جمهوری اسلامی یا جمهوری دموکراتیک اسلامی؟
با تاکید امام مبنی بر اینکه «آنچه اینجانب به آن رای می‌دهم جمهوری اسلامی است و آنچه ملت ایران در سرتاسر کشور با فریاد از آن پشتیبانی نموده همین جمهوری اسلامی بوده است نه یک کلمه زیاد و نه یک کلمه کم...» محتوا و شکل رفراندوم تعیین نظام سیاسی آینده کشور مشخص‌تر شد.
تا پیش از این، نخستین اختلاف جدی ما با اعغضای دولت موقت، بر سر چگونگی برگزاری رفراندوم، شکل عملی گرفته بود. نقطه اختلاف در این بود که ما به تبعیت از امام می‌گفتیم نام حکومت را «جمهوری اسلامی» بگذاریم و آنها اصرار بر «جمهوری دموکراتیک اسلامی» و یا حتی «جمهوری دموکراتیک» تنها داشتند. البته عنوان «جمهوری دموکراتیک اسلامی» در متنی که به عنوان اساسنامه شورای انقلاب تهیه شده بود، آمده بود اما چون اساسنامه شورای انقلاب برای مشخص کردن نحوه اداره شورا و تفکیک وظایف شورا از وظایف دولت موقت، در همان روزهای نخستین پیروزی انقلاب تهیه شده بود و بحث کاملی در جزئیات آن متن نشده بود، کسی از جمع ما، در این ارتباط مدافع آن متن نبود؛ خصوصاً بعد از آنکه نظر امام با صراحت بیان شد، دیگر تکلیف همه روشن بود.
در این ایام برخی هم اصرار داشتند که رفراندومی صورت نگیرد و می‌گفتند نیازی به این کار نیست. این افراد معتقد بودند با اعلام حمایت‌های مکرر مردم از امام و انقلاب، خواست و نظر مردم روشن و برای همگان مسجل است، بنابراین نیازی به برگزاری رفراندوم نیست. اما امام این نظر را هم نپذیرفتند و بر برگزاری هر چه سریعتر رفراندوم تاکید کردند. (انقلاب و پیروزی. ص: 249)
نحوه اجرای رفراندوم چگونه باشد؟
در مورد نحوه اجرای رفراندوم قرار شد برگه‌هایی با سوال مشخص «جمهوری اسلامی؛ آری، نه» و در دو رنگ -که انتخاب آنها نیز مورد اختلاف بود- چاپ و منتشر شود. البته با توجه به اجازه امام، مقرر شد به کسانی که نوع حکومت دیگری مورد نظرشان هست، فرصت داده شود که نام حکومت دلخواه خود را بر روی برگه «نه» بنویسند. همچنین روز آغاز رای‌گیری، 10 فروردین و مدت آن دو روز و حداقل سن رای دهندگا 16 سال تمام تعیین شد و هر نوع تظاهرات در روزهای همه پرسی و حمل سلاح به جز توسط ماموران انتظامی ممنوع گردید. (همان. ص: 250)
حق رای زنان چه می‌شود؟
در همان آغاز شکل‌گیری مبارزه علیه رژیم و به ویژه در ماه‌ها و روزهای پایانی حکومت پهلوی، بحث حضور زنان در انتخابات و حق رای آنان، یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه محافل سیاسی و خبری در داخل و خارج بود. رژیم شاه و حامیانش، اینگونه تبلیغ کرده بودند که نیروهای مبارز مذهبی با آزادی زنان و به ویژه حق رای آنان و حتی با تحصیل، کار و سایر فعالیت‌های اجتماعی زنان مخالف هستند، به همین خاطر در اغلب مصاحبه‌هایی که خبرنگاران با امام داشتند، پرسش‌هایی در این زمینه وجود داشت.
