خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خوزستان - فریبا حیدرپور: مدیرکل بنیاد حفظ نشر و ارزش‌های دفاع مقدس خوزستان که سال‌ها در جبهه بوده و خاک جنگ خورده است، خاطرات زیادی از دوران دفاع مقدس دارد. او بر این باور است که دفاع مقدس گنجینه بزرگی است که برای موضوعات مختلف جامعه بشری می‌تواند به عنوان یک عبرت مطرح باشد. سردار علی‌پور در این گفت‌وگو با نگاهی متفاوت از ابتدای دوران انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و تدوین تاریخ شفاهی جنگ، به لایه‌هایی که از دید بسیاری کنشگران این حوزه غافل مانده است، اشاره می‌کند.

به نظر شما تدوین شفاهی تاریخ دفاع مقدس با چه چالش‌ها و موانعی روبه رو است؟

تدوین تاریخ شفاهی دفاع مقدس کار بزرگی است که پایه علمی و فضا می‌خواهد. ما برای تدوین این تاریخ در خوزستان، کار را به سه قسمت نقش نیروهای مسلح، دولت، مردم و اصنافی که در جنگ بودند، تقسیم کردیم. در 8 شهرستان درگیر جنگ شامل آبادان، خرمشهر، دشت آزادگان، شوش، اندیمشک، دزفول، ماهشهر و اهواز کار را شروع کردیم. آماده نبودن دانشگاه‌ها، منسجم نبودن لایه‌های دفاعی، پشتیبانی، خدماتی و درمانی و  فقدان پژوهشگرانی قوی از جمله مشکلاتی بود که در این مسیر بر سرراه قرار داشت. با دانشگاه‌ها و مراکز علمی مذاکره کردیم تا سرانجام طرح‌های متفاوتی از سوی پژوهشگران ارائه شد. پس از بررسی طرح‌ها، گروه مشاوران و ناظرین با نظارت و کنترل بنیاد تشکیل شد. با عنایت خداوند توانستیم، تاریخ شفاهی مردم استان خوزستان را پیش ببریم.

مشکل دیگر در تدوین تاریخ شفاهی دفاع مقدس، نبود بودجه کافی، نبود احساس تکلیف و نیاز در مجموعه ساختار اداری و نظامی این استان است. باید بین مجموعه نیروهای مسلح، ارتش، زمینی، هوایی، پدافند هوایی و سپاه، این تقسیم کار با مدیریت بنیاد حفظ نشر و ارزش‌های دفاع مقدس خوزستان انجام شود، تا روند کار با سرعت بیشتری جلو برود. همچنین با ورود فرمانداری‌ها و ابلاغ به شهرستان‌های درگیر جنگ، شهرستان‌ها می‌توانند در یک زمان کوتاه نقش خود را با رویکرد تاریخ شفاهی تنظیم و تدوین کار سریع‌تر صورت گیرد.

مانع بعدی در این مسیر نرسیدن به آن اعتقاد و باوری است که خوزستان به عنوان پایتخت دفاع مقدس و درگیری جنگ در تمام لایه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی، باید بتواند نقش فعال، تاثیرگذار و پررنگ‌تری داشته باشد. موضوع مهم دیگر در این پروسه نقش پزشکی در دفاع مقدس است؛ متاسفانه پس از سه سال هنوز نتوانسته‌ایم پژوهشگری پیدا کنیم بتواند نقش پرستاران، پزشکان، بیمارستان‌ها، ساختار دارویی و درمان و اعزام‌هایی را که از استان به دیگر شهرها بوده است، تدوین کند.

