فرهنگ‌ها را باید تیمی نوشت
عبدالکریم رشیدیان، نویسنده «فرهنگ پسامدرن» در آیین رونمایی از کتاب خود گفت: نگارش فرهنگ‌هایی چون «فرهنگ پسامدرن» کار یک نفر نیست و باید به صورت تیمی آنها را تهیه و تدوین کرد، چرا که یک نفر همه دانش‌ها را ندارد. بنابراین شاید جای خالی بسیاری از مداخل در این فرهنگ به چشم بیاید.
وی افزود: «فرهنگ پسامدرن» برای من «کتابی درفرآیند» است. یعنی به‌هیچ عنوان من این کتاب را تمام شده نمی‌دانم و تمام تلاشم را می‌کنم تا در چاپ‌های بعدی نواقص این کتاب برطرف و همچنین مداخل آن به‌روز شود. من پس از اتمام کتاب و انتشار آن، به مفاهیمی دیگر در حوزه تفکر پسامدرن برخورده و آنها را برای درج در چاپ دوم کتاب، آماده کرده‌ام.
رشیدیان با اشاره به مدت زمان نگارش «فرهنگ پسامدرن» گفت: روند تدوین و نگارش این فرهنگ بیش از 10 سال طول کشید. مقوله پست‌مدرنیسم آنقدر گسترده است که واقعا نمی‌توان به همه مداخل آن پرداخت. همچنین باید اشاره کنم که کار روی این کتاب برای من یک دوره آموزشی بزرگ بود و بسیاری از مفاهیم را ابتدا آموزش دیده و بعد مدخلش را نوشتم.
این مترجم و مولف همچنین با اشاره به این نکته که در «فرهنگ پسامدرن» از نگارش برخی مدخل‌های مربوط به اندیشمندان آگاهانه اجتناب کرده است، گفت: بر اساس محدودیت من از نگارش مداخلی درباره اندیشمندانی که در ایران زیاد تکرار شده‌اند، آگاهانه اجتناب کردم تا فضا برای طرح نام اندیشمندانی که تاکنون در ایران مطرح نشده بودند، داشته باشم؛ به‌عنوان مثال در این فرهنگ شما نامی از مارتین هایدگر و فریدریش ویلهلم نیچه، که تاثیر بسیاری بر منظومه فکری پست‌مدرنیست‌ها و همین‌طور فلسفه پسامدرن داشتند، نمی‌بینید.
وی در ادامه اظهارکرد: همچنین محدودیت باعث شد تا من از طرح برخی مفاهیم کلی اجتناب کرده و آنها را در خاستگاه و بستر اصلی خود مطرح کنم؛ به‌طور کل تمام تلاش من بر این بود تا به مفاهیم و اندیشمندانی بپردازم که پیشتر در فضای فلسفی کشور مطرح نشده بودند.
تعهد رشیدیان در نگارش این فرهنگ مثال زدنی است
مسعود علیا، نویسنده و مترجم حوزه‌های فلسفه و اخلاق و عضو هیات علمی دانشگاه هنر تهران نیز یکی دیگر از سخنرانان آیین رونمایی از کتاب «فرهنگ پسامدرن» بود. وی در بخشی از سخنان خود گفت: همه کسانی که کار فلسفی کرده‌اند، می‌دانند که نگارش چنین فرهنگی با بیش از 400 مدخل، درایت و دانش بسیاری می‌طلبد.
وی افزود: اغلب فرهنگ‌هایی چون «فرهنگ پسامدرن» در نظام آکادمیک غربی به دست گروهی از محققان و اندیشمندان نوشته شده و توسط گروهی دیگر بارها مورد ویرایش و تصحیح قرار می‌گیرد و در نهایت به‌صورت یک کار جمعی ارائه می‌شود. دکتر رشیدیان با تعهدی مثال‌زدنی در این موقعیت بغرنج مادی و معنوی به کار نگارش این فرهنگ پرداخته است.
علیا در ادامه با اشاره به حضور تفکر پسامدرن در فضای فلسفی ایران، گفت: برای مخاطبان ایرانی دکتر رشیدیان به عنوان نخستین مطرح کننده برخی جنبش‌ها و مفاهیم، از جمله «پدیدارشناسی» شهرت دارد. ما در ایران خودآگاه یا ناخوداگاه، با مقوله پست‌مدرنیسم برخوردهایی داشته‌ایم، اما معمولا این برخوردها با برداشت‌های نادرست همراه بوده است. بخشی از این برداشت‌ها به دلیل ترجمه نادرست متون و برخی دیگر به‌دلیل مدگرایی بوده است.
