به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، صنعت نشر در ایران دارای مشکلات فراوانی است و شاید یکی از مهمترین آسیب‌هایی که فعالان این حوزه را تهدید می‌کند، بهره‌مند نبودن از یک تشکیلات صنفی منسجم و قدرتمند است. موضوعی که اگر در طول این سال‌ها از سوی اهالی نشر جدی گرفته می‌شد، اکنون می‌توانست به بالندگی رسیده باشد.
 
ایبنا در سلسله گفت‌وگوهای تخصصی با دست‌اندرکاران و فعالان نشر در تهران و شهرستان‌ها،‌ فراز و فرودهای تشکیل اتحادیه سراسری نشر را بررسی کرده است. پیش از این با 14 ناشر و فعال صنفی حوزه نشر در این زمینه مصاحبه شده که در این گزارش نگاهی کوتاه به اهم دیدگاه‌ها و نظرات آ‌ن‌ها به صورت تجمیعی داریم.

اتحادیه‌ای با قدرت صنفی
فتح‌الله فروغی؛ عضو هیات مدیره اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با بیان اینکه ما نتوانستیم آنطور که باید در صنف همدلی صنفی داشته باشیم، گفت: این موضوع به این دلیل است که یک نهاد صنفی فراگیر در کشور نداریم، زیرا از یک سو با اتحادیه‌ای روبرو هستیم که مسئولیت در قبال ناشران عضو خود در تهران دارد و از سوی دیگر تعاونی آشنا، که نماینده اتحادیه تعاونی‌های ناشران کشور است و داعیه نمایندگی ناشران و تعاونی‌های کشور را دارد.
 
او در این زمینه به راهکار برون‌رفت از این موضوع هم اشاره کرد و افزود: به نظر من برای برون‌رفت از مشکلاتی از این دست، ایجاد یک اتحادیه صنفی فراگیر که همه ناشران و کتاب‌فروشان و موزعان سراسر ایران در آن عضو و سهیم باشند، می‌تواند تا حد زیادی به رفع مسائل این حوزه کمک کند زیرا این اتحادیه با قدرتی که از دست‌اندرکاران نشر سراسر کشور می‌گیرد می‌تواند فعالیت‌های مختلفی را اجرایی کند.
 
فروغی همچنین به مزایای تشکیل اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان کشوری اشاره کرد و توضیح داد: از جمله مزایای تشکیل اتحادیه ملی در این است که اعضای خود از یکسری مزایا بهره‌مند و آن‌ها را به رعایت برخی محدودیت‌ها مکلف می‌کند. ولی در نهایت جمع آن‌ها برآیند نیروهایی است که می‌تواند به نفع صنف باشد زیرا نگرش ملی خواهد بود.
 
نیازی به اتحادیه جدید نداریم
هادی مدرس‌نیا؛ رییس هیات مدیره تعاونی ناشران خوزستان اما می‌گوید نیازی به راه‌اندازی اتحادیه کشوری در حوزه ناشران و کتاب‌فروشان نیست، زیرا همین کار را در اتحادیه تعاونی آشنا انجام می‌شود. همچنین معتقد است برای اجرایی شدن یک اتحادیه کشوری قبل از آن باید در هر استان یک اتحادیه تشکیل شود و بعد همه آن‌ها در یک اتحادیه سراسری ساماندهی شوند.
 
به گفته وی، اکنون هر استانی که تعاونی ناشران داشته باشد در اتحادیه آشنا عضویت دارند و البته ممکن است استان‌هایی نیز تعاونی نداشته باشند و ناشران به صورت مستقل فعالیت کنند اما به صورت کلی اگر می‌خواهیم تشکیلات قانونی و رسمی در حوزه نشر داشته باشیم، باید در چارچوب تعاونی باشد.
 
مدرس‌نیا با اشاره به مزایای راه‌اندازی اتحادیه سراسری در هر صنفی نیز گفت: تشکیل اتحادیه کشوری که سیاست، عملکرد و مطالبات مشترکی داشته باشند خوب است و کسی نمی‌تواند با آن مخالفت کند چراکه تشکل‌های صنفی به صورت متمرکز و کشوری می‌توانند راهگشا باشد و در دل هر یک از آن‌ها کارگروه‌های مختلفی پیش‌بینی شود.
 
