به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پرفسور رودی متی، صفویه‌پژوه در مراسم رونمایی از کتاب «گفتارهایی در تاریخ عصر صفوی» یادگارنامه ایرانی که به پاس پنجاه سال ایران‌دوستی و پژوهش‌های ممتاز صفویه‌شناسی او در (۳ جلد) به کوشش میثم کرمی در ایران منتشر شد، در پیامی که به این مراسم فرستاد گفت: سلام گرم خدمت دوستان عزیزم، همکاران دانشمندم و تمام بینندگان این برنامه. ای کاش می‌توانستم شخصاً در این رونمایی شرکت کنم، تشکیل این برنامه برای من افتخاری است. امیدوارم در آینده نزدیک بتوانم به ایران سفر کنم و تمام شما را ببینم. تا آن زمان چاره‌ای نداریم و باید از راه دور و از طریق مجازی در تماس باشیم.
وی افزود: از دوست و همکار گرامی دکتر میثم کرمی تشکر می‌کنم. او برای تهیه و انتشار این جشن‌نامه با مجموعه مقالات من و در ترجمه آنها تلاش بسیاری کرده است. از او برای تمام این تلاش‌ها سپاسگزارم. ما سالهاست که همدیگر را می‌شناسیم و باعث و بانی این آشنایی، دکتر احسان یارشاطر بوده است. در سال‌های بعد که مقالات متعددی را برای او کپی و تهیه کردم و فرستادم، او آنها را ترجمه و منتشر کرد. بیشتر این مقالات مربوط به عرفان و فلسفه بوده است.
پرفسور رودی متی بیان کرد: میثم کرمی از من خواسته است که چند کلمه‌ای در مورد خود و دلیل علاقه‌مندی من به ایران و ایران‌شناسی و بخصوص پژوهش در مورد صفویه کمی توضیح بدهم. همانطور که می‌دانید من هلندی‌الاصل هستم. وقتی دبیرستان را در هلند به پایان رساندم، دقیقاً نمی‌دانستم کدام رشته تحصیلی را برای تحصیلات دانشگاهی انتخاب کنم. از آنجایی که به زبان‌های لاتین و یونانی آشنا بودم و «گزنفون» و «هردوت» را به زبان اصلی خوانده بودم، با ایران باستان آشنا شده بودم و به ایران علاقه پیدا کرده بودم. از آنجا که اشتغال در این رشته کار آسانی نیست، چون از خانواده ثروتمندی نمی‌آمدم. به من توصیه شد که در رشته ایران بعد از اسلام تحصیل کنم و من به این توصیه عمل کردم. فارسی، عربی و ترکی یاد گرفتم و پس از دریافت لیسانس به مدت یک سال قبل از انقلاب در سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۶ شمسی بر اساس یک قرارداد فرهنگی بین هلند و ایران زندگی کردم.
وی گفت: در مدت اقامتم به مناطق مختلف کشور زیبای شما و همچنین کشور افغانستان و پاکستان سفر کردم. پس از این تجربه به هلند برگشتم و فوق لیسانس رشته عربی و فارسی را از دانشگاه اوترخت دریافت کردم. سپس دو سال را در قاهره پایتخت مصر گذراندم. در آنجا با دانشجویان آمریکایی آشنا شدم که به من پیشنهاد کردند که برای دکتری به ایالات متحده آمریکا بروم. از دانشگاه لس‌آنجلس کالیفرنیا پذیرش گرفتم و پرفسوری معروف که هنوز در قید حیات است، کار کردم. می‌خواستم درباره مشروطیت کار کنم ولی او مرا متقاعد کرد که بر روی صفویان تمرکز کنم.
رودی متی افزود: این امر به من امکان داد که از منابع غنی که توسط کارمندان شرکت هندی شبکه هلند موجود است، استفاده کنم. بعد از ۴۰ سال با نوشتن کتب متعدد در این زمینه هنوز هم به دوره صفویه علاقه‌مند هستم. در نهایت به من اجازه بدهید که چند ملاحظه در مورد تاریخ ایران و بخصوص دوره صفویه که در تحقیقاتم نمایان است، بیان کنم.
وی بیان کرد: من به ایران هم به عنوان یک تمدن قدیمی فرخنده و هم به عنوان یک کشور معمولی نگاه می‌کنم. نه به عنوان یک زنجیره ناگسستنی از شکوه و عظمت از کوروش کبیر تا سلطنت پهلوی. بلکه به عنوان یک واحد جغرافیایی که فراز و نشیب‌های زیادی را به خود دیده است. تاریخ کشور شما مملو است از میراث فرهنگی قابل توجهی که در عین حال شاهد خشونت و ظلم فراوان نیز بوده است. بر این باور هستم که در هیچ زمانی مفهوم ایران به عنوان یک مجموعه خالص و خدشه‌ناپذیر وجود نداشته است و ایران تحت نفوذ و تاثیر عوامل خارجی بوده است و پیامدهایش هم فقط منفی نبوده است.
