خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- مطهره میرشکاری: «صد سال تنهایی»، «غرور و تعصب»، «ملت عشق» و امسال هم «من پیش از تو»، «من پس از تو»، و چندین عنوان دیگر... این‌ها کتاب‌هایی هستند که بیش از همه در راهروهای نمایشگاه جلوه‌گری می‌کنند؛ کتاب‌های ترجمه‌ای که در غرفه بیشتر ناشران با قطع و طرح‌های مختلف عرضه شده است. البته این تکرار مختص کتاب‌های خارجی نیست. یکی از کتاب‌هایی که امسال در میان کتاب‌های بسیاری از غرفه‌ها دیده می‌شود، داستان‌های «هزارویک‌شب» است.

در گذشته داستان‌های هزارویک‌شب در دورهمی‌های خانوادگی و فامیلی توسط پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای نوه‌های خود تعریف می‌شد و با اقبال خوبی هم روبه‌رو بود، اما مدتی این حضور کمرنگ شد و تقریبا فقط مخاطبان خاص به دنبال این کتاب بودند. جالب است که در دو دوره اخیر نمایشگاه کتاب تهران و خصوصا امسال عرضه این اثر چند برابر شده و انتشارات مختلف «داستان‌های هزارو یک‌شب» را در قطع و طرح‌های متفاوت منتشر کرده‌اند؛ اما سوال این است که این حجم از انتشار هزارویک‌شب چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟

 به دنبال جواب این سوال به سراغ غرفه ناشران مختلفی که در سی‌ودومین دوره نمایشگاه کتاب این اثر را عرضه کردند، رفتیم تا دلیل این رویکرد دوباره و جدید به چاپ «داستان‌های هزارویک‌شب» را جویا شویم. از حرف الف در آخرین راهروی بخش ناشران عمومی شروع می‌کنم، اولین نشری که هزارویک‌شب را در یک مجموعه دو جلدی عرضه کرده، نشر «آتیسا» است؛ کاری که در غرفه بعدی یعنی غرفه نشر «آتیلا» با همین کیفیت تکرار شده است و البته با تخفیف 50 درصدی به فروش می‌رساند.
 
یاسری، مدیر انتشارات آتیلا می‌گوید: «با وجود این تخفیف قابل توجه، امسال فروش آن جالب نیست. البته نمایشگاه کتاب برای ما قدغن کرده که درصد تخفیف خود را اعلام کنیم. تبلیغات منفی هم از رادیوی نمایشگاه بر روی فروش کتاب‌های کلاسیک انجام می‌شود. با این عنوان که هر کتابی ارزش خواندن ندارد و فروشندگان این نوع ناشرها دلال‌اند.»

از او درباره این حجم از کتاب «داستان‌های هزارویک‌شب» که اخیرا به بازار کتاب تزریق شده می‌پرسم، پاسخی می‌دهد که جالب و قابل تامل است. او می‌گوید: «دو سال قبل که سریال شهرزاد از شبکه خانگی پخش شد؛ در نمایشگاه کتاب آن سال کتاب «داستان‌های هزارویک‌شب» نایاب شد و به قول معروف تخم آن را ملخ خورد. در آن نمایشگاه و طی آن سال، تمام مردم به سمت هزارویک‌شب هجوم آوردند. به همین دلیل سال بعد ناشران مختلف دوره «هزارویک‌شب» را چاپ کردند. بنابراین این موجی است که مخاطب و خریدار به ناشران می‌دهد و می‌گوید چه کتاب‌هایی را به چه صورت می‌خواهد. من که طبق سلیقه خودم چاپ نمی‌کنم».
 
پاسخ او باعث می‌شود در غرفه‌های بعدی که «داستان‌های هزارویک‌شب» را عرضه کرده‌اند، به سال و نوبت چاپ آن‌ها دقت کنم. مثلا غرفه انتشارات «آفتاب طوس» در دو راهرو بعد هم هزارویک‌شب را به همین صورت و کیفیت عرضه کرده است. مسئول غرفه این نشر هم از استقبال پایین و فروش کم این اثر گلایه دارد و می‌گوید با وجود تخفیف 50 درصدی این کتاب‌ها، فروش آن خیلی پایین است. این اتفاق در راهروهای دیگر هم تکرار شده است. یعنی در بازدید از هر کذام از راهروهای نمایشگاه حداقل سه تا پنج غرفه پیدا می‌کنید که دوره‌های تک یا چند جلدی «هزارویک‌شب» را عرضه کرده‌اند. ناشرانی مثل «آفرینش»، «آوای ما»، «کشمر»، «هفت‌سنگ»، «کلک واژه»، «قلم آذین» و حتی ناشران چون «اسماءالزهرا»، «امام عصر عج» که بیشتر در حوزه کتب مذهبی فعالیت دارند دست به انتشار این اثر زده‌اند.

قسمت جالب‌توجه و مشترک درباره «هزارویک‌شب» منتشر شده در تمامی این انتشارات‌ها هم این است که همگی چاپ اول هستند و سال چاپ اکثر آن‌ها هم 97 است، که این مسئله گواهی بر تاثیر سریال «شهرزاد» بر نشر این کتاب است. البته در میان این آثار، کتاب‌های چاپ دومی هم هستند که عموما در سال 1396 به چاپ رسیده‌اند؛ اما باز هم از دایره این فرض خارج نیستند و همگی پس از پخش این سریال نمایش خانگی چاپ شده‌اند.
 
