گرفت. با توجه به این‌که درباره این شخصیت و نقش کلیدی وی در تاریخ ایران کمتر نوشته و شنیده شده است، ایبنا در گزارشی به واکاوی بیشتر این شخصیت تاریخی از دید چند تن از پژوهشگران  تاریخ ‌ایرانی پرداخت که گزارش کامل آن را می‌توانید از اینجا بخوانید.بخوانید.

از دیگر وقایع تاریخی هفته گذشته، کودتای 28 مرداد 1332 بود. طرح انجام كودتا و دخالت نظامي در ايران از ابتداي روي كار آمدن دولت محمد مصدق و نهضت ملي شدن نفت در نزد برخي از جناح‌هاي حاكم بر انگلستان وجود داشت، اما انسجام نيروهاي طرفدار ملي شدن نفت و مخالفت‌هاي اوليه دولت آمريكا با اقدام نظامي موجب به تاخير افتادن اين امر شد.

نيروهاي انگلستان با فعال کردن شبكه‌هاي جاسوسي خود و نفوذ در تشكيلات نيروهاي ملي و مذهبي و ايجاد تفرقه بين آن‌ها از يك سو و روي كار آمدن ژنرال آيزنهاور از حزب جمهوري‌خواه در آمريكا كه از افزايش قدرت حزب توده در ايران و گسترش نفوذ شوروي و انعقاد قرارداد بازرگاني با اين كشور وحشت داشت از سوي ديگر باعث شد كه سازمان سيا براي نخستین بار عمليات كودتاي نظامي در يك كشور خارجي را تجربه کند.

کودتای 28 مرداد و روایت های آن

ایبنا به مناسبت کودتای ۲۸ مرداد که یکی از حوادث سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر ایران بود که در دوازدهمین سال حکومت پهلوی دوم به وقوع پیوست و سبب تثبیت حاکمیت او تا ربع قرن دیگر شد، سلسله گزارش‌ها و مطالب را منتشر کرد. از جمله یادداشت اختصاصی مرتضی رسولی‌پور، رئیس تاریخ شفاهی موسسه مطالعات تاریخ معاصر، دیدگاه‌ها و تفسیرهای متفاوت رجال سیاسی انقلاب اسلامی به کودتای 28 مرداد، گفت و گو با دکتر علی بیگدلی؛ پژوهشگر تاریخ و استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی، کتابشناسی کودتای 28 مرداد و  روایت‌هایی از دربار رژیم پهلوی از این رویداد تاریخی.

همچنین ایبنا یادداشتی اختصاصی از دکتر پیروز مجتهدزاده، استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک دانشگاه تهران را در چند بخش به صورت سلسله‌وار منتشر کرد که با عناوین «از داستان مصدق و 28 مرداد چه می‌دانیم؟/1»، «ملی‌کردن صنعت نفت «شاهکار ملی» است یا «خیانت علنی»؟/2»، «احمدشاه هویج کاشتن در فرانسه را بر پادشاهی در ایران ترجیح می‌داد/3» منعکس شد.

حادثه سینما رکس آبادان

همزمان با واقعه 28 مرداد، ایبنا گزارشی را درباره حادثه سینما رکس آبادان در کتاب‌های تاریخی ایران منتشر کرد. این حادثه، یکی از مهم‌ترین حوادث سال 1357 که باعث خشمگین‌ شدن مردم و سرعت بخشیدن به انقلاب ۵۷ شد، بود. سینما رکس آبادان در شب هنگام ۲۸ مرداد ۱۳۵۷ دچار آتش‌سوزی شد و قریب به اتفاق حاضران در سینما زنده در آتش سوختند. گزارش تکمیلی این حادثه را می‌توانید از اینجا بخوانید.

علاوه بر این وقایع تاریخی، این روز مصادف بود با مناسبت‌‌هایی چون سالروز درگذشت واسیلی بارتولد و زادروز «رینولد نیکلسون». واسیلی بارتولد، خاورشناس روسی است. این خاورشناس شهیر نقش به‌سزایی در معرفی تاریخ، فرهنگ و ادبیات غنی ایران به جهانیان ایفا کرد و تلاش وی در تالیف آثاری در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران ستودنی و قابل قدردانی است. «ایبنا» در این گزارش مروری کوتاه بر اقدامات و آثار این مستشرق سرشناس داشت که می‌توانید از اینجا ببینید.