پرفسور رودی گفت: غرور ملی یعنی دلبستگی مردم به مفهوم انتزاعی ملت هم یک پدیده جدیدی است که تا اواخر دوره قاجار اصلاً وجود نداشت. درست است که ایران کشور منحصربفردی است ولی تا حدی علت آن این است که ترکیبی از عناصر گوناگون است. هم از نظر نژاد، مذهب و زبان‌های مختلف. کشوری است که هیچ زمانی در انزوا نبوده و نیست. بنابراین می‌شود ایران را با کشورهای دیگر مقایسه کرد. مطالعه من در مورد دیوان و دیوان‌سالاری صفوی از همین رویکرد برخوردار است. این دوره بسیار مهم و جالب است. خصوصاً برای درک ما از ایران امروزی اجتناب‌ناپذیر است. به نظر من صفویان پیوند محوری بین سده‌های میانه یعنی دوره‌های مغولان و تیموریان و دوران مدرن محسوب می‌شوند. بسیاری از نهادهای سیاسی و نظامی آنها به دوره مغول برمی‌گردد.
وی افزود: اما در دوره صفویه موسسات جدیدی هم ایجاد شده است. در عین حال این دوره به دلیل پیوند بین ملت و ایمان مذهبی بنیادی می‌باشد. هنگامی که شاه اسماعیل در سال ۹۰۶ قمری تشیع دوازده امامی را اعلام کرد، قدرت دنیایی و ایمان را به شیوه‌هایی درهم آمیخت که تا امروز طنین‌انداز است. مرزهای سرزمین ایران کم و بیش با هویت مذهبی آن همپوشانی پیدا کرد. من این دوره را مانند دوره‌های دیگر در تاریخ ایران بررسی و مطالعه می‌کنم. با تمرکز روی تعامل عناصر خارجی، چه منطقه‌ای و چه دوردست. از کشورهای همجوار گرفته تا هندوستان و اروپا. این مهم است، زیرا در دوره صفویه ایران از طریق تجارت و دیپلماسی توانست به دنیای خارج متصل شود. ارتباط با این کشورها و بخصوص اروپا باعث شد که ما با منابع جدیدی روبرو شویم. غیر از نوشته‌های درباری، متون مذهبی و دیوان‌های شعر این منابع جدید یعنی گزارش‌های میسیونرها و اسناد تجاری و روایت‌های مسافرین و سفرای اروپایی به ما اجازه می‌دهد که با جنبه‌های مختلف جامعه آشنا شویم و مستند کنیم.
پرفسور رودی بیان کرد: من در نوشته‌های خودم سعی کردم، از معلومات این نوع مدارک جدید استفاده کنم. نه فقط با در نظر گرفتن تاریخ سیاسی و نظامی و دیپلماسی و تجاری بلکه با توجه به جنبه‌های تاریخ مادی و مالی از جمله مسائل محیط زندگی زنان و مواد مصرفی مانند تریاک و قهوه و مسائل پولی و سکه‌شناسی. این جلسه و تقدیرنامه که نتیجه کار طولانی که در مورد صفویه انجام دادم، برای من باعث قدردانی و افتخار است. بار دیگر از شرکت کنندگان و برگزارکنندگان این مراسم تشکر فراوانی می‌کنم و برای تک تک شما آرزوی موفقیت دارم. به امید دیدار و خدانگهدار
کتاب «گفتارهایی در تاریخ عصر صفوی» را به احترام رودی متی منتشر کردم
میثم کرمی، گردآورنده کتاب «گفتارهایی در تاریخ عصر صفوی» یادگارنامه ایرانی پرفسور رودی مته نیز در این مراسم گفت: دوستی من با رودی متی تقریباً بیست ساله است. در طول این سال ها ارتباط صمیمانه دو طرفه‌ای بین ما وجود داشت.
وی افزود: جایگاه علمی رودی متی در طول ۵۰ سال گذشته مشخص است و نیاز به توصیف ندارد. در طول دهه‌های گذشته که صفویه‌پژوهی در جهان رقم خورد، او پرکارترین فرد در این زمینه بود. در بین آثار ترجمه شده و به زبان فارسی بیشترین آثار مربوط به رودی متی است. غیر از صفویه‌شناسان سرزمین خودمان ایشان را برجسته‌ترین می‌بینم.