مشتری سراغ ناشری می‌رفت که «هزار و یک شب» را ارزان‌تر ارائه می‌کرد
نشر هرمس یکی از ناشران معتبر «هزار و یک‌شب»‌ است و این داستان را با ترجمه عبداللطیف تسوجی چاپ کرده است. سراغ یکی از غرفه‌داران این نشر رفتم و از وضعیت فروش این کتاب، ‌با توجه به پخش و اتمام سریال شهرزاد پرسیدم. او می‌گوید «قطعا پخش این سریال در شبکه خانگی بر فروش این کتاب تاثیر داشت، اما مخاطبان خاصی داشت. یعنی کسی بود که «هزار و یک شب» را به قصدخواندن می‌خرید، کلاسی رفته بود، نام این اثر را شنیده بود و علاقه‌مند به خواندنش شد. زمانی که ناشران دیگر این کتاب‌ را با قیمت ارزان‌تر ارائه کردند و بخش‌هایی از این کتاب را حذف کرده بودند مشتریان ما کم شد. مشتری سراغ ناشری می‌رفت که «هزار و یک شب» را ارزان‌تر ارائه می‌کرد. این ناشران هم از کتاب خود تعریف کرده و می‌گفتند کتاب ما کامل است. زمانی که مخاطب به ما رجوع می‌کرد تا این اثر را تهیه کند می‌گفت فلان نشر با قیمت ارزان‌تری این کتاب را ارائه می‌دهد، برخی نادانسته «هزار و یک شب» را از دیگر ناشران می‌خریدند و برخی دیگر با این که می‌دانستند کم بودن قیمت به این دلیل است که بخش‌هایی از آن حذف شده است اما باز هم «هزار و یک شب» را از ناشران دیگر می‌خریدند و استدلالشان این بود که ارزان‌تر است.

 زمانی که «هزار و یک شب» با قیمتی ارزان‌تر در سایر نشرها منتشر شد فروش ما کم شد اما بعد از آن برخی مخاطبان متوجه شدند که این چاپ‌ها خوب نیست و حذف و اضافه‌ زیادی دارد، پس به دیگران هم اطلاع دادند که از فلان نشر «هزار و یک شب» را نخرید چون کمی و کاستی دارد و بعد به نشر ما رجوع می‌کنند. اما خرید این اثر از آن تب و تابی که چندی پیش داشت افتاده است، باز به حالت اولیه برگشته و مخاطبان خاصی پیدا کرده شبیه به همان‌هایی که پیش از این موجی که به پا شد می‌خریدند. بیشتر عوام به دنبال «هزار و یک شب» ارزان بودند، کسی که در پی «هزار و یک شب» ارزشمند بود می‌آمد و کتاب را می‌دید و آن را تهیه می‌کرد.»

متصدی نشر مرکز از دیگر ناشرانی که این اثر کهن را منتشر کرده است هم گفت: قبل، حین و بعد از پخش سریال شهرزاد هیچ تفاوتی در فروش «هزار و یک شب» نداشتیم. آمار فروش همان بود که از قبل بود.

نشر نیلوفر هم ناشری است که «هزار و یک شب» با کیفیت خوب منتشر کرده است. سری هم به این نشر می‌زنم تا بدانم آیا بعد از شهرزاد فروش «هزار و یک شب» کم شده است یا خیر؟

یکی از افرادی که پشت پیشخان می‌ایستد گفت: «پیش از این که این فیلم پخش شود محمدرضا مرعشی‌پور روی این اثر کار می‌کرد و پخش این فیلم تاثیری بر انتخاب ما برای نشر این اثر نداشت. «هزار و یک شب»ی که نشر نیلوفر منتشر کرد از عربی به فارسی ترجمه شده است. معتبرترین نسخه «هزار و یک شب» در دنیا نسخه‌ای است که مرعشی‌پور از روی آن «هزار و یک شب» را ترجمه کرد، فرزانه طاهری آن را ویراستاری کرده و محمدعلی بنی‌اسدی نیز برای این کتاب تصویرسازی کرد که همان سال هم جایزه گرفت.

 پخش سریال شهرزاد روی فروش «هزار و یک شب» تاثیر داشت و کمی استقبال مخاطبان بهتر بود. زمانی که چاپ اول «هزار و یک شب» که چهار جلدی بود تمام شد تا انتشار چاپ دوم وقفه‌ای افتاد. در چاپ دوم «هزار و یک شب» را با همان محتوا اما در دو جلد منتشر کردیم، قیمت «هزار و یک شب» چهار جلدی ما به نسبت قیمت روز مناسب بود . البته ما همچنان همان فروش را داریم.»

 
اگر بازدید گذرایی از بخش ناشران عمومی سی‌ودومین دوره نمایشگاه کتاب تهران داشته باشید؛ خواهید دید که حداقل 30 نشر مختلف «داستان‌های هزارویک‌شب» را در اشکال و طرح‌های مختلف عرضه کرده‌اند که عموم آن‌ هم اولین چاپ این اثر توسط این نشرها و با این وضع فروش، احتمالا آخرین چاپ آن‌ها هم خواهد بود.
 
البته اینکه قطعا حکم دهیم که فقط پخش یک سریال نمایش خانگی موجب فروش کتابی چون «هزارویک‌شب» شده، شاید خیلی علمی و دقیق نباشد، اما شواهد نشان از تاثیر غیرقابل انکار پخش سریال شهرزاد بر فروش این کتاب دارد. چرا که پس از اتمام این سریال، دوباره فروش آن کم شده و به همان رکود قبل رسیده است. ولی در نهایت ناشرانی که این کتاب را با کیفیت چاپ کرده اند همان فروش خود را پیش از سریال شهرزاد دارند.