مترجم کتاب «جنبش پدیدارشناسی: درآمدی تاریخی» هربرت اسپیگلبرگ همچنین اظهار کرد: در کتاب «فرهنگ پسامدرن» به دلیل طرح درست و علمی فلسفه پست‌مدرن و مفاهیم وابسته به آن، نسبت فضاهای فکری و فلسفی ایران با «پست‌مدرنیسم» را مشخص می‌کند. دکتر رشیدیان با این کتاب برای ما زمین را آماده و هموار می‌سازد تا ما بتوانیم ساختمان، یعنی فلسفه‌های پست‌مدرن، را روی آن بنا کنیم.
جای خالی برخی مداخل
علیا در ادامه با اشاره به بدیهی بودن برخی مداخل در «فرهنگ پسامدرن» گفت: بسیاری از مداخل طرح شده در این کتاب با وجود بدیهی بودنشان برای ما جدید هستند. به عنوان مثال یکی از مداخل مهمی که ما سال‌ها با آن سروکار داشته، اما معنای درست آن را نمی‌دانستیم «مساله شناسی» است که دکتر رشیدیان به خوبی در این فرهنگ این مفهوم را توضیح داده است.
مترجم کتاب «وضع بشر» هانا آرنت، همچنین به خالی بودن جای برخی مداخل در «فرهنگ پسامدرن» اشاره کرد: من دوست داشتم در مقدمه این کتاب از دیدگاه خود دکتر رشیدیان تفاوت میان «پست‌مدرنیسم» و «پست‌مدرنیته» را مطالعه کنم، اما این موضوع در مقدمه طرح نشده است. همچنین با وجود این‌که نمی‌توان از فرهنگ‌ها انتظار طرح همه مداخل را داشت، به نظر من جای برخی مداخل در این کتاب خالی است.
وی افزود: رویکردی که خود دکتر رشیدیان برای نگارش این فرهنگ در پیش گرفته، مخاطب را در انتظار برخی مداخل می‌گذارد که البته در ادامه کار مطرح نمی‌شوند. به‌عنوان مثال به نظر من در «فرهنگ پسامدرن» مداخل «بدن» و «روایت» و همچنین مداخلی درباره «هایدگر» خالی است.
علیا در ادامه درباره مداخل «بدن» و «روایت» گفت: مفهوم «بدن» و در ادامه مفاهیم و واژگان وابسته به آن در اندیشه پسامدرن اهمیت بسیاری دارد. همچنین مفهوم «روایت» به عنوان یکی از کلیدواژه‌های اصلی فلسفه‌های پست‌مدرن مطرح است. دکتر رشیدیان در این فرهنگ مدخلی با عنوان «کلان روایت» را مطرح کرده است، اما به زعم من باید «روایت» به صورت یک مدخل جداگانه نوشته می‌شد.
علیا همچنین به درج نشدن منابع مورد استفاده نویسنده اشاره کرد و گفت: دکتر رشیدیان برای نگارش این فرهنگ تقریبا همه منابع مربوط به پست‌مدرنیسم در همه زبان‌ها را دیده است. به نظر من نیازی نیست که این همه منابع و مآخذ را در انتهای کتاب فهرست کنیم، اما حداقل انتظار داشتم نام مهم‌ترین فرهنگ‌های مورد استفاده نویسنده در انتهای کتاب درج می‌شد.
علیا در پایان گفت: باید اشاره کنم تمام این مواردی را که به عنوان نقص برشمردم، در اصل پیشنهاد به مولف کتاب است، چرا که دکتر رشیدیان به دقت نظر علمی مشهور است و ما همه شاگرد ایشان بوده‌ایم. خود من پایان‌نامه دکتری‌ام را با این اندیشمند مهم گذرانده‌ام.
«فرهنگ پسامدرن» تالیف عبدالکریم رشیدیان با شمارگان هزار نسخه، 782 صفحه و بهای 64 هزار تومان از سوی نشر نی منتشر شده است.
نظر شما