رفع محدودیت‌های اهالی نشر به کمک یک اتحادیه قوی
در این میان، محمدتقی‌ عرفان‌پور؛ رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی نیز با بیان اینکه اتحادیه سراسری می‌تواند به رفع برخی محدودیت‌ها و موانع کمک کند، یادآور شد: زمانی که این اتحادیه فعالیت خود را آغاز کند، به مرور می‌توانیم قوانین فراگیرتری داشته باشیم و تسهیلاتی برای اتحادیه‌ها در نظر بگیریم. به عنوان مثال اکنون در تهران ناشران یا افراد می‌توانند در محل مسکونی خود کتاب‌فروشی دایر کنند و منعی برای این کار وجود ندارد که این رویه را می‌توان به سایر استان‌ها و شهرستان‌ها تسری داد.
 
وی ادامه داد: با سراسری شدن اتحادیه ناشران در کشور، می‌توان قوانین و لوایح را به صورت گسترده تعمیم داد، زیرا چنین اقداماتی موجب وحدت رویه در قوانین و مقررات نظام صنفی می‌شود.

 عرفان‌پور به بعد دیگر این موضوع هم اشاره کرد و گفت: به نظرم حتی با این اتحادیه می‌توان در موضوع قاچاق کتاب و تکثیر غیرقانونی آثار هم قوی‌تر و موثرتر از الان اقدام کرد و برخورد با متخلفان تسهیل می‌شود زیرا کل کشور پشت ماجرا هستند که وضعیت صنعت نشر را به شکل گسترده رصد می‌کنند.
 
امکان پیگیری مطالبات صفر تا صد نشر
مهدی نقش؛ رییس هیات مدیره تعاونی ناشران اصفهان با بیان اینکه اتحادیه کشوری و دربردارنده ناشران همه استان‌های ایران می‌تواند منجر به اتفاقات خوبی شود، گفت: این اتحادیه می‌تواند با قدرتی که از سوی اعضا به دست می‌آورد مطالبات اهالی نشر را از صفر تا صد انجام دهد و زمینه‌ای فراهم کند که ناشران همه استان‌ها از مزایای اتحادیه‌های صنفی بهره‌مند شوند.

وی با اشاره به نقش مسوولان در حمایت از راه‌اندازی اتحادیه‌ها و تشکل‌های صنفی، توضیح داد: معتقدم اگر مسئولان حمایت کنند و اتحادیه آشنا که الان مشغول فعالیت است را تقویت کنند، می‌تواند به نتایج خوبی منجر شود. به‌عنوان مثال از ورود کاغذ تا کارهای دیگر حمایت کنند زیرا این اتحادیه به کل ایران خدمات می‌دهد و اگر آن‌ها را تقویت کنیم قطعا جواب خواهیم گرفت.

نفش تاکید کرد: من به عنوان یک ناشر استانی مطالبه‌ام این است که دولت سیاست‌های خود را به صنف و تشکل‌ها واگذار کند و در بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها امور را به آن‌ها بسپارد تا آن‌ها با تقویت فعالیت‌‌های جمعی و گروهی بتوانند موفق‌تر از امروز باشند و در کل کارهای بزرگی انجام بدهند.
 
از سیاسی‌کاری پرهیز کنیم
نادر قدیانی؛ رییس انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان می‌گوید: امروز تشکل‌های مختلفی در حوزه نشر فعالیت می‌کنند؛ از ناشران کتاب‌های آموزشی، دانشگاهی تا کتاب‌های دینی و دفاع مقدس. به نظر من در شرایط فعلی انجمن‌ها نمی‌توانند در کنار هم قرار گیرند و وحدت داشه باشند و ممکن است تشکیل اتحادیه سراسری نتواند زیاد موفق باشد.

 وی معتقد است که شکل‌گیری اتحادیه سراسری ناشران ایده بسیار خوب و مثتبی است اما پیش از صنف آن باید در کنار هم بودن را تمرین کند، در کنار هم بودن را یاد بگیرد و مساله تشکل و وحدت صنفی را به هم آموزش دهند تا بتوانند با همدیگر کار کنند.

قدیانی با انتقاد از اقدامات غیرحرفه‌ای برخی از اعضای صنف، گفت: نباید وضعیت به‌گونه‌ای باشد که گروهی خاص که در برخی جاها نفوذ دارند تشکل‌ها را به سمت و سوی سیاسی بودن هدایت کنند و صنف را چند شاخه کنند زیرا این موضوع یکی از آسیب‌های جدی صنعت نشر ما است.