همچنین «رینولد نیکلسون» مستشرق انگلیسی و مترجم مثنوی که محور اصلی پژوهش و فعالیت‌های تحقیقاتی نیکلسون متمرکز بر آثار مولانا و به‌ویژه مثنوی بود، اما آثار دیگر بزرگان ادبیات فارسی نیز از نظر او پنهان نماند. نیکلسون از نخستین شرق‌شناسانی است که آثار عطار و به‌ویژه مولانا را به‌صورت برجسته به جهان غرب شناساند. همچنین او برای نخستین بار در مجله انجمن سلطنتی آسیایی دست به معرفی کتاب «فیه‌ما‌فیه» زد تا از این راه آن کتاب ارزشمند را به پژوهشگران غربی معرفی کند. در این گزارش، به برخی فعالیت‌های تحقیقاتی وی پرداخته شد.

29مرداد برابر با سالروز درگذشت خورشید جی رستم جی کاما، ایرانشناس و متخصص خط‌شناسی میخی است. کاما در دوران حیات خود مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داد که حاصل آن در قالب مجموعه مقالات در دو جلد گردآوری شده است. به مناسبت درگذشت خورشید جی کاما، ایبنا گزارشی داشت از فعالیت‌های این ایرانشناس پارسی که گزارش آن را می‌توانید از اینجا بخوانید.

مفهوم فرهنگ یک غول معنایی بی‌شاخ و دم است

همچنین در این روز، نشستی با عنوان «چرا تاریخ فرهنگی؟» با حضور حسینعلی نوذری، استاد دانشگاه و نظریه‌پرداز حوزه علوم سیاسی برگزار شد. نوذری در این نشست عنوان کرد: «وقتی ما می‌خواهیم تاریخ فرهنگی را به عنوان یک الگوی اساس در تاریخ‌نگاری خود سرمشق قرار دهیم و بر مبنای شیوه‌ها، تکنیک‌ها و رویکردهای آن پاره‌ای از حوزه‌های مغفول مانده یا حوزه‌هایی را که به عمد یا غیر عمد نادیده گرفته شده مانند مساله زنان، جنسیت، قومیت و مسایل متعدد دیگر که همه این‌ها به نوعی در پیوند با تاریخ فرهنگی قرار می‌گیرند، برجسته کنیم باید به یک تعریفی از خود مقوله فرهنگ برسیم. یک ایراد اساسی یا معضلی که این‌جا دست و پای مورخ را در واقع گره می‌زند و می‌بندد این است که درباره مفهوم تاریخ فرهنگی اجماع تعریفی وجود ندارد.»

گزارش کامل این نشست را می‌توانید از اینجا بخوانید.

قادسیه صدام و جنگ اول خلیج فارس

29 مرداد برابر با سالروز برقراری آتش‌بس بین ایران و عراق است. جنگی که در ایران به نام «جنگ تحمیلی یا دفاع مقدس» و در نزد اعراب با نام «قادسیه صدام و جنگ اول خلیج فارس» شناخته می‌شود. در این روز، ایبنا گزارشی را درباره دیدگاه آیت‌الله هاشمی درباره آتش بس بر اساس کتاب «پایان دفاع آغاز بازسازی» را منتشر کرد که از اینجا ببینید.

نشست «نقد بدون روش تا نقد روش‌شناسانه (با تاکید بر پژوهش‌های تاریخی)» چهارشنبه (29 مردادماه) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب با حضور مجید تفرشی، سندپژوه و پژوهشگر تاریخ و محمود دلفانی، رئیس آموزشکده عالی روش‌شناسی علوم انسانی در پاریس برگزار شد. در این نشست به بررسی مبانی و تعاریف جدید نقد کتاب (به ویژه در حوزه کتاب‌های تاریخی) پرداخته شد و ‌رویکردها، نگاه‌ها، باید‌ها، نبایدها، چالش‌ها و روش‌هایی را که در نقد کتاب وجود دارد، مورد بررسی قرار گرفت.

مجید تفرشی در این نشست، با انتقاد شدید حوزه نقد و نقادی در جامعه علمی ایران گفت: معضل بزرگی که در مقوله نقد در ایران وجود دارد این است که متاسفانه نقد در ایران منحصر به عرصه رسانه شده است و کمتر به صورت مکتوب نوشته می‌شود و تعاملی بین محققان واقعی نقد و رسانه‌ها وجود ندارد...

اظهارات کامل مجید تفرشی و محمود دلفانی را می‌توانید از اینجا بخوانید.