به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست رونمایی از کتاب «طنین سکوت» شنبه 21 مردادماه در اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی با حضور زیبا جلالی، مدیر انتشارات شیرازه، کامیل احمدی، مردم‌شناس و نویسنده کتاب «طنین سکوت»، مرضیه محبی، وکیل دادگستری و فعال اجتماعی در حوزه زنان، مظفر الوندی، دبیر مجمع کنوانسیون کودک، شیرین احمدنیا، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، سمیه طهماسبی، استاد حوزه دین، دکتر حوریه شمشیری، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
 
الوندی نقد اصلی این کتاب را ارتباط بیش از حد موضوع ازدواج زودهنگام با جهت‌گیری شرعی و دینی دانست و گفت: از نظر من رهبران مذهبی نقش بسزایی در کاهش ازدواج زودهنگام کودکان دارند و این معزل را حدود 10 سال است که گروه‌های مختلف اجتماعی مورد توجه و مطالعه در همه استان‌ها نه فقط برخی از آن‌ها، قرار داده‌اند. برای مثال جمعیت امام علی(ع) هفده استان را بررسی کرده‌اند و مشکلات این معزل را بازگو کردند.
 
وی افزود: در بین رهبران مذهبی نه تنها در اسلام اشتراک نظر واحدی برای جلوگیری از ازدواج زودهنگام وجود دارد که باید از همین راهکار برای کاهش آن استفاده کرد همچنین از سراسری جلوه دادن موضوع باید پرهیز شود و شناسایی عوامل دخیل مانند معلمان و اعضای مدارس، روحانیون محلی، نیروی انتظامی و شوراهای روستاها و قضاتی که باید در زمان تشخیص مصلحت دقت کافی را داشته باشند.
 
الوندی در ادامه نشست بیان کرد: در بحث عاطفی و حمایتی از کودکان به رسمیت شناختن حق کودکان و شناختن مصلحت کودکان از دیگر امور مهم، توجه به کودکان است که متاسفانه این موضوع در جامعه مدنی ما مشهود نیست؛ این دو مهمترین رویکردها درباره کودکان است که متاسفانه بسیاری از سیاست‌گزاران و تصمیم‌گیران و نهادهای مدنی خیلی توجیه نیستند و فقط از رویکرد اول بیشتر این افراد حمایت عاطفی صرف را قبول دارند.
 
اتفاق نظر رهبران مذهبی برای ازدواج کودکان
وی افزود: اولین حق کودک، کودک بودن اوست این حق به وسیله ازدواج زودهنگام از او گرفته می‌شود و بهره‌مندی کودک از مراقبت و حمایت والدین با اینگونه ازدواج‌ها کاسته شده همچنین حق حضور در عموم و بین همسالان از دیگر حقوقی است که با ازدواج زودهنگام از طرف والدین و همسرش از کودک ضایع می‌شود.

دبیر مجمع کنوانسیون کودک گفت: درگیر کردن رهبران مذهبی از اصلی‌ترین راهکارها برای جلوگیری از ازدواج زودهنگام است و با توجه به سوءاستفاده‌هایی که از این نوع ازدواج‌ها صورت گرفته است؛ اشتراک نظر بین رهبران مذهبی وجود دارد بنابرین از اقداماتی که باید انجام داد هم‌فکری بین رهبران مذهبی است.

ازدواج کودکان از رشد و بالندگی جامعه می‌کاهد
کامیل احمدی، نویسنده کتاب «طنین سکوت» گفت: آمارهای رسمی که از سرشماری نفوس و مسکن جمعیت در اختیار داریم عدد قابل توجهی از ازدواج زودهنگام برخی افراد قبل از سن هجده سال چه دختر و چه پسر ارائه می‌دهد؛ همچنین آمارهایی از کودکان متاهل وجود دارد که ازدواجشان پس از مدتی منجر به طلاق شده و تبدیل به کودک بیوه شده‌اند و این آمارها برای هر جامعه‌ای که هدف آن رشد و بالندگی باشد اصلا خوشایند نیست لذا سن هجده سال در تمام کشورهای پیشرفته را سن مرجع و سن قانونی در نظر داشته و این مساله را به صورت قاعده کلی در نظر می‌گیرند.
 