وی با تایید تشکیل اتحادیه سراسری، تاکید کرد: به نظر من در شرایط فعلی می‌توان مقدمات این اتحادیه را ایجاد کرد تا تشکل‌های مختلف نشر در کنار هم بنشینند، ما الان غیر از اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در شهرهای دیگر هم اتحادیه و تعاونی ناشران فعال هستند که می‌توانند در کنار هم قرار گیرند اما متاسفانه هر کس سمت و سوی خودش را می‌رود.
 
افزایش قدرت چانه‌زنی در تعامل با نهادهای دولتی
سعید جلالی؛ رییس هیات مدیره اتحادیه ناشران آذربایجان شرقی درباره هدف اصلی تشکیل این اتحادیه گفت:‌هدف اصلی تشکیل اتحادیه سراسری این است که صنعت نشر از قدرت گفت‌وگو و چانه‌زنی بالایی در ارتباط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه نشر درباره مسائل پدیدآورندگان و موضوع کپی‌رایت کتاب‌ها بهره‌مند باشد. اتحادیه سراسری ناشران می‌تواند مشاوری قوی برای دولت در امر سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی در حوزه فرهنگ به خصوص در بخش نشر باشد.

جلالی با اشاره به موفقیت برخی از اتحادیه‌ها در کشور، توضیح داد: اتحادیه‌ها و تشکل‌های صنفی در چند حوزه اصلی توانسته‌اند به موفقیت دست پیدا کنند؛ به عنوان مثال در حوزه مسکن، طلا و ارز و برخی فعالیت‌های زیست‌محیطی تشکل‌های صنفی به خصوص اتحادیه‌ها توانسته‌اند بسیار خوب و موفق عمل کنند.

وی با بیان اینکه سال‌های زیادی است که پیگیر تشکیل و راه‌اندازی اتحادیه سراسری ناشران هستم، گفت: اما مساله اینجا است که برای شکل‌گیری این اتحادیه باید فرایند خاصی طی شود تا بتوانیم آن را تاسیس کنیم زیرا ما هیچ قدرت فراگیری در حوزه نشر نداریم به‌جز آشنا که آن هم اتحادیه تعاونی‌های نشر است و اجرایی شدن بسیاری از کارها توسط این اتحادیه عملی نیست.
 
در کنار هم بودن را یاد بگیریم
همچنین محمدرضا توکل صدیق؛ نایب رییس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران  با اشاره به عدم کارایی موفق اتحادیه سراسری ناشران، عنوان کرد: معتقد نیستم که مشکلات حوزه نشر به خصوص صنف نشر با ایجاد اتحادیه سراسری نشر حل می‌شود زیرا مشکل جامعه ما این است که نمی‌دانیم چگونه می‌توانیم در کنار همدیگر قرار گرفته و یکدیگر را تحمل کنیم. متاسفانه ما نمی‌دانیم چگونه با هم تعامل داشته باشیم.
 
وی افزود: این امکان وجود دارد که اگر اتحادیه سراسری ناشران تشکیل شود، همان تشکل‌ها شامل اتحادیه‌ها و تعاونی‌های مختلف باز هم در این مکان به ناسازگاری با یکدیگر بپردازند و نتوانند کار جمعی انجام دهند.
 
توکل با بیان اینکه باید یاد بگیریم که چگونه به اعتقاد همدیگر احترام بگذاریم، گفت: صنف ما نمی‌تواند صنف تک‌صدایی باشد. خیلی‌ها می‌گویند اتحادیه سراسری تشکیل شود تا تشکل‌های دیگر حذف شوند که این نگاه خیلی اشتباه است و به این معنا است که کانون قدرتی تشکیل دهیم که هیچ کس جز آن نتواند صحبت کند.
 
امکان اجرای قوانین به شکل متوازن در سراسر کشور
از میان ناشران موفق استانی، داریوش نویدگویی؛ مدیرانتشارات نوید شیراز را می‌توان نام برد که دیدگاه‌ متفاوتی درباره تشکیل اتحادیه سراسری دارد، او معتقد است: اگر اتحادیه سراسری تشکیل شود بسیاری از محرومیت‌هایی که در حوزه‌های مختلف امور شهرداری‌ها، مالیات، بیمه و شورای شهر در استان‌ها وجود دارد به واسطه قدرت اتحادیه سراسری برای همه به صورت یکسان اجرا می‌شود، اما مشکلی که بر سر راه استان‌ها وجود دارد نداشتن اتحادیه است.