کرمی بیان کرد: آثاری که از این دانشمند به زبان‌های مختلف منتشر شده و به فارسی نیز ترجمه شده است، کاملاً مشخص است اما تعداد کمی از مقالات او به فارسی ترجمه شده است. رودی متی بیشترین مقالات را در مورد صفویه شناسی منتشر کرده است. او از نظر صفویه‌شناسی در بین غیر ایرانی‌ها بهترین است. او داماد ایرانی‌ها است. نصرت‌الله امینی‌پور همسر او بود و این برتری است که نسبت به همه صفویه‌شناسان جهان دارد.
وی در ادامه گفت: رودی متی ایران، فرهنگ ایران، دوره صفویه را بسیار دوست می‌دارد. بیشتر دل مشغولی او دوره صفویه بوده است. ما ایرانیان نیز با ترجمه‌های آثار او آشنا هستیم. اما در مورد کاری که من به افتخار او انجام دادم، باید بگویم که در این زمینه بسیار از همه شخصیت‌هایی که من را همراهی کردند، بسیار سپاسگزارم و قدردان همراهی آنها هستم. دلیل اینکه این کار را به انجام رساندم این بود که در طول بیست سالی که با او دوستی داشتم، برای اهداف علمی به خیلی چیزها نیاز داشتم که امکان تهیه یک صفحه از آن پژوهش‌ها در داخل کشور وجود نداشت اما هر وقت از این مرد شریف درخواست کردم و گفتم به کتابی نیاز دارم که در ایران امکان تهیه آن وجود ندارد، با علم دوستی آنچه را که نیاز علمی من بود، برایم تهیه کرد. تعداد دفعات لطف او بی شمار است و این بالاترین مراتب حرمت‌گذاری به علم است و او بالاترین مراتب حرمت‌گذاری به علم را به جا آورده است. من این کتاب را به احترام رودی متی منتشر کردم.
کرمی افزود: محتوای کتاب کاملاً در مورد صفویه است. در ایران کتابی در مورد صفویه نزدیک به دو هزار صفحه منتشر نشده است. بخشی از کتاب تالیفی و بخشی دیگر ترجمه است. پژوهش‌هایی در این کتاب ترجمه شد که باید ۳۰ یا ۴۰ سال پیش ترجمه می‌شد. بخش عمده‌ای از مقالات «ژان اوبن» و «چارلز ملویل» در این کتاب ترجمه شده است. برای تالیف این کتاب لطف خداوند و همراهی فرزانگان ایران شامل حال من بود. مجموعه کتاب‌هایی که در ایران به احترام غیرایرانی‌ها منتشر شد، به عدد پنج هم نمی‌رسد و این کتاب را به رودی متی تقدیم می‌کنیم.
تجربه رویای ایران بزرگ در دوره صفویه محقق شد
احمد مسجد جامعی، قائم مقام مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی گفت: من کتاب را ندیده‌ام اما مطمئناً کار ارزشمندی انجام شده است. به طور کلی تاریخ جامع ایران را کمتر کار کرده‌ایم. دو جلد جامع از تاریخ ایران کار شده است که یکی مربوط به کمبریج و دیگری آکسفورد است. تاریخ جامع ایران با ۱۷۰ نویسنده ایرانی و خارجی تدوین شد که البته به آن نقدهای جدی نیز وارد است.
وی افزود: در اینجا بحثی را اجمالا مطرح کنم و آن اینکه دولت صفویه رویای ایران را بعد از قرن‌ها عملی کرد، اما مقدمه کوتاهی بر این حرف بیفزایم و آن اینکه این رویا قرن‌ها بعد از سقوط ساسانیان در دل و جان ایرانیان وجود داشت و بعد از آن قدم‌هایی برداشته شده بود که منجر به روی کار آمدن صفویه شد. تقریباً همه دولت‌های بعد از صفویه نیز تلاششان این بود که پا جای پای صفویه بگذارند.
قائم مقام مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بیان کرد: اگرچه در دوره قاجار ظل‌السلطان آثار صفوی را از بین می‌برد اما نوعی بازگشت به هنرها و الگوهای صفوی در دوره قاجار وجود داشت. در دوره پهلوی هم این وضعیت تغییر نکرد. در کل تجربه رویای ایران بزرگ در دوره صفویه محقق شد.
رساله‌های صفوی به زوایای پنهان موسیقی این دوره اشاره نمی‌کنند
سیدحسین میثمی، پژوهشگر و نویسنده نیز در این مراسم گفت: باید از مولف کتاب «گفتارهایی در تاریخ عصر صفوی» قدردانی به عمل بیاید. موسیقی دوران صفوی یکی از دوره‌های بسیار مهم در تاریخ موسیقی ایران تلقی می‌شود، چون برخی از ریشه‌های موسیقی ریشه در دوره صفوی دارد لذا تحقیق در این زمینه به سوالات موسیقی دستگاهی کمک می‌کند.
