به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست تخصصی «آسیب‌شناسی کتابهای فیزیک» عصر چهارشنبه (5آذرماه) با حضور عبدالرسول عمادی، معاون وزیر و رئیس سازمان سنجش آموزش و پرورش وزارت آموزش و پرورش، اسفندیار معتمدی، رئیس اتحادیه انجمن‌های معلمان فیزیک ایران، امیر اکباتانی، مدرس فیزیک دانشگاه لرستان، عبدالحسن بصیره، مدرس بازنشسته دانشگاه سنندج و آزیتا سیدفدایی، مدرس دانشکده فیزیک دانشگاه شهید رجایی و کارشناس پیشین سازمان تألیف و تدوین کتب درسی در سرای اهل قلم برگزار شد.
در ابتدای این نشست تخصصی بصیره، مدرس بازنشسته دانشگاه با انتقاد از عنوان نشست اظهار کرد: در ابتدا باید به علت آسیب‌ها و سپس به مبحث آسیب‌شناسی کتابهای فیزیک که در واقع معلول است، پرداخت.
نقش فیزیک در تحولات تاریخی و رشد علم در جهان
وی با اشاره به تجربیات پژوهشی خود در زمینه تأثیر فیزیک بر تحولات اجتماعی، به نقش فیزیک در تحولات تاریخی و رشد علم در جهان اشاره کرد و افزود: نگرش منتقدان، صاحبنظران و مؤلفان کتاب درباره اهمیت دادن به علوم پایه و به ویژه علم فیزیک موجب توسعه پایدار در کشور می‌شود. محتوای کتابهای آموزشی فیزیک باید از منظر منتقدان، مؤلفان و معلمان نقد شود.
بصیره با طرح پرسش «آیا تفکر علمی در جامعه نهادینه است؟» با تأکید بر ضرورت آموختن نگاه و تفکر علمی به دانش‌آموزان گفت: تفکر علمی به معنای نگاه دقیق به هر پدیده است و نگاه دقیق نیازمند آموزش و تمرین است. بسترسازی برای آموزش تفکرعلمی باید در مدارس و با کودکان آغاز شود.
این کارشناس ادامه داد: امروزه به برنامه‌ریزی آموزشی در رده‌های سنی مختلف، به ویژه در رده سنی کودکان نیازمندیم. در حال حاضر 13 میلیون و40 هزار و 500 دانش‌آموز مخاطب کتابهای درسی آموزش و پرورش هستند. به همین دلیل آموزش کشور باید بر محور استفاده از شیوه‌های مطلوب علمی و برجسته‌تر کردن تأثیر نقش علوم پایه از جمله فیزیک، استوار باشد.
عوامل تأثیرگذار در آموزش کتابهای درسی
در ادامه نشست «آسیب‌شناسی کتابهای فیزیک» آزیتا سیدفدایی، مدرس فیزیک دانشگاه شهید رجایی درباره موضوع نشست عنوان کرد: در جامعه ما، آموزش فیزیک متأثر از زمان تدریس، نحوه آموزش ، ارزیابی مدیر، فضای آموزشی و تجهیزات آزمایشگاه‌ها است و همگی آموزش کتابهای درسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی سپس با انتقاد از نخبه‌پروری گفت: در رشته فیزیک و سایر علوم، ما افراد موفق و نخبه‌ای تربیت کرده‌ایم اما به ابعاد اخلاقی و رفتاری افراد در جامعه توجهی نشده و امکان دارد این افراد در واکنش‌های اجتماعی ناموفق عمل کنند.
کتاب آموزشی باید اشتیاق به یادگیری را در مخاطب ایجاد کند
سیدفدایی درباره کیفیت کتابهای درسی موجود در کشور افزود: کتاب درسی شاه‌کلید آموزش است. کتاب آموزشی باید انگیزه و اشتیاق به یادگیری را در مخاطب ایجاد کند. در حال حاضر کتابهای درسی قدیمی در سیستم آموزشی نوین کاربرد ندارد و پاسخگوی نیاز جامعه امروز نیست.