با توجه به ظرفیت استان و بیمارستان‌های درگیر جنگ در اهواز چرا هنوز تاریخ شفاهی آنها تدوین نشده است؟

مشکل اول باور ما و دیگری درخواست حق‌الزحمه بالا از سوی پژوهشگران است که نمی‌توانیم به توافق برسیم. باید بتوانیم تاریخ شفاهی پرستاران، راننده‌های آمبولانس، فضا‌ها و مکان‌ها، خدماتی درمانی، بیمارستان‌های صحرایی و تمام اسناد پزشکی دفاع مقدس استان را در یک جا جمع کنیم. مکان قبلی بیمارستان امام خمینی (ره) که ثبت ملی شده، می‌تواند فضای مناسبی برای جمع‌آوری نقش پزشکی در انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس باشد. در حال حاضر بیمارستان‌ها مراحل تدوین پرونده‌ها به صورت دیجیتالی را پشت سر گذاشته و مقرر شده هر بیمارستان پرونده‌های مربوط به دوران دفاع مقدس را به صورت مجزا تحویل بنیاد بدهد.

در بخش طراحی داخلی برای تفکیک و نگهداری پرونده‌ها در برابر گرما و سرما، در تلاش هستیم اقداماتی انجام شود تا با الکترونیک شدن پرونده‌ها، لاشه آنان از بین نرود. چون به اعتقاد من این پرونده‌ها همانند کتاب کاغذی که هیچ تکنولوژی نمی‌تواند جای آنان را بگیرد.
 
ارزیابی کمی و کیفی خودتان از روند تاریخ شفاهی دفاع مقدس در خوزستان چیست؟

هر کاری را که شروع کنید، یک سری محاسن، معایب و نواقص دارد. کارگروهی متشکل از 8 تیم پژوهشگر کارشان را آغاز کردند. دو روز در هفته کار پژوهشگران توسط کارشناسان مورد ارزیابی قرار گرفته و ایرادهای کار را اصلاح می‌کنند. امیدواریم بتوانیم در بازه زمانی یک تا دو ساله، کار بزرگی را که در استان خوزستان انجام شده است، به یک پایه مناسب برسانیم. در جلسه‌ای با مجموعه استانداری و تصمیمات اتخاذ شده در این جلسه بودجه‌ای برای شهرستان‌هایی مانند مسجدسلیمان، رامهرمز، باغملک و هفتکل که در زمان جنگ بمباران شدند، تعیین شد تا تدوین تاریخ شفاهی این شهرستان‌ها شروع شود. هرچند در مرحله اول کار با سرعت کم پیش می‌رود اما در مرحله دوم موانع برطرف و برای شهرستان‌های دیگر زوتر به نتیجه می‌رسیم.
 
برای تدوین کتاب‌های دفاع مقدس چه برنامه‌ای دارید؟

برنامه بنیاد این است که تاریخ شفاهی دفاع مقدس را تبدیل به کتاب کنیم. در دو سال گذشته مبنا را بر چاپ 30 کتاب در یک سال قرار دادیم. ولی با توجه به ظرفیت بالای استان، امروز این تعداد به 50 عنوان در سال تغییر کرده است. از ابتدای سال 98 تاکنون 30 عنوان کتاب چاپ شده است. در مرحله اول تعداد چند نسخه از هر کتاب چاپ شده و پس از جلسه نقد و بررسی با صاحب‌نظران و رفع نواقص کتاب‌ها به چاپ انبوه می‌رسد.

پس از گذشت سال‌ها چه موانعی می‌تواند موجب شود که تاریخ شفاهی جنگ به درستی منتقل نشود؟

