خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - رحمت‌الله فتاحی، استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد: یکی از مسائلی که در ارتباط با کتاب و مطالعه مطرح است و کمتر به آن توجه می‌شود، بحث تأثیر کتاب بر دیدگاه‌ها در جهت دانش‌افزایی است.
جهان امروز و فرآیندها و سیستم‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن بسیار پیچیده شده است و برای اینکه انسان بتواند در در هر سطحی در دنیای امروز زندگی کند، باید از دانش و بینش روز برخوردار باشد. این در حالی است که در جامعه ما بسیاری از افراد شیوه صحیح دانش‌افزایی را نمی‌دانند و به شیوه سنتی تفکر و براساس آن عمل می‌کنند. طبیعتا جامعه با این روند هرگز به توسعه دست نمی‌یابد و اگر مردم به بحث دانش‌افزایی و روزآمدسازی خود توجه نکنند، نه تنها به توسعه دست نمی‌یابند، بلکه روندی معکوس را در پیش خواهند گرفت.
در این شرایط برخی افراد در مسیرهای آموزشی قرار می‌گیرند و تا اندازه‌ای دانش‌افزایی می‌کنند، اما در سطح کلان، عموم مردم توانایی دستیابی به دانش لازم برای چگونگی زندگی در عصر جدید را ندارند و نمی‌توانند این نقیصه را برطرف کنند. بنابراین تلاش بر این است منابعی که می‌تواند در این زمینه به افراد کمک کند را در اختیار آن‌ها قرار داد و دقیقا همین‌جا است که بحث کتاب، مجلات و کتابخانه‌ها پیش می‌آید. پس ابتدا لازم است که کتاب‌ها و کتابخانه‌ها خود روح تغییر و تحول را درک کنند و در ادامه این تحول را به جامعه منتقل کنند.
در بازدیدی که از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال جاری داشتم، متوجه انتشار کتاب‌های بسیاری در حوزه‌های تخصصی به‌خصوص در بحث روزآمدی و دانش‌افزایی شدم، اما متأسفانه از آنجا که بسیاری از نویسندگان و ناشران ما با فضای جدید اطلاع‌رسانی آشنا نیستند و به روش سنتی عمل می‌کنند، بسیاری از مردم از انتشار این آثار بی‌خبر هستند.
در حالی‌که امروز مردم به فضای مجازی دسترسی دارند و در آن به تبادل اطلاعات می‌پردازند، نویسندگان و ناشران ما از این زمینه و امکان غافل هستند. البته ممکن است که برخی نویسندگان و ناشران فعالیت‌های خوبی در این زمینه داشته باشند، اما فعالیت عموم این عزیزان همواره به شیوه‌های سنتی انجام می‌شود. این وظیفه ناشران، نویسندگان و به‌خصوص کتابداران است که بتوانند از امکانات جدید و متنوعی برای رساندن منابع دانش‌افزایی به مردم استفاده کنند.
تغییر و ارتقاء دانش، بینش، رویکردها و فرایندها در دنیای امروز که از طریق مطالعه حاصل می‌شود، همان فناوری نرم است که در نهایت به توسعه جامعه منجر خواهد شد و هدفش این است که مردم با یک بازنگری در رفتار و بینش خود به زندگی بهتری دست یابند. به عبارت دیگر، اگر جامعه موفق شود در مورد تفکر و فرایندهای کاری تغییری رو به بهبود ایجاد کند، از فناوری‌های نرم بهره برده است.
بهره‌بردن از فناوری‌های نرم در کاهش مشکلات و معضلات اجتماعی مانند آلودگی محیط زیست، بحران خشکسالی، اعتیاد، فحشا، رشوه‌گیری و سایر انحرافات اجتماعی، تأثیری غیرقابل انکار دارد. بنابراین ما باید به مطالعه به‌عنوان فناوری نرم نگاه کنیم و آن‌را به فناوری‌های سخت ترجیح دهیم.
دلایل رخداد چنین معضلات اجتماعی مسلما، عدم ترویج مطالعه و کتابخوانی بوده و اگر بررسی کنیم متوجه می‌شویم که عاملان رخداد این معضلات اغلب افرادی بوده که با کتاب و مطالعه بیگانه هستند. بر این اساس هرچقدر مسئولان و دستگاه‌های فرهنگی فعال در حوزه کتاب و کتابخوانی براساس فناوری نرم فعالیت کنند، از پیشامد این معضلات در آینده جامعه جلوگیری خواهند کرد.
این موضوع نه تنها در سطح عموم مردم بلکه در سطح مدیران نیز صادق است و مدیرانی که در محدوده فعالیت‌های خود با مشکلاتی درگیر هستند که از حل و فصل آن عاجز مانده‌اند، مسلما از کتاب و مطالعه بهره‌ای نبرده‌اند، چراکه امروز در تمام حوزه‌ها آثار کاربردی و موثری در دانش‌افزایی منتشر شده که با همت ارگان‌های مرتبط می‌تواند بیش از پیش در دسترس این افراد قرار گیرد.
در این راستا وزارت علوم و معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری، با نیازسنجی این موضوع، ستاد فناوری‌های نرم را تشکیل داده و با همکاری برخی دانشگاه‌ها درصدد حل این مشکلات برآمدند. بدون شک فعالیت کتابخانه‌ها و رسانه‌ها نقش مهمی در تغییر رویکرد جامعه در دانش‌افزایی از شکل سنتی خود خواهند داشت.
سه‌شنبه ۲۶ مرداد ۱۳۹۵ - ۰۸:۳۱
نظر شما