مدرس فیزیک دانشگاه شهید رجایی در ادامه با اشاره به تجربیات پژوهشی خود در زمینه بررسی شیوه نگرش مفهومی دانش‌آموزان به محتوای آموزشی کتابهای بیان کرد: طی پژوهشی که در سال‌های 91 و 92 در مدارس شهر تهران انجام شد، پرسش‌هایی در رابطه با ارزیابی درس فیزیک مطرح شد؛ از جمله «علت یادگیری درس فیزیک» و «چگونگی کاربرد آن در زندگی». در نتیجه این دو پژوهش مشخص شد دانش‌آموزان نگاه مفهومی به مطالب آموزشی درسی و نگرش مثبت به آموزش فیزیک ندارند، در نتیجه بحث بازنگری و اصلاح تعاریف سنتی آموزشی در آموزش کشور ضروری است.
وی با ارائه یک پیشنهاد درباره ضرورت تشکیل گروه‌های تخصصی درحوزه تألیف کتابهای فیزیک و افزایش نگرش کیفی گفت: باید با تشکیل تیم‌های ارزیابی و نظارت بر محتوای آموزشی در کشور، بنا بر مقتضیات و با هدف شناسایی نیاز‌های آموزشی، محتوای بومی تولید شود.
زمان انتقال فراورده علم گذشته است
اسفندیار معتمدی، رئیس اتحادیه انجمن‌های معلمان فیزیک ایران سخنرانی خود را در این نشست با قرائت بیانیه‌ای درباره مرگ معلم فیزیک شهر بروجرد و اعتراض اتحادیه معلمان فیزیک ایران نسبت به این حادثه آغاز کرد. وی با بیان تاریخچه تألیف کتاب درسی در ایران، به نام استادان و پیشگامان تألیف کتابهای درسی در ایران از جمله احمد آرام، دکتر حسابی و دکتر سیاه‌قلم اشاره کرد و افزود: به‌نظر می‌رسد زمان انتقال فراورده علم گذشته است و اکنون باید از طریق روش‌های مختلفی از جمله بسته‌های آموزشی و روش‌های جدید آموزشی فرایند علم به مخاطبان آموخته شود.
این پیشکسوت حوزه آموزش در ادامه با انتقاد از کمبود زمان تدریس در کشور اظهار کرد: عوامل مختلفی از جمله کنکورمحور بودن کتابهای فیزیک، کمبود زمان تدریس و نبود امنیت شغلی معلمان به نوعی موجب آسیب به آموزش فیزیک در مدارس کشور می‌شود. در سیستم آموزشی کنونی مفاهیم علمی بیان می‌شود، اما این مفاهیم علمی در زندگی کاربرد کمتری دارد و به همین دلیل باید به سمت تولید علم پیش برویم.
معتمدی در پایان پیشنهاد کرد برای حل مشکلات آموزش فیزیک، کتاب آموزشی و مدارس به‌طور سیستماتیک بررسی و ارزشیابی شوند.
بررسی علم و مفهوم علم در سیستم آموزشی
امیر اکباتانی، مدرس فیزیک دانشگاه لرستان نیز در ادامه ضمن اشاره به جایگاه آموزش علوم در کشور گفت: کشور ما توسط آموزش و پرورش به جایگاه کنونی رسیده، اما در حال حاضر نظام آموزش در کشور بر سه محور فایده‌گرایانه، عمل‌گرایانه و اقتضاگرایانه استوار است.
وی ادامه داد: نگاه علمی و غیرعلمی متفاوت است؛ در ایران نیز با تأسیس «دارالفنون»هدف علم در ابتدا تربیت متخصص در حوزه کار بود، اما با گذشت بیش از 100 سال هنوز هم نگاه سیستم آموزش علم در ایران به جای تربیت عالم باسواد، تربیت نیروی متخصص است. باید بدانیم «در میدان رقابت جهانی چه می‌خواهیم؟» و اینکه «با توجه به اینکه ایران در عرصه علم پیشرفت‌هایی داشته که قابل مقایسه با سطح جهانی است، مشکل اصلی چیست؟»
این مدرس فیزیک با اشاره به موضوع نخبه‌پروری در کشور عنوان کرد: باید علاوه بر توجه به مبحث علم و نخبه‌پروری، به مفهوم واژه‌های عملی نیز توجه شود تا با مشکلاتی نظیر فرار مغزها کمتر مواجه شویم. برای آسیب‌شناسی کتابهای فیزیک در کشور ابتدا باید علم و مفهوم علم در سیستم آموزشی بررسی شود. نظام آموزش و پرورش نیازمند تغییرات اساسی است، به‌طوری‌که دانش‌آموز به عنوان مخاطب کتاب درسی قادر به فهم علم بوده و بتواند در این‌باره صحبت و اظهارنظر کند.