نداشتن برنامه موجب شده که نتوانیم به یک جمع‌بندی در این زمینه برسیم. اگر پس از پایان جنگ شروع به نوشتن تاریخ شفاهی این 8 شهر می‌کردیم، الان گنجینه بزرگی از خاطرات بچه‌ها داشتیم. استان خوزستان دارای ظرفیت‌های بزرگی است. هر وقت توانستیم ظرفیتی را برنامه‌ریزی و طراحی کنیم، به نتیجه می‌رسیم. ولی چنانچه این ظرفیت‌ها رها شود، خروجی مناسبی نخواهد داشت. فراوانی موضوعات دفاع مقدس مثل خود جنگ به قدری است که تا زمانی که همه اقشار، پای کار نیایند، جمع کردن این آثار کار بسیار سختی است. باید اتاق اندیشه‌ورزان تشکیل شود و همه دستگاه‌ها به این هم‌افزایی برسند. باید صدا و سیما و اصحاب رسانه کمک کنند تا این اتفاق خوب در استان رقم بخورد. به طور مثال با اعلام یک فراخوان در سراسر کشور مبنی بر خاطره‌نویسی جنگ و تعیین جوایز برای 50 نفر اول تصور کنید با همین فراخوان ساده  به چند هزار خاطره دسترسی پیدا کرده که با طراحی و تدوین مناسب می‌توان آنها را به راحتی تبدیل به کتاب کرد.

قداست بخشی به جنگ چه پیامدهایی برای تاریخ‌نگاری جنگ دارد؟ 

در طول تاریخ هر جایی که بشر با آسیب یا تهدید مواجه شده است و توانست با برنامه‌ای منسجم، این آسیب را از بین ببرد، مقدس است. آسیب و تهدید می‌تواند فردی، خانوادگی، اجتماعی، کشوری و جهانی باشد. امروزه نگاه استکبار و صهیونیسم به منطقه غرب آسیا برای به دست آوردن ذخایر مادی و معنوی آنان است و با استثمار مردم سعی می‌کنند این ذخایر را به چنگ بیاورند. حرکتی که در غرب آسیا برای جلوگیری از این اقدامات به راه افتاد، پایه‌اش از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است. قداست ما در این است که نگذاشتیم یک وجب از خاک میهن به تصرف دشمن دربیاید. به اعتقاد ما جهان یک منجی دارد که روزی ظهور و دنیا را به آرامش می‌رساند. مستضعفین وارثان جهانند. ایستادگی، دفاع، شهادت، ایثار، جانفشانی برای دیگران، همه مقدس هستند. همانطوری که امام حسین (ع) خود و خانواده‌اش را برای انسانیت انسان فدا کرد. فرق دیروز و امروز ما در این است که آن زمان یک استکبار حاکم بود. اما امروز استکبار آمریکا، صهیونیسم، انگلیس و کشورهایی که برای به دست آوردن منافع دنیایی از هیچ جنایتی درغ نمی‌کنند، حاکم هستند. با شعار ما می‌توانیم شروع کرده و با شعار ما توانستیم از مراحل رشد نظامی، علمی و اقتصادی نیز عبور کنیم. دین از حالت افیونی به حالت نجات انسان‌ها تبدیل شد. حاکمیت دینی در برابری، عدالت، رشد کمال دینی، معنوی و آموزش رسیدن به قله‌های آزادگی علمی و معنوی است. موضوعات دفاع مقدس ناب و گنجینه باارزشی است وقتی در کلاس درباره دفاع مقدس صحبت می‌کنم، دانشجویان مشتاق شنیدن این حماسه بزرگ هستند. با دیدن فیلم و خواندن کتاب، اشک شوق برای این بزرگی و دفاع می‌ریزند. این مسیر باید برای تاریخ بماند تا به دست آیندگان برسد.

باغ موزه‌های دفاع مقدس در استان در چه مراحلی قرار دارند؟
 
باید نگاه را تبدیل به نقشه راه کنیم و بتوانیم همه رویدادهایی را که در این استان اتفاق افتاده است، با هر زاویه دید در یک مکان متمرکز کنیم. هدف ما گنجاندن نقش نیروهای مسلح، ارتش، سپاه، بسیج، دولت و مردم همه در کنار هم است. باغ موزه اهواز در زمینی به مساحت 8 هزار متر مربع در حال تکمیل است و به زودی بازگشایی می‌شود. 30 هزار دستگاه از تهران وارد کردیم تا در باغ موزه به نمایش دربیاید. اولین باغ موزه استان خوزستان در دزفول افتتاح شد و دومین آن بهمن ماه در آبادان افتتاح می‌‌شود.