وی در ادامه افزود: این نوع ازدواج‌ها در 31 استان کشور پراکنده است چه بسا جوامع شهری ممکن است بیشتر با این مساله درگیر باشد. تحقیقات من در کتاب «طنین سکوت» بر هفت استان کشور بود که بیشتر جوامع روستایی را بررسی کرده است.
 
احمدی با اشاره به سیاست‌های دولت درباره ازدواج زود هنگام گفت: سیاست‌های اخیر دولت یا حکومت که بنا به سیاست‌های رشد جمعیت به وضوح ازدواج زود هنگام را تبلیغ می‌کنند و در قالب برنامه‌هایی در لیست اهداف سیاست‌های اجتماعی خود قرار می‌دهند. در سال 94 آمار ازدواج دختران 10 تا 14 سال 48519 و پسران 10 تا 14 سال 14071 مورد بوده است.

فقر عامل اصلی ازدواج کودکان است
این پژوهشگر در حوزه مردم‌شناسی از آسیب‌های روانی و جسمی این نوع ازدواج‌ها برای دختران گفت: متاسفانه بسیاری از خانواده‌هایی که فرزندانشان ازدواج زودهنگام داشته‌اند از سن قانونی ازدواج در ایران و جهان اطلاع نداشتند که این گونه ازدواج‌ها نتایجی چون به خطر افتادن سلامت جنسی یا بروز بیماری زنانه و خشونت جنسی که به علت پایین بودن سن پسران معمولا رخ می‌دهد.

وی در ادامه افزود: در تحقیقات میدانی که برای تدوین کتاب صورت گرفت فقر اقتصادی عامل اصلی ازدواج زودهنگام در خانواده‌ها بود و این نوع ازدواج‌ها در بین خانواده‌هایی که از لحاظ اقتصادی سطح پایینی داشتند بسیار رایج بود و از دلایل اصلی و مهم خانواده‌ها در نظرسنجی صورت گرفته از ازدواج زودهنگام فرزندانشان، به موضوع باکره بودن اشاره جدی داشتند که در استان سیستان و بلوچستان 98 درصد به این موضوع اهمیت وافر داده بودند و در استان خراسان رضوی این عدد به 87 رسیده است.

احمدی درباره راهکارهایی برای بالابردن سن ازدواج در خانواده‌ها و رهایی از معضل کودک عروسان اظهار کرد: تجدیدنظر در قانون فعلی از نظر من بسیار لازم است چراکه در بسیاری از کشورها سن قانونی ازدواج 18 سال است که برخی از نمایندگان مجلس در حال حاضر 15 سال را ملاک می‌دانند و شروع بسترسازی فرهنگی، اقتصادی و تحصیلی در روستاها از اقدامات جلوگیری از ازدواج زودهنگام به شمار می‌رود، همچنین الزامی شدن ثبت موالید و ازدواج و تشکیل کارگروه متشکل از متولیان دولتی و حکومتی و درگیر کردن شخصیت‌های مذهبی و با نفوذ نسبت به این موضوع برای جلوگیری از این‌گونه ازدواج‌ها بسیار می‌توانند موثر باشند.

استعداد جسمی و روانی اصلی‌ترین معیار سن ازدواج
مرضیه محبی از قانون‌گذاری درباره سن ازدواج کودکان در تاریخ ایران گفت: اولین بار در قانون مدنی ماده 1041 حدود 83 سال پیش تعیین حداقل سن ازدواج وارد بحث شد؛ و برای دختران حداقل سن 15 و برای پسران 18 سال تصویب شد این قانون تحت تاثیر فضای تعامل و گفت‌وگو با غرب بود که در آن سال‌ها از سوی دستگاه حکومتی آغاز شده بود.

