خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر- الهام بهروزی: کتاب یکی از ضروری‌ترین کالاهای فرهنگی است که از اهمیت بسزایی در دانایی‌افزایی و آگاهی‌بخشی جامعه برخوردار است. آمارهای به‌دست آمده از اقبال ایرانیان به این معجزه دانایی اما، آماری امیدبخش نیست؛ در این میان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در کنار آن موسسه خانه کتاب در سال‎های اخیر با اجرایی کردن طرح‌های متعددی با تکیه بر خرد جمعی و همچنین با تاسی از کشورهای موفق در حوزه کتابخوانی درصدد برآمده‌اند دروازه‌های نگاه مردمی را به سمت و سوی کتاب بگشایند؛ هرچند تحقق این مهم یک عزم جدی و زمانی طولانی را می‎طلبد ولی گاه با یک‌سری برنامه‌های فصلی و مناسبتی می‌توان بستر مناسب را برای عمومی کردن این کالای فرهنگی و قرار دادن آن در سبد خرید خانوارها فراهم کرد.

یکی از این برنامه‌های فصلی، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در نقاط دور و نزدیک کشور است. طبیعتاً این رویدادها باید با مجوز ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استانها به‌عنوان متولی حوزه فرهنگ برپا شوند؛ اما شوربختانه در پاره‌ای اوقات شاهد برگزاری این نمایشگاه‌ها بدون هماهنگی یا اخذ مجوز این نهاد بالادستی در استان‌ها هستیم. این مسئله مشکلاتی را به همراه دارد که در صورت توجه نشدن به آنها بر دردهای حوزه کتاب افزوده می‎شود.

یکی از مشکلات نمایشگاه‎های کتاب که به‌مناسبت‌های مختلف معمولاً از سوی نهادهای اجرائی و خصوصی (که فعالیت‌های فرهنگی تنها یکی از مسئولیت‌های آنها را تشکیل می‌دهد) در گوشه و کنار ایران با تخفیف‌های بالا (30 تا 50 درصد) و گاه بدون اطلاع و مجوز ادارات کل فرهنگ ارشاد اسلامی استان‌ها برپا می‎شوند، عرضه پاره‌ای از کتاب‌های جعلی؛ یعنی با نام ناشر، نویسنده یا مترجم جعلی است که این آفت با ظهور سوداگران کتاب در کسوت ناشران جعلی در بازار کتاب شیوع پیدا کرده است.

هرچند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این مسئله به‌صورت جدی ورود و اقدام به شناسایی سوداگران و قاچاقچیان این حوزه و امحای انبارهای کتاب‌های قاچاق و جعلی کرده است؛ اما همچنان شاهد عرضه بخش اعظمی از این کتاب‌ها در برخی از نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌ها هستیم که به طرق مختلف به بازار راه یافته‌اند.

چندی پیش فرصتی دست داد که به یکی از این نمایشگاه‌های مناسبتی که در یکی از شهرهای استان بوشهر با تخفیف بسیار بالایی برپا شده بود، برویم و با بررسی کتاب‌های ارائه شده در بخش داستان، رمان و کودک و نوجوان و... متوجه جعلی بودن برخی از این آثار شدیم، هرچند تعداد این آثار زیاد نبود ولی همین آثار اندک هم موجب لطمه زدن به ذائقه مخاطب عادی و بی‌میلی آنها به کتاب می‌شود.

برگزاری نمایشگاه‌های کتاب را به متولی آن بسپارند
یکی از مخاطبان حرفه‎ای کتاب در حاشیه برگزاری نمایشگاه کتاب مذکور به خبرنگار ایبنا گفت: متاسفانه در این نمایشگاه به‌خصوص در حوزه ترجمه آثار داستانی، رمان، روانشناسی، کتاب کودک، تاریخ و ... با نام‌های ناشران، مترجمان و نویسندگان جعلی روبه‌رو شدیم که این موضوع از چند حیث نگران‌کننده است؛ یکی اینکه بسیاری از این آثار متعلق به ناشران و مترجمان مطرح کشور است که خیلی راحت حقوق آنها قربانی زیاده‌خواهی کاسبان کتاب شده است. دیگری چاپ آنها با کاغذهای نامرغوب و به‎صورت دست و پاشکسته است که این مساله بسیار قابل تامل است؛ چراکه نثر ضعیف و چاپ بی‌کیفیت کتاب موجب می‌شود که مخاطب نسبت به آن بی‌میل شود! و سومین موضوع نگران‌کننده که بسیار هم مهم است، تخفیف ویژه و بالایی که در این نمایشگاه‌ها شاهد هستیم، منجر به استقبال عموم مردم به کتاب‌های بی‌کیفیت و کساد شدن بازار کتاب‌فروشی‌های معتبر شهر می‌شود.

فاطمه آبادی که دانشجوی رشته دکتری مدیریت صنعتی است، ادامه داد: این‌گونه به‌نظر می‎رسد که کتاب متولی خاصی دارد که به‌قاعده اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است. بنابراین می‌طلبد که شرایطی تدبیر شود که برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در استان‌ها با مجوز و نظارت این اداره‌کل برگزار شود؛ چراکه کتاب مقوله‌ای بسیار پیچیده، حساس و دقیق است که نیاز به مراقبت و حمایت ویژه دارد.

ضرورت برگزاری نمایشگاه کتاب با مجوز ارشاد
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر نیز در این زمینه به خبرنگار ایبنا گفت: برگزاری هر گونه نمایشگاه کتاب در استان باید با مجوز اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان باشد تا با نظارت بهتر و تائید کتاب‌های به نمایش گذاشته شده جلوی عرضه کتاب‌هایی که گاه از سوی ناشران جعلی یا به نام نویسنده یا مترجم جعلی منتشر شده، گرفته شود.