 وی تاکید کرد: اغلب ناشران شهرستانی از بسیاری از لوایح پشتیبانی‌ها و سیاست‌های حمایتی در حوزه نشر محروم هستند در حالی که ارزش کار یک ناشر شهرستانی که با همه کمبودها کتاب تولید می‌کند خیلی بالاتر از ناشری است که در مرکز استان کتاب چاپ می‌کند. این ناشران نه تنها حمایت نمی‌شوند بلکه در مسیر کار خود با مشکلاتی از سوی نهادهای دولتی روبه‌رو هستند.

نویدگویی همچنین درباره حرکت در مسیر تشکیل اتحادیه سراسری، توضیح داد: به نظرم در این حوزه اداره‌های کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی ناشران باید پیش‌قدم شوند و موانع قانونی در این مسیر را با پشتیبانی‌های اولیه و رایزنی با سازمان‌ها و نهادهای دیگر برطرف کنند تا شکل‌گیری این اتحادیه هرچه زودتر انجام زیرا هر چه دیرتر آغاز شود فقط صنعت نشر است که ضرر می‌کند.
 
اصلاح قوانین دست و پاگیر برای ناشران
حسین معینی؛ رئیس هیات مدیره اتحادیه شرکت‌های تعاونی‌ ناشران (آشنا) نیز به عنوان یکی از فعالان صنفی حوزه نشر درباره مزایای تشکیل این اتحادیه توضیح داد: از جمله اقداماتی که اتحادیه کشوری می‌تواند دنبال کند، اصلاح بخش‌هایی از قانون برای تسهیل فعالیت ناشران و دست‌اندرکاران حوزه نشر است.
 
وی با بیان اینکه اجرایی شدن این کار زمان‌بر خواهد بود، یادآور شد: این اتحادیه می‌تواند قوانین دست و پاگیر حوزه نشر را اصلاح کند و از سوی دیگر مطالبات ناشران را از طریق سیستم دولتی پیگیری کند.

این فعال حوزه نشر افزود: اتحادیه سراسری می‌تواند در راستای اجرای یک‌پارچه معافیت‌های مالیاتی در سراسر کشور، نقش موثری داشته باشد و همچنین درحوزه ممیز‌ها نیز برخوردهای یک‌سان و به‌دور از سلیقه را از مسئولان مطالبه کند.

معینی همچنین نخستین گام برای تشکیل اتحادیه سراسری نشر را تاسیس اتحادیه‌های استانی دانست و گفت: تا زمانی که اتحادیه‌های استانی تشکیل نشود اتحادیه کشوری معنایی ندارد. البته باید اقدامات اولیه توسط صنف انجام شود و تا جایی که می‌دانم رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران نیز در این زمینه پیگیر است تا در استان‌ها اتحادیه شکل بگیرد.
 
منافع صنفی را به شخصی ترجیح دهیم
علی‌اکبر تورانیان؛ مدیر انتشارات شهرآب در این‌باره گفت: به نظر من اگر این روند در اتحادیه سراسری هم باشد مشکلات کنونی ادامه پیدا می‌کند مگر اینکه نگرش افراد نسبت به کاندیدا شدن و قبول مسئولیت در اتحادیه صنفی و با هدف حل مشکلات اعضا باشد، در غیر این‌صورت اینکار خروجی مناسبی ندارد.

 تورانیان ادامه داد: الان در اتحادیه شاهد دو‌دستگی و سه‌دستگی هستیم و چه توقعی می‌توان از این اتحادیه داشت، در اینجا اگر همین افراد مجددا به یک اتحادیه سراسری ورود پیدا کنند صنف متضرر می‌شود و این تشکل نمی‌تواند یک صنف پویا، مدافع حق و حقوق و برطرف‌کننده مطالباتش باشد.
 
وی درباره شرایط ورود افراد به اتحادیه سراسری نشر نیز گفت: دیدگاه اصلی من این است افرادی که می‌خواهند به این اتحادیه بروند باید شرط برای آن‌ها گذاشته شود که منافع ملی و کشور بر منافع صنفی، منافع صنفی بر منافع گروهی و منافع گروهی بر منافع شخصی ارجحیت داشته باشد و اگر نتوانند این موضوع را حل کنند با عوض کردن روش‌ و شکل قضیه چیزی عاید صنعت نشر نخواهد شد.
 
