معاذاللهی در این نشست توضیحاتی را درباره اثر حاضر ارایه کرد و گفت: ما در مقدمه کتاب تلاش کردیم روشی که در پژوهش تاریخی داشته‌ایم، تبیین کنیم. دغدغه ما این بوده که اصلاحات موجود نظام‌مند و روشمند باشد و روش‌های پژوهش تاریخی را با یک روش قابل اجرا و کارآمد انجام دهیم.
وی با بیان اینکه از نظریه پی‌یر بوردیو، جامعه‌شناس فرانسوی برای کار بهره برده است، ادامه داد: بخش مقدمه کتاب به روش‌شناسی و علت انتخاب آن می‌پردازد. در فصل اول دوره ایلخانان با استفاده از نظریه بوردیو شرح داده می‌شود و براساس آن که بوردیو می‌گوید چگونه از میدان‌های قدرت به میدان‌های فرهنگی می‌رسیم پژوهش حاضر تحلیل می‌شود.
به گفته وی، دلیل انتخاب این نظریه عامل‌محور بودن آن است بدین معنی که عامل انسان را مدنظر قرار می‌دهد و برپایه قدم‌های بوردیو فصل اول و دوم و سوم نوشته می‌شود. فصل نخست روی کار آمدن ایلخانان و موقعیت اجتماعی ـ فرهنگی که مغولان در ایران ایجاد کردند شرح داده شده همچنین ضرورت ترجمه و نهضت فارسی‌نویسی در این دوره مورد بررسی قرار می‌گیرد و اینکه در دوره هر یک از سلاطین وضعیت ترجمه در ایران چگونه بوده است.
معاذاللهی با اشاره به اینکه در دوره هولاکوخان ترجمه بارز بوده افزود: این به دلیل فضای فرهنگی حاکم در دوره غازان‌خان و سلطان ابوسعید است که فضایی را ایجاد می‌کند تا ترجمه ظهور پیدا کند. سایر سلاطین نیز به علت کنش سیاسی و اینکه میدان قدرت فرصتی به میدان فرهنگ نمی‌داده است نتوانستند از ترجمه حمایت کند.
این مدرس، با بیان اینکه در برخی از دوره‌ها حامیان ایرانی از بین می‌روند یادآور شد: به طور مثال در دوره غازان‌خان به علت اختلاف با ایران خاندان جنیدی قتل عام می‌شوند و به دلیل حرکت‌های این‌چنینی ما در این دوره ترجمه نداریم.
وی با اشاره به نقش مترجمان در رواج تشیع در دوره‌هایی مانند سلطان‌محمد خدابنده گفت: در این دوره اولین بارقه‌های تشیع به کمک مترجمان شکل گرفت و به طور مثال تلاش افرادی مانند خواجه‌نصیرالدین طوسی در این حوزه اثر گذاشت. در فصل دوم کتاب به دوره فترت پرداخته شده و نشان داده می‌شود که چگونه در این دوره حکومت‌های مرکزی وجود ندارد و حکومت‌های ملوک‌الطوایفی در کشور حاکمیت می‌کند و البته این موضوع در عدم حمایت از تولیدات فرهنگی اثر می‌گذارد.
معاذاللهی در ادامه با بیان اینکه در دوره فترت افول نهضت فارسی‌نویسی را داریم افزود: تلاش ما این بوده که در فصل سوم کتاب به سنت ترجمه در عصر تیموریان بپردازیم. به مدد ترجمه‌های سلطان‌بایقرا مترجمان به شکل گسترده‌ای آثار ادب فارسی را به زبان ترکی ترجمه کردند و از طریق ترجمه زبان ترکی زبان ادبی شکل گرفت.
این مترجم در ادامه با تاکید دوباره بر روشمند بودن این پژوهش تاریخی یادآور شد: تلاش در کتاب این بوده که با استفاده از اصطلاحات بوردیو مانند عادت‌واره کنش مترجمان بررسی شود اما مهمترین چالش ما گردآوری داده‌ها و فیلتر کردن داده‌های نامربوط در روش‌شناسی بوده است. با توجه به اهمیتی که به روش کار داده‌ایم مساله اصلی این بود که فرصت خواندن کم بود و همچنین برخی از منابع ارزش تاریخی خود را داشت و ما می‌خواستیم در کمترین زمان اطلاعاتی را که به روشی راست‌تر قابل خواند باشد به دست آوریم پس روش کار برای ما بسیار مهم بود.
