خبرگزاری کتاب ایران‌ (ایبنا) در قم - یونس عزیزی: طرح پاییزه کتاب ۹۸ دوازدهمین دوره از طرح‌های فروش فصلی کتاب بود که با حمایت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سوی موسسه خانه کتاب در کتابفروشی‌های نقاط مختلف کشور اجرا شد.

سرمای هوا در یکی، دو روز اولِ اجرای طرح، ناآرامی‌های بعد از اعتراضات به قیمت جدید بنزین و به‌تبع آن اختلال در شبکه اینترنت کشور، همگی دست به دست هم داد تا یک طرح پاییزه متفاوت را در سال 98 تجربه کنیم. همین عوامل باعث شد این طرح تا پنجم آذرماه تمدید شود. در روز پایانی اجرای طرح در قم، سراغ کتابفروشی‌های شهر و مخاطبان کتاب رفتیم تا درباره چند و چون پائیزه‌ امسال با آن‌ها گفت‌وگو کنیم.

«رضا» که ترم سوم دانشگاه فرهنگیان است، کتاب «نقاشی‌های قهوه خانه‌ای» را باز کرده بود و آن را تورق می‌کرد. وقتی از طرح پاییزه سوال کردم، اظهار بی‌اطلاعی کرد. اصلاً با موضوعی به نام طرح تخفیف آشنا نبود، حتی از طرح تخفیف فصل‌های گذشته هم استفاده نکرده بود. برایش توضیح دادم کافی است از کد ملی‌اش استفاده کند تا با تخفیف، کتاب را خریداری کند. به پشت جلد کتاب نگاه کرد و با لبخند گفت با ۷۵ تومان می‌توان کتاب را خرید.

وقتی از چرایی بی‌اطلاعی‌اش از این مزیت طرح سوال کردم، رضا گفت: تقریباً اخبار و اطلاعات روز را دنبال می‌کنم اما خبری از این طرح نبود، یا اگر اطلاع‌رسانی درباره آن وجود داشته است، لابد پوشش خوبی از آن صورت نگرفته که من بی‌اطلاع بوده‌ام.
 
این خریدار کتاب یکی از عوامل موثر در تبلیغ برای چنین طرح‌هایی را استفاده از تبلیغات شهری عنوان کرد و گفت: در سطح شهر خبری از تبلیغات برای طرح پاییزه نبوده بنابراین توقع زیادی است که جامعه از برگزاری طرح فصلی کتاب باخبر باشد.

برای فروش کتاب اصالت را به کتابفروشی‌ها بدهند
می‌روم سراغ کتابفروشی شهر. مثل همیشه منتظر می‌مانم تا ایوب (فیروزجایی) کمرش را صاف کند و از زیر پیشخوان کتابفروشی خود سر بلند کند و کتاب را به دست مشتری بدهد. چند نفر داخل کتابفروشی کتاب‌ها را زیرورو می‌کنند و مواظب‌اند کتابی نیفتد.

ایوب اصالت فروش کتاب را مخصوص کتابفروشی دانست و گفت: بهتر است بودجه نمایشگاه‌های استانی در طرح‌های فصلی لحاظ شود. کتابِ ناشران را کتابفروشی‌ها می‌فروشند. نمایشگاه‌های استانی باید ویترینی باشند تا ناشر کتاب‌هایش را معرفی کند. اگر ناشر بخواهد کتابفروشی کند، کتابفروشی‌ها باید کارشان را جمع کنند. نکته‌ای که عرض کردم، هم به نفع ناشر است هم کتابفروشی.
 
این فروشنده کتاب اتفاق‌های چند روز اخیر را در فروش کتاب موثر ارزیابی کرد و ادامه داد: اتفاقات چند روز اخیر فروش ما را تحت‌الشعاع قرار داد اما با این حال اعتبار اولیه را تمام کردیم و خانه کتاب هم لطف کرد ۷۰۰ هزار تومان اعتبار به ما داد.
 
مدیر کتابفروشی شهر معتقد بود اختلالات اینترنت خیلی به کسب و کارش لطمه زده است اما از سایت پائیزه کتاب در این دوره ابراز رضایت کرد و سایت را نسبت به دوره قبل بهتر و موفق‌تر ارزیابی کرد.
 
نکته دیگری که ایوب به آن اشاره کرد، یکسان سازی تخفیف بود. او گفت: یکسان‌سازی تخفیف کتاب‌های تالیفی و ترجمه‌ای کاری درست و منطقی بود. دوره قبل مخاطب کتاب‌های تألیفی را می‌خرید، چون تخفیف بیشتری داشت؛ اما این دوره به‌خاطر تخفیف یکسان، انتخاب‌های واقعی‌تری در خرید انجام داد.
 