پیگیری همه امور نشر از یک تشکل به نفع صنعت نشر
اما حمید بلوری؛ مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان درباره فواید و ثمرات تشکیل این اتحادیه برای اهالی نشر، گفت: کاربرد این اتحادیه در صورت شکل‌گیری منظم و مدون آن می‌تواند خیلی بهتر و بیشتر از یک اتحادیه در تهران یا مجموعه‌ای از تعاونی‌های ناشران کشور باشد، از آنجایی که همه خواسته‌ها و مطالبات از یک نهاد کلی ارایه می‌شود می‌تواند خیلی بهتر به گوش مسئولان برسد.

به گفته وی، به نظرم یک اتحادیه سراسری می‌تواند به شکل کاملا هدفمند از خواسته‌های ناشران حمایت کند و راهکاری بیندیشد تا ناشران دیگر مجبور نباشند با کاغذهای گران‌قیمت مجبور به چاپ کتاب باشند تا قیمت پشت جلد افزایش پیدا کند و مردم دیگر رغبتی به خرید کتاب نداشته باشند و اگر همه این مطالبات از یک مکان متمرکز پیگیری شود قطعا به نتیجه بهتری خواهیم رسید.

 بلوری یادآور شد: در این زمینه اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران که اعضای بیشتری دارد و تجربه کار صنفی بیشتری دارند می‌توانند در این زمینه پیشقدم شوند تا کارهای تشکیل اتحادیه آغاز شود و ناشران استانی نیز با حمایت از این اقدام در شکل‌گیری موثر این اتحادیه همراه شوند.
 
 اتحادیه سراسری در کنار آشنا
به سراغ حمید خرمی؛ رییس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان قم رفتیم تا درباره دیدگاه‌ها او بیشتر بدانیم، او با اشاره به مزایای تشکیل این اتحادیه، گفت: اتحادیه سراسری می‌تواند مانند شرکت اتحادیه تعاونی‌های ناشران (آشنا) و اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران به کمک این وزارتخانه بیاید و همانطور که در سال‌های اخیر در زمینه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های استانی از کمک آن‌ها بهره گرفتند از ظرفیت‌های این اتحادیه استفاده شود.

وی با بیان اینکه استفاده از ظرفیت همه استان‌ها باید در دستور کار این اتحادیه قرار گیرد، گفت: این اتحادیه باید با تعامل، همکاری و همیاری از ناشران سراسر کشور و استان‌های مختلف شکل بگیرد و در کنار شرکت تعاونی‌ آشنا همکاری خوبی برای برگزاری نمایشگاه‌ها، برنامه‌ها و پیگیری منافع صنف را دنبال کند.
 
خرمی یادآور شد: البته پس از تشکیل اتحادیه نیز باید شرایطی پیش‌بینی شود که از همه استان‌هایی که اتحادیه دارند با توجه به سابقه و پیشینه افراد، اهالی نشر از استان‌ها و شهرهای مختلف در هیات مدیره حضور داشته باشند و به صورت جمعی و کشوری کارها را جلو ببرند.

اتحادیه سراسری به تخصصی شدن فعالیت‌ها کمک می‌کند
محمود آموزگار؛ رییس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با بیان اینکه تشکل‌های صنفی تخصصی می‌تواند نقش موثری برای اعضای خود داشته باشند، تاکید کرد: در این میان به نظر من یکی از مسائلی که اتاق اصناف و اتحادیه‌های صنفی با آن مواجه هستند این است که باید تغییرات و تحولات هر حرفه را در عرصه بین‌الملل رصد کنند و بتوانند اعضا را به موقع از این تغییرات مطلع کنند و علاوه بر آموزش‌های لازم، آمادگی‌های مورد نیاز افراد را برای مواجه شدن با تحولات و تغییرات ایجاد کنند.
 
وی افزود: به عنوان مثال در حرفه ما زمانی که بحث نشر الکترونیک و کتاب الکترونیک مطرح شد که لازم بود یک تشکل حرفه‌ای در این زمینه مسایل را به صنف منتقل کند و به دنبال راهکارهای لازم برای رشد و ارتقای اعضا باشد.
 
آموزگار با بیان اینکه برخی تصمیم‌سازی‌ها فقط در شهر تهران انجام می‌شود و حتی شهرستان‌های استان نمی‌توانند از برخی فرصت‌ها استفاده کنند، عنوان کرد: مساله این است که برخی اقدامات و فعالیت‌ها فقط در تهران است به همین دلیل به این ضرورت رسیدیم که در هیات مدیره قبلی درخواست استانی شدن اتحادیه را دادیم که در اجلاس اتاق اصناف تصویب شده است.