آنیتا مظفری ادامه داد: جعل نام نویسنده، مترجم و ناشر از سوی سوداگران کتاب موجب هدر دادن زحمات پدید‌آورندگان آن می‌شود؛ از این‌رو، می‌طلبد که عزمی جدی برای مقابله با این پدیده ناخوشایندی که گریبان نشر کتاب را گرفته است، به‌وجود بیاید که خوشبختانه در سال‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌صورت جدی به شناسایی جاعلان و سوداگران این حوزه مبادرت ورزیده است و انبارهای فراوانی از قاچاق کتاب را شناسایی و امحا کرده است؛ ما هم در اینجا از شهروندان و به‌ویژه کتابخوان‌های حرفه‌ای می‌خواهیم در هر نمایشگاه یا فروشگاهی با کتاب‌هایی که با نام ناشر یا نویسنده جعلی عرضه شده است، به ما اطلاع دهند تا در راستای حمایت از حقوق مولفان و ناشران حقیقی طبق قانون با متخلفان برخورد شود.

وی تصریح کرد: در نمایشگاه‌هایی که با مجوز اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان برگزار می‌شود، همه کتاب‌های عرضه‌شده از سوی کارشناسان کتاب این اداره‌کل مورد بررسی قرار می‌گیرند که پس از تائید نهایی مجوز ارائه در نمایشگاه را می‌یابند.

معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان یادآور شد: شهروندان و کتابخوانان برای دریافت نام حقیقی ناشر، نویسنده یا مترجم اثر می‌توانند با مراجعه به سایت کتابخانه ملی و وارد کردن شماره شابک کتاب اقدام کنند و از این طریق می‌توانند پی ببرند که کتاب عرضه‌شده جعلی نیست.
 
نمایشگاه کتاب با تخفیف 50 درصد امری باورنکردنی
مدیر یکی از کتاب‌فروشی‌های استان بوشهر که در شهر برازجان فعالیت می‌کند، درباره آسیب های برپایی این قبیل نمایشگاه‌های مناسبتی کتاب به خبرنگار ایبنا گفت: از آنجا که به کتاب و آنچه به کتاب مرتبط است علاقه‌مند هستم، بر آن شدم به‌رسم عادت همیشگی پرسه‌ای در نمایشگاه کتاب برازجان بزنم. خیلی خوشحالم وقتی می‌بینم مردم به سمت نمایشگاه‌های کتاب می‌روند و توشه‌ای برمی‌دارند، بدون تردید برگزاری چنین رویداد‌هایی در دل انسان بارقه‌های امید را روشن می‌کند. نیک می‌دانیم که مطالعه و کتابخوانی جغرافیای ذهن انسان را گسترش می‌دهد و انسان واژه آشنا دنیای پیرامون را بهتر درک می‌کند؛ زیرا زندگی در دنیایی که ساکنانش واژگان را می‌شناسند، آسان‌تراست و این امر سبب‌ساز درک متقابل میان آدمیان می‌شود؛ دنیایی که مردمان آن حرف هم را می‌فهمند. پس وجود کتابخانه‌ها، کتابفروشی‌ها و نمایشگاه های کتاب امری مبارک است ولی بازدید از این نمایشگاه نگرانی‌هایی را در من پدید آورد.

بهادر قائدی افزود: نمایشگاه کتاب با 50 درصد تخفیف برای من کتابدار و کتاب‌فروش امری باورنکردنی بوده و هست؛ در صنعت چاپی که قیمت کاغذ دست به فلک می‌ساید. چگونه ممکن است در این بازار مشوش کتاب، اینچنین فداکاری در حق مردم شود؟ پنجاه درصد تخفیف! حدسم درست بود؛ با بررسی اجمالی متوجه شدم که کیفیت اکثر کتاب‌ها بسیار پایین است. از آنجا که یک کتاب خاص را چند ناشر و چند مترجم به چاپ رسانده‌اند، در این نمایشگاه عموماً با کتاب‌‎هایی از ناشرانی ناشناس و بی‌کیفیت روبه‌رو شدم ؛ ولی آنچه که ذهنم را به خود مشغول کرد، قیمت بسیار بالای اکثر کتاب‌ها بود. فکر کنم چند ناشر با هم قرار بسته‌اند که قیمت‌ها را بالا درج کنند تا وقتی تخفیف 50 درصدی ارائه ‌شود، چیزی بیشتر از آنچه که متصور هستید، به ناشر برسد.

وی در پایان یادآور شد: در این میان کتابفروشی‌های شهر کم‌رونق می‌شوند و این نوع سیاست‌گذاری آنها را به ورطه ورشکستی خواهد کشاند. جماعت کتاب‌دوست، کتاب‌های با ترجمه‌هایی نامرغوب خواهند خرید و خواهند خواند و البته خوشحال هستند که سودی برده‌اند و تخفیفی گرفته‌اند؛ زهی خیال باطل! البته ناگفته نماند نمایشگاه‌دار هم هنگام عزیمت به شهر خود بسیار به ریش این مردم خواهد خندید!
 
باید یادآور شد که عرضه کتاب‌های بی‌کیفیت در سطح جامعه که اغلب از طریق برگزاری نمایشگاه‌های مناسبتی و بدون مجوز اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت می‌گیرد، خسارات فرهنگی جبران‌پذیری به بدنه جامعه کتاب وارد می‎کند که اگر به‌صورت جدی مورد واکاوی و درمان قرار نگیرند، چه بسا با کم‌فروغیِ شعله کتاب در سطح وسیع‌تری از جامعه روبه‌رو شویم.