با وجود تاکیدات امام بر حضور زنان در صحنه، شک و شبهه‌های ایجاد شده در این زمینه برطرف نشده بود. حتی برخی از گروه‌های سیاسی و افراد ضدانقلاب تلاش کردند با دستمایه قرار دادن این موضوع، زنان را در آستانه برگزاری همهپرسی تعیین نظام آینده کشور، به مقابله و مخالفت با انقلاب فرا بخوانند، اما از آنجا که در مورد حق رای زنان در میان رهبران انقلاب مخالفی نبود و همه ما آن را امری طبیعی و حتی لازم می‌دانستیم، تلاش و کوشش مخالفان به جایی نرسید. امام هم که حساسیت مسئله را می‌دانستند، در پیامی به همین مناسبت تاکید فرمودند: «آنچه لازم است تذکر دهم شرکت زنان مبارز و شجاع سراسر ایران در رفراندوم است. زنانی که در کنار مردان و بلکه جلوتر از آنان در پیروزی انقلاب اسلامی نقش اساسی داشته‌اند...» (همان. ص: 251)
حداقل سن رای دهندگان چقدر باشد؟
یکی از مسائلی که همزمان با مسئله برگزاری رفراندوم مطرح شد و به نوی محل مناقشه میان نیروهای انقلابی گردید و بحث‌های زیادی در پیرامون آن انجام شد، مسئله سن رای دهندگان بود.
نظر جمع ما این بود که با توجه به حضور گسترده و موثر جوانان در صحنه‌های انقلاب و با توجه به بالا رفتن سطح آگاهی و شعور اجتماعی مردم، سن رای دهندگان را به نحوی تعیین کنیم که امکان شرکت این قشر از جامعه در رفراندوم تعیین نظام آینده کشور و رفراندوم‌ها و انتخاباتهای بعدی فراهم کرد. البته سطح سنی خاصی مورد نظرمان نبود، بلکه تاکید ما بر قبولاندن نقش جوانان در پیروزی انقلاب بود.
اما برخی از دوستان با این استدلال ما مخالف بودند و با اشاره به روحیه و ویژگیهای جوانان، آنها را فاقد توانایی درک سیاسی می‌دانستند و حتی سن رای دهندگان در برخی کشورهای اروپایی مثل فرانسه و انگلستان را به عنوان شاهد صحبت و حرف خود، مطرح می‌کردند. در این میان مهمتر از همه، نظر امام بود. ایشان بر توانایی‌ها و آگاهی جوانان تاکید داشتند و می‌خواستند که زمینه‌های بروز این توانایی‌ها فراهم شد.
سرانجام شورای انقلاب، همین نظر را ملاک عمل قرار داد و پس از بحث و بررسی‌های فراوان و با در نظر گرفتن همه جوانب، سن رای دهندگان را 16 سال تمام تعیین کرد. ما شاهد بودیم که این اقدام شورای انقلاب، موجب خرسندی بسیار زیاد جوانان و نوجوانانی شد که سهم بسیاری در انقلاب داشتند و حالا می‌خواستند حرکت انقلابی خودشان را با رای «آری» به جمهوری اسلامی تکمیل‌تر کنند. (همان. ص: 254)
میزان شرکت‌کنندگان و درصد آرای رفراندوم چقدر بود؟
در پایان دو روز رای‌گیری و شمارش آرا برای تعیین نظام سیاسی کشور، آقای احمد صدر حاج سیدجوادی وزیر کشور دولت موقت که مجری رفراندوم بود طی گزارشی مقدماتی از نتیجه انتخابات، اعلام نمود که بیش از 98 درصد از واجدین شرایط (معادل بیست میلیون و دویست و هشتاد و هشت هزار و بیست و یک نفر)، برای دادن رای و نظر خود در این رفراندوم شرکت کردند و بیش از 97 درصد آنها (معادل بیست میلیون و یکصدوچهل و هفت هزار و پنجاه و پنج) رای آری دادند. در نتیجه از ساعت 12 شب یکشنبه 12 فروردین ماه 1358 هجری شمسی، رژیم کشور ایران با پیام امام خمینی، رسماً جمهوری اسلامی اعلام گردید. (همان. ص: 255)
نظر شما