آخرین نکته‌ای که فیروزجایی مطرح کرد، افزایش زمان اجرای طرح بود و خواستار تبدیل زمان یک هفته‌ای طرح به حداقل دو هفته بود.

نکته‌ای که محمد حسن، مسئول فروش «کتابستان رضوی» بر آن تاکید کرد، این بود که مسئولان اعتبار را باید با توجه به وسعت کتابفروشی در نظر بگیرند. او گفت: تخصیص اعتبار باید با توجه به وسعت فروشگاه، تعداد کتاب و مخاطب انجام شود.
 
مسئول صندوق فروش این کتابفروشی به نکته مثبت طرح هم اشاره کرد و اضافه کرد: نکته مثبت طرح پاییز یکسان‌سازی تخفیف‌ها بود. در این طرح کتاب‌های ترجمه‌ای و تألیفی از جهت تخفیف یکسان دیده شدند. در طرح‌های گذشته به‌خاطر تفاوت در تخفیف فروش بیشتر به یک طرف تمایل پیدا می‌کرد که این مشکل در طرح پاییزه کتاب امسال مرتفع شده بود.
 
سبد خرید کتاب فقیرتر شده است
یک خریدار دیگر کتاب که منتظر حساب و کتاب بود، با من درباره طرح پائیزه کتاب وارد گفت‌وگو شد و گفت: این طرح می‌تواند به افرادی که به کتاب علاقه دارند، کمک کند. امروزه قیمت کاغذ نسبت به درآمدمان افزایش پیدا کرده است و سبد خرید ما فقیرتر شده است.
 
وی پیشنهاد داد مسئولان ملاحظه بیشتری نسبت به کتابفروشی‌ها داشته باشند، چراکه هم نشر و هم کتابفروشی و هم خریدار کتاب از این مساله منتفع می‌شوند.
 
وقتی در یک کتابفروشی دیگر که به نظر خلوت می‌رسید، بحث را با مسئول آن به طرح‌های فصلی کشاندم، او گفت: با وجود اختلالات اینترنت و قطعی آن در روزهای اولیه اجرای طرح، اما بعد از اتصال شبکه، سرعت اینترنت خوب بود و ما کندی سرعت نداشتیم، از طرفی استفاده از سایت خانه کتاب هم نسبت به طرح‌های قبل مناسب‌تر عمل می‌کرد.
 
یک فعال فرهنگی در حوزه کتاب هم که او را در یکی از کتابفروشی‌ها دیدم، درباره این طرح، گفت: دوستداران کتاب با شروع طرح‌های فصلی برای استفاده از تخفیف‌ها به کتابفروشی‌ها مراجعه می‌کنند و چند روزی کتابفروشی‌ها شلوغ می‌شود اما این حمایت و مراجعه را در طول سال و روزهایی که طرح اجرا نمی‌شود مشاهده نمی‌کنیم. این نکته باید مورد توجه مجریان و مسئولین قرار بگیرد تا مراجعه به کتابفروشی به یک فرهنگ تبدیل شود و به صورت مستمر جریان داشته باشد.
 
نباید تصمیم‌گیری درباره اجرای طرح در شهرستان‌ها به روزهای آخر موکول می‌شد
حسین قوامیان، مدیر کتابفروشی «دنیای کتاب» که کتابگردی امسال در قم با حضور استاندار و دیگر مسئولان از این کتابفروشی کلید خورد، درباره این طرح به خبرنگار ایبنا گفت: حوزه کتاب نیاز به تبلیغات گسترده دارد. اگر معتقدیم کتاب به‌عنوان یک کالا مثل کالاهای دیگر نیاز به تبلیغ دارد، باید متولیان فرهنگی در استان مشارکت بیشتری انجام دهند.
 
وی یادآور شد: امسال به سبب مشکلاتی که حین اجرای طرح پائیزه کتاب برای اتصال اینترنت به وجود آمد، تبلیغاتی که خودمان می‌توانستیم انجام دهیم، از ما سلب شد و شاهد این بودیم که طرح پاییزه 98 نسبت به فصل‌های قبل در سکوت و خاموشیِ غریبی برگزار شد.
 
سیدمحمد مولانای مدیر انتشارات دارالفکر و فعال حوزه چاپ و نشر، اما پیکان انتقادش را به سمت مسئولان برگزاری طرح نشانه گرفت و با گلایه از اخبار روزهای قبل از اجرای طرح مبنی بر احتمال منتفی شدن آن در شهرستان‌ها، گفت: اگر شعار وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاران‌شان «ایران تهران نیست» است، نباید تصمیم اجرای طرح در شهرستان‌ها را به روزهای آخر موکول می‌کردند.

مولانای تصریح کرد: این عامل باعث شد ما تا آخرین لحظه بلاتکلیف باشیم که آیا طرح پاییزه در شهرستان‌ها برگزار می‌شود یا خیر.