محمد دهقانی درباره مجموعه کتاب «تاریخ و ادبیات ایران» به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: این مجموعه شش جلدی که آماده انتشار است، تاریخ و ادبیات قرن سوم و چهارم به بعد را در برمی‌گیرد و در حقیقت تاریخ ادبیات، تاریخ فرهنگ و اندیشه و تاریخ عمومی ایران است. این کتاب از سوی نشر نی به زودی منتشر خواهد شد.
 
وی افزود: در مجموعه «تاریخ و ادبیات ایران» تاکید اصلی بر ادبیات است، اما نه فقط ادبیات بلکه جریان تفکر و اندیشه ایران بعد از اسلام نیز مدنظر بوده، ضمن این‌که تلاش کردم که مباحث در بطن و متن تاریخ ایران دیده شود. به همین دلیل نام این مجموعه «تاریخ و ادبیات ایران» گذاشته شده است.
 
این تاریخ‌نگار سپس درباره دلیل انتشار مجموعه شش جلدی اظهار کرد: در حوزه تاریخ ادبیات آثار بسیاری منتشر شده، با وجود این و با همه تلاشی که در این امر به کار گرفته شده، اما هنوز تاریخ ادبیات جامع و درستی نداریم. بنده در این مجموعه به سهم خودم تلاش کردم این ضعف را برطرف کنم.
 
وی ادامه داد: دیگر این‌که ما در حوزه تاریخ اندیشه آثار منسجم و مدونی نداریم. کتاب‌هایی که به بررسی تاریخ اندیشه ایران بعد از اسلام بپردازند، بسیار اندک و ضعیف است. بنده اهتمام کردم که با تالیف این مجموعه ضعف موجود در رابطه با معرفی تفکر و اندیشه ایران بعد از اسلام رفع شود.
 
این استاد سابق دانشگاه تهران عنوان کرد: مساله دیگری که باعث پژوهش و تالیف درباره تاریخ و ادبیات ایران، آن‌ هم در یک مجموعه شش جلدی شد، این است که خود تاریخ عمومی ایران نه تنها در میان مردم، بلکه در میان قشر تحصیل‌کرده نیز چندان آشنا نیست.
 
دهقانی با ذکر مثالی بیان کرد: تحصیل‌کرده‌های ما در مقاطع تحصیلی بالای دانشگاه با تاریخ عمومی آشنایی بسیار اندکی دارند و اگر از آنها درباره ترتیب سلسله‌های حکومتی ایران بعد از اسلام پرسش کنید، نمی‌توانند آنها را به درستی و به ترتیب زمانی نام ببرند. این مثالی که عنوان کردم مساله‌ای بوده که بنده از نزدیک مکرر با آن مواجه شده‌ا‌م.
 
وی افزود: این مثال ساده حاکی از میزان آشنایی مردم و قشر تحصیل‌کرده با تاریخ ایران است. حال باید دید در مسائل و مباحث دیگر تاریخ اوضاع از چه قرار است.
 
این پژوهشگر گفت: بنابراین با این شرایط مزید بر علت شد تا بنده به تالیف مجموعه شش جلدی «تاریخ و ادبیات ایران» روی بیاورم که در این مجموعه تلاش کردم مباحث آن در بستری تاریخی تالیف شود و زمانی که مخاطب آن را مطالعه می‌کند با مطالعه آن تاریخ به زندگی مردم بیاید و وارد فضای ذهنی مردم شده و از این حالت شعاری که زاییده اوهام و ذهنیت‌هاست، خارج شود.