به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «مصورسازی اطلاعات، مبانی و كاربردها» (چهارشنبه 12 خرداد‌ماه) با حضور دکتر فریبرز درودی، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (نویسنده کتاب)، دکتر رضا رجبعلی‌بگلو، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و دکتر سعید اسدی، استادیار دانشگاه شاهد در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
 
درودی در معرفی کتاب «مصورسازی اطلاعات، مبانی و كاربردها» اظهار کرد: از سال 1384 به‌واسطه یک‌ کار پژوهشی با موضوع مصور‌سازی اطلاعات آشنا شدم. ابتدا چند مقاله در نشریات معتبر علمی و پژوهشی منتشر کردم. به دلیل وجود چند منبع انگشت‌شمار در این حوزه مطالعات و مقالات منتشر شده‌ام را در قالب کتاب «مصورسازی اطلاعات، مبانی و كاربردها» به چاپ رساندم. کتاب ابتدا قرار بود که در سال 91 به بازار عرضه شود اما به دلیل داوری علمی در سال 93 منتشر شد.
 
وی در تشریح محتوای کتاب افزود: فصل‌های ابتدایی کتاب به مقدمات، مبانی و شرحی از پیشینه مصور‌سازی اشاره دارد. انواع و تعاریف، ریشه نوین مصور‌سازی در فصل‌های بعدی ارائه و در نهایت نیز به طبقه‌بندی‌های مصورسازی اشاره شده است. انواع روش‌های کاربردی نیز در فصل‌‌های پایانی آمده است. عرصه مصورسازی اطلاعات مغشوش است که اشاراتی به آن داشته‌ام. به‌عنوان مثال بسیاری از مفاهیم در این حوزه به جای یکدیگر استفاده شده‌اند.
 
درودی با اشاره به تجربه نقد چندین کتاب در حوزه مصور‌سازی گفت: «مصورسازی اطلاعات، مبانی و كاربردها» صرفا تشریح مبانی است. یاد‌‌آور می‌شوم که در تالیف این کتاب علاوه بر «چِن» از دیدگاه‌های سایر صاحب‌نظران مطرح مانند «اشنایدر» نیز استفاده شده است.

انسجام منطقی مباحث در کتاب
بگلو ادامه داد: از امتیازات این کتاب علاوه بر امتیاز نخستین‌ اثر در حوزه مصور‌سازی متن بسیار ساده و روان و ایراد‌‌‌های اندک نگارشی است. مجموع این ویژگی‌ها نشان از بازبینی‌های بسیار نویسنده دارد. پیوند مباحث نیز از انسجام منطقی برخوردار است. در شرایطی که مصور‌سازی اطلاعات حوزه‌ای ناشناخته است و مدعیان عالم در این موضوع زیاد هستند بنابراین ورود در این عرصه برای تولید کتاب شجاعت خاصی می‌طلبد.
 
وی با اشاره به شیوه طرح مباحث در کتاب «مصورسازی اطلاعات، مبانی و كاربردها» اظهار کرد: نویسنده از منظر تاریخی خیلی عقب‌تر از آنچه باید در مقدمه به معرفی پیشینه پرداخته است؛ بنابراین بهتر بود کتاب با تمرکز بر مقوله اطلاعات پردازش آغاز می‌شد. پیشنهاد می‌کنم در عنوان این کتاب از دیداری‌سازی اطلاعات استفاده شود. علاوه براین با توجه به تمرکز نویسنده به موضوع «رابط کاربر» بهتر بود از این اصطلاح در عنوان کتاب نیز استفاده می‌شد.
 
بگلو افزود: در صورتی که برای دیداری‌سازی اطلاعات مولفه‌‌ها و کارکرد‌های مختلفی در نظر بگیریم، جامعه‌شناسی علم یکی از این مولفه‌هاست و مقدمه‌ای برای عمومی کردن علم است بنابراین کتاب «مصورسازی اطلاعات، مبانی و كاربردها» سکوی مناسب و دارای ظرفیت خوبی برای این هدف است. با شفاف‌سازی‌ برخی از مفاهیم، این کتاب برای تبدیل شدن به یک اثر مرجع مستعد است.    
     
این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات گفت: به‌ نظر می‌رسد که نویسنده از اثر «چِن» صاحب‌نظر مطرح بین‌المللی در حوزه مصورسازی استفاده کرده است بنابراین بهتر بود که در کتابشناسی به وجوه تمایز با کتاب اشاره می‌شد.  
 
وجود واژه‌نامه نقطه قوت کتاب است
اسدی با اشاره به کمبود منبع مکتوب در حوزه مصو‌رسازی اطلاعات ادامه داد: با توجه به کمبود کتاب در موضوع مصور‌سازی اطلاعات تولید محتوای مکتوب اگر با معایبی همراه باشد ارزنده و زمینه‌ای برای تشویق سایر نویسندگان است. کتاب «مصورسازی اطلاعات، مبانی و كاربردها» از نظر ظاهر مطلوب است. چاپ تصاویر در اندازه‌های بسیار کوچک مهم‌ترین عیب این کتاب در جنبه ظاهری است. نقطه قوت دیگر این کتاب وجود واژه‌نامه است.  

وی افزود: به‌نظر می‌رسد که کتاب در مقدمه بزرگ خود برای ورود به بحث باقی‌مانده است. نویسنده برای تدوین کتاب مجبور به جمع‌آوری مطالب متعددی شده بنابراین پیوستگی لازم در فصل‌ها وجود ندارد. با توجه به این موضوع این کتاب بیشتر به دانشنامه شبیه است. بسیاری از کتاب‌های حوزه مصور‌سازی اطلاعات با مشکل همپوشانی واژگانی مواجه است، بنابراین شکافته شدن تعاریف برای رسیدن به موضوع اصلی ضروری است.   

لزوم توجه به «اطلاعات» در عرصه مصور‌‌سازی اطلاعات
اسدی گفت: در تشریح «مصور‌سازی اطلاعات» مفهوم اطلاعات باید شکافته شود. اطلاعات دارای یک مفهوم انتزاعی است. مصور‌سازی با دو مفهوم بزرگ نخست علم‌سنجی و نگارش علم و دوم تحلیل شبکه‌های اجتماعی سروکار دارد. ایجاد یک ادبیات واحد درباره مصور‌سازی ضروری است. بهتر بود در عنوان از مبانی و کاربرد‌های مصور‌سازی استفاده می‌شد چرا که ارائه مباحث مختلف موجب ایجاد پراکندگی ذهنی در مخاطب می‌شود.
 
وی با اشاره به تفاوت‌های دو مفهوم مصور‌سازی علمی و مصورسازی علم اظهار کرد: مصور‌‌‌سازی علم با دانش یا با اغماض با اطلاعات همسو است و مصو‌زسازی  یعنی چطور با یک میکروسکوپ تصاویر را در مقیاس بزرگ نشان دهیم. مصور‌سازی اطلاعات و علم دارای یک معنا هستند و با مصور‌سازی علمی متفاوتند.
 
در پایان این نشست نویسنده و منتقدان به پرسش حاضران پاسخ گفتند.