وی ادامه داد: به همین دلیل با وجود اینکه در مرحله اولیه روشی که به کار برد‌ه‌ایم با نظریه بوردیو متفاوت بود در مرحله دوم کار را تغییر دادیم اما چالش اصلی ما در این میان این بود که باید تمامی مفاهیم و اصطلاحات بوردیو اعم از میدان، عادت‌واره، سرمایه فرهنگی و ... را بررسی می‌کردیم و مراقب بودیم که اشتباهی آن را به دوره‌های خاصی اطلاق نکنیم همچنین با توجه به اینکه عادت‌واره مفهومی است که وارد جزئیات می‌شود آن را به دو دسته عادت‌واره تخصصی و حرفه‌ای تقسیم‌بندی و آن را در کنش مترجمان بررسی کردیم.
به گفته وی آشکارترین نمونه را می‌توان در زندگی خواجه‌نصیر و یا خواجه رشیدالدین فضل‌الله از بزرگترین حامیان ترجمه ببینیم. همچنین درباره عادت‌واره کنش‌های مترجمان را در این قالب بررسی کردیم و نشان دادیم که چگونه وقتی خواجه‌نصیر در دوره هولاکوخان به او سرمایه نمادین داده می‌شود به سرمایه اقتصادی می‌رسد اما کنش وی زمانی که در قلعه‌های اسماعیلیه محصور می‌شود متفاوت شده و با توجه به تحت تاثیر بودن در میدان قدرت به حکمت و فلسفه روی می‌آورد.
سعیدی در این نشست توضیحاتی را درباره انگیزه تالیف کار ارائه کرد و گفت: برخلاف سایر سلسله‌ها و دوره‌های تاریخی سنت ترجمه در دوره ایلخانان و تیموریان تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته و در تاریخ ترجمه مطلبی در این باره مشاهده نمی‌شود بنابراین ما کوشش کردیم تا با طرح سئوالاتی چون مترجمان و حامیان آن‌ها چه کسانی هستند و از سوی دیگر مشوقان ترجمه در تاریخ چه کسانی بوده‌اند به دنبال پاسخ سوالات خود باشیم. از همین رو با یکی از محققان حوزه تاریخ و تمدن مشورت کردیم و منابع لازم دست اول و دست دوم را برای تبیین کار مشخص کردیم.
وی با اشاره به پژوهش‌های تاریخی که در حیطه ادبیات انجام می‌شوند گفت: نکته قابل توجه در مطالعه آثار این است که ما به نام و عنوان مترجمان برنخوردیم و بدین گونه بود که شعرا و نویسندگان در کنار حرفه اصلی خود کار ترجمه را انجام می‌دادند. بنابراین مشاهده می‌کردیم که در برخی از آثار تالیفی ترجمه‌های بسیاری به صورت تلخیص یا ترجمه مشاهده می‌شود.
این محقق با اشاره به چالش‌های موجود بر سر راه اجرای این طرح افزود: نقل‌قول‌هایی از متون و کتب تاریخی در آثار وجود داشت که با توجه به ماهیت کار کم صدایی بودن آن پذیرفته نمی‌شد. بنابراین با مشورت کارشناس تاریخی این پرسش را مطرح کردیم که چه روندی داشته باشیم و براساس روش ارجاع‌دهی مستند تاریخی در پژوهش حرکت کنیم تا با ذکر نقل‌قول مستقیم و منابع آن خواننده بتواند به تک‌تک منابع مراجعه کرده و از سوی دیگر چنانچه به اصطلاح تخصصی برخورد شرح آن را متوجه شود.
سعیدی در پایان گفت: طرح پژوهشی ما در نهایت در پایان تیرماه 94 به نشر قطره داده شد و با شکل کنونی به چاپ رسید.
نظر شما