وی افزود: انگیزه من برای تحقیق به همین مساله برمی‌گشت. همیشه برایم این سوال مطرح بود که دستگاه موسیقی از کجا شکل گرفته است؟ زمانی که وارد دانشگاه شدم با مکتب منتظمیه موسیقی آشنا شدم. این مکتب از اواخر دوره عباسی شروع شد و تا دوره تیموری ادامه پیدا کرد. آل جلایر و تیموریان در این مسئله خیلی نقش داشتند. تئوری موسیقی به این دوره برمی‌گردد. شروع به گردآوری رساله‌های موسیقی دوره صفویه کردم، این رساله‌ها به صورت پراکنده در کتابخانه‌های ایران و خارج وجود داشت. وقتی مطالعه کردم متوجه شدم کلمه دستگاه در برخی ازاین رساله‌ها آمده و به عنوان یک مفهوم دوره صفوی مطرح بوده است اما مفهوم گام در دوره صفوی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
این پژوهشگر بیان کرد: در رساله‌های صفوی نمی‌توانیم به زوایای پنهان دست پیدا کنیم. علل مختلفی هم می‌شود برای آن بیان کرد، مثلاً میراثی که از خراسان به ارث بردند، رساله‌های خراسان کلی‌گو هستند. در دوره صفوی رساله های مختلفی در مورد مباحث فقهی موسیقی نوشته شده است. لذا بسیاری از رساله‌نویسان نام خود را ذکر نکردند و حتی نام رساله هم برای ما مشخص نیست.
میثمی گفت: شاه طهماسب و شاه سلطان حسین از مخالفان سرسخت موسیقی بودند، لذا این رساله‌ها خیلی گویا نیستند اما چند رساله به مفهوم «گام» اشاره کرده‌اند. تا چقدر می‌توانیم با توجه به گسترش جغرافیایی این مسئله را تعمیم بدهیم. مکتب منتظمی ۴۲ مد را شبیه به هم گفته‌اند. با تغییرات جزیی اما کلیت ماجرا یکی است.
وی افزود: من در این مقاله مکتب منتظمیه را بررسی کردم و سعی کردم به این نتیجه برسم که آیا شبیه همان گامی است که از آن استخراج شده است؟ از ۴۲ مقام ۱۴ مقام همان و تعدادی با اختلاف شباهتی اندک داشت و برخی هم اصلاً شباهت نداشت. من نتیجه گرفتم که اشتراک تعداد نغمات معنادار است و می‌شود به آنها اتکا کرد و می‌توانیم بگوییم این سنت تداوم داشت که در گذر زمان تغییراتی را پذیرفته است.
رودی متی استاد ممتاز در زمینه تاریخ خاورمیانه است
علیرضا پلاسید، پژوهشگر نیز در این مراسم گفت: شاه عباس و صفویه به طور کل دروازه ایران به دیپلماسی جهان مدرن بودند. کاری که صفویه در زمینه تجارت کرد و دیپلماسی که داشتند موجب شد ایرانیان وارد مدرنیته استعماری شوند و این باعث شد که ایران جزو محدود کشورهایی است که هیچگاه استعمار نشد.
وی افزود: رودی متی از وجه همین دیپلماسی، وجه تجاری و اقتصادی به این قضیه خوب نگاه کرده است و کارهایی که در این زمینه انجام داده فضایی را برای درک به ما ارائه می‌دهد. رودی متی استاد ممتاز در زمینه تاریخ خاورمیانه است.
مجموعه مقالاتی از پژوهشگران مستقل
حسین حجت پناه، دبیر نشست نیز گفت: کتاب «گفتارهایی در تاریخ عصر صفوی» مجموعه مقالاتی است که توسط پژوهشگران مستقل نوشته شده است. افرادی که از انواع وابستگی‌ها رها هستند و موارد مطرح‌شده در مقاله خود را با معیارهای علمی بیان کردند.
وی افزود: میثم کرمی گردآورنده کتاب «گفتارهایی در تاریخ عصر صفوی» نیز روحیه مستقلی دارد. او از آن سرمایه‌هایی است که باید این جامعه قدر او را بداند.
حجت‌پناه بیان کرد: ویژگی دیگر کتاب این است که به موارد نغزی از تاریخ صفوی مانند دیپلماسی فرهنگی و تک نگاری در مورد چهره‌های تاثیرگذار پرداخته است. این کتاب به رودی متی تقدیم شده است که خوشبختانه برای این نشست پیام تصویری ارسال کرده است.
نظر شما