وی افزود: پس از آن در سال 1353 قانون حمایت از خانواده در ماده 23، سن ازدواج برای دختران 18 سال و برای پسران 20 سال تعیین شد، با این تفاوت که اگر دختری زودتر از سن 18 سال تقاضای ازدواج کند دادگاه وارد بررسی قابلیت و استعداد جسمی و روانی او برای زندگی زناشویی می‌شود و پس از تصویب دادگاه اجازه ازدواج داده می‌شود. البته در آن سال‌ها سن ازدواج از حداقلی که قانون در نظر گرفته بود در جامعه ایرانی کمتر بود لذا ازدواج‌های ثبت نشده زیاد شد.
 
محبی در ادامه گفت: در سال 1361 یک بازگشت تاریخی به قبل از سال 1313 داشته‌ایم و کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی در یک برنامه آزمایشی پنج ساله مقرر کرد که نکاح قبل از 15 سالگی جایز نیست اما عقد نکاح قبل از بلوغ با اجازه ولی صحیح است.

این فعال در حوزه اجتماعی زنان گفت: در سال 1381 نمایندگان مجلس ششم طرحی به مجلس ارائه دادند که سن ازدواج دختران 16 سال و پسران 18 سال است که در مجلس چالش‌های فراوانی به وجود آمد و سن ازدواج برای دختران 14 سال و برای پسران 16 سال تصویب شد اما همین قانون نیز از سوی شورای نگهبان رد شد و مجلس هم تن به اصلاحیه از طرف شورای نگهبان نداد و در نهایت در مجمع تشخیص مصلحت قانونی که هم اکنون حاکم است طبق ماده 1041 اصلاحیه سال 1381 عقد نکاح قبل از رسیدن به سیزده سال برای دختران و 15 سال برای پسران مجاز شد اما منوط  به اذن ولی به شرط اجازه دادگاه است. با تصویب این قانون ولایت پدر چهره کم رنگ‌تری پیدا کرد و قانون جای آن را گرفت. بنابراین سن ازدواج برای دختران از همان 9 سال و پسران از 15 سال مجاز شد.

وی درباره اصلاح قانون فعلی اظهار کرد: قانون حمایت از کودکان و نوجوانان سال 1381 محروم کردن کودکان از تحصیل را جرم‌انگاری مقرر کرده و برای آن کیفر مقرر کرده است. محمل‌های مناسب برای اصلاح این قانون وجود دارد و اعم از تضادهایی است که با مصلحت اجتماعی و مغایرت با قوانین بین‌المللی راجع به تعیین سن کودکان دارد و ابتلای این قانون بر تبعیض نسبت به زنان و عدم رعایت قوانین حمایتی در مورد کودکان و در نهایت نتیجه قانون فعلی رشد آسیب‌های اجتماعی بر شانه‌های ناتوان دختران کوچک است.
 
محرومیت تحصیلی دختران در اثر ازدواج زودهنگام
سخنران بعدی این نشست احمدنیا بود، وی با ارائه آمار ازدواج کودکان در ایران و جهان و علل آن اظهار کرد: تدبیر حفاظت از دختران در مقابل با تعرضات جنسی و ترس از فقدان همسر برای دختران از علل اصلی این نوع ازدواج‌ها است و از دیگر عوامل فقر و تبعیض‌های جنسیتی در این خانواده‌ها به‌شمار می‌آید که آن‌ها را به ازدواج زودهنگام فرزندانشان تشویق می‌کنند.
 
وی گفت: متاسفانه سلامت اجتماعی در جامعه ما نسبتا مورد غفلت واقع شده است و چگونگی آمادگی برای ایفای نقش بزرگسالی باید مدنظر قرار گیرد که توجه چندانی به آن نمی‌شود. اکثر کشورهایی که ازدواج زودهنگام در بین آنها رواج داشته کشورهای آفریقایی است که طبق آمار یونیسف در ایران 17 درصد است یعنی 17 درصد از ازدواج‌ها پیش از رسیدن به سن 18 سال انجام می‌شود.
 