آسیب‌شناسی تألیف، تدوین و محتوای کتابهای آموزشی
عبدالرسول عمادی، معاون وزیر آموزش و پرورش نیز دیگر سخنران این نشست تخصصی بود که درباره مشکلات آموزش فیزیک در کشور گفت: «آسیب‌شناسی کتابهای فیزیک» باید به‌صورت تخصصی‌تر و با عنوان «آسیب‌شناسی کتابهای علوم و فیزیک» در سه بخش تخصصی آسیب‌شناسی تألیف، آسیب‌شناسی تدوین و آسیب‌شناسی محتوای کتابهای آموزشی مطرح شود.
وی با اشاره به نقش مؤلفان در ایجاد محتوای آموزشی اظهار کرد: مؤلفان باید به‌طور مرتب مشکلات و محدودیت‌های تألیف کتابهای فیزیک را اعلام کنند، چراکه کتاب‌ها به سمت کاربردی‌تر شدن می‌روند. در بخش آسیب‌های کتابهای فیزیک محتوا متوجه شیوه تدریس دروس است، نه محتوای تألیفی کتاب‌ها؛ بنابراین مدیران، معلمان و مؤلفان کتابهای درسی با حضور در نشست‌های تخصصی به ارتقاء سطح آموزش کشور و رفع مشکلات آموزشی کمک کنند.
وظیفه ما تولید و انتقال فرایند علم به دانش‌آموزان است
عمادی افزود: وظیفه ما تولید و انتقال فرآیند علم به دانش‌آموزان است و در این رابطه باید درباره تأثیر محتوای علمی بر رشد دانش‌آموزان از منظر روانشناسی مطالعه انجام داد تا مشخص شود مباحث علمی آموزش داده شده از منظر طولی و عرضی محتوا با سایر مباحث و علوم تناسب دارند یا خیر.
معاون وزیر آموزش و پرورش در ادامه گفت: در زمینه تدریس فیزیک در سطح کشور با مشکلاتی از قبیل کمبود زمان آموزش، زیاد بودن حجم دروس و کمبود امکانات آزمایشگاهی مواجهیم.
مقایسه جایگاه فیزیک در ایران و جهان
احمد احمدی، کارشناس گروه فیزیک دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتابهای درسی در پاسخ به مباحث مطرح شده از سوی کارشناسان حاضر در نشست، به مقایسه جایگاه فیزیک در ایران با سایر کشورهای جهان پرداخت و عنوان کرد: طبق آمار ارائه شده در سال 2008 و 2009 وضعیت ایران در درس‌های ریاضی و فیزیک در سطح میانگین جهانی قرار دارد.
وی با انتقاد از شیوه جزوه‌نویسی در مدارس ادامه داد: یک برنامه درسی منظم و خوب به همراه معلم دانا و توانا، موجب رشد دانش‌آموز می‌شود. مشکل اصلی در حوزه آموزش فیزیک و سایر علوم در کشور، به دلیل کم اهمیت شمردن کتاب درسی و افزایش روزافزون جزوه‌نویسی و نیز توجه به کتابهای کمک آموزشی غیراستاندارد است. گاهی مشاهده شده معلمان بدون توجه به محتوای کتاب درسی، مباحث حذف شده را در جزوه‌های خود آورده و موجب خستگی دانش‌آموز و دوری وی از علم می‌شوند.
احمدی افزود: نقد کتاب بدون بررسی چگونگی ارزشیابی و نحوه اجرا ناقص است. از اتحادیه‌‌های مختلف در حوزه آموزش علمی دعوت می‌کنیم تا به تألیف کتابهای آموزشی باکیفیت اقدام کنند. معلمان باید به دور از جزوه‌نویسی و حاشیه‌پردازی در مباحث درسی، به محتوای آموزشی توجه کنند.
پنجشنبه ۶ آذر ۱۳۹۳ - ۰۹:۴۲
نظر شما