این عضو هیات علمی دانشگاه طباطبایی گفت: محرومیت دختران از تحصیل و عدم دستیابی به شغل‌های مناسب و حضور در جامعه از عوارض این ازدواج‌هاست. عدم شکوفایی استعداد بالقوه کودکان در زمینه‌های علمی هنری و غیره عدم کسب مهارت و درآمد و کاهش اعتماد به نفس، عزت نفس و وابستگی بیش از حد مالی به همسر از دیگر عوارض ازدواج زودهنگام در کودکان است.
 
نوجوانی مهمترین دوران زندگی است
دکتر شمشیری نیز با اشاره به جنبه بیماری‌های بانوان در اثر ازدواج زودهنگام، گفت: مرگ و میر مادرانی که زیر سنین 18 تا 20 سال باردار می‌شوند چهار تا پنج برابر افراد دیگر است. هر فردی سه دوره مهم در زندگی دارد اولین دوره، دوره جنینی است که بسیار پر اهمیت بوده سپس زمان تولد و یک سال اول زندگی از مهمترین مراحل است. دوره بعدی دوره نوجوانی است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
 
وی افزود: در حال حاضر جامعه ما با کیفیت بد جسمی بانوان مواجه است. برای رفع این مشکلات در حوزه بانوان باید اجازه دهیم هر فرد به رشد کامل جسمی و عاطفی برسد و فرد باید مهارت‌های زندگی و رفتارهای سالم را فرابگیرد و باید در سنین پایین از ازدواج پرهیز شود.
 
شمشیری در ادامه گفت: عوارض اجتماعی ناشی از ازدواج‌های زود در جامعه بسیار نمود دارد و باید به نوجوانان ارتباطات صحیح آموزش داده شود و فرد باید از لحاظ جسمی و روحی به بلوغ کامل برسد.
 
امنیت کودک باید حفظ شود
طهماسبی در این نشست به بررسی ازدواج زودهنگام در منظر دین پرداخت و گفت: از منظر دینی وقتی به ازدواج کودکان نگاه می‌کنیم این برداشت می‌شود که به ویژه فقهایی که حکم به جواز ازدواج کودک داده‌اند نگاه تشویقی یا توصیه‌ای به این مساله نداشتند بلکه معمولا نگاه امنیتی و حفظ کودک و فراهم شدن زمینه رفاه برای کودک بوده است.

وی گفت: اساس شریعت بر کرامت انسانی است بر عدالت و بر آزادی و اختیار بوده است بنابراین  هرگونه عملی که منجر به زیر سوال رفتن کرامت انسان شود به طور حتم حکم اسلامی نیست. نباید این سنت‌ها به نام اسلام تمام شود و این فکر جا بیفتد که اسلام با حقوق کودکان در تعارض است و بنابراین دین نسبت به ازدواج کودکان موضع‌گیری دارد.
 
زیبا جلالی نیز در ابتدای نشست به نشر کتاب «طنین سکوت» و توجهی که به آن داشته اشاره کرد و گفت: وقتی آمارهای ازدواج زود هنگام دختران و پسران بررسی شد بسیار شگفت‌آور بود و شگفت‌آورتر بی تفاوتی جامعه بود که متاسفانه این مساله افزایش زیادی در سال‌های اخیر داشته است و این دو عامل باعث شد که با نویسنده این کتاب (کامیل احمدی) درمورد این موضوع همکاری داشته باشیم و در نهایت کتاب «طنین سکوت» از سوی انتشارات شیرازه امسال به چاپ رسید.
 
وی افزود: اخیرا از سوی جامعه مدنی بیانیه‌ای برای توقف ازدواج‌های زود هنگام در حال تهیه است. وظیفه افراد فرهیخته و جامعه‌شناسان است که به این موضوع تلنگری بزنند تا بتوان برای جلوگیری از این نوع ازدواج‌ها اقداماتی به عمل آید.