حمیدرضا شیرازی، مدیر انتشارات نیاز دانش در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به کاهش قیمت کاغذ در بازار و اثرات آن گفت: اینکه در خصوص تاثیر کاهش قیمت کاغذ صحبت کنیم خیلی زود است. دلایل مختلفی برای این باور دارم که رکود بازار مصرف با توجه به قدرت ناچیز سبد خانوارها طی ماه‌های جاری و برهم خوردن کفه ترازوی عرضه و تقاضا در بازار کاغذ یکی از این موارد است.
 
شیرازی با اشاره به توزیع کاغذ دولتی عنوان کرد: تزریق کاغذ با ارز دولتی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و تلاش برای حمایت از ناشران هدف و مصرف‌کننده واقعی، یکی از اقداماتی بود که می‌توان گفت تا حد قابل قبولی در کنترل بازار نقش داشته و تداوم یا عدم تداوم آن می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان تقاضا داشته باشد.
 
وی درباره دیگر عوامل تاثیرگذار در این حوزه توضیح داد: قیمت بین‌المللی خمیر کاغذ و چگونگی دسترسی به این کالای استراتژیک و واردات آن به کشور، روابط آتی بین‌المللی کشور و مدل انتخابی اقتصاد کلان دولت در کنترل ارزش پول ملی متناسب با تهدیدها و فرصت‌ها، کسری بودجه جاری دولت  و مدل رفتار تورم‌زای مرسوم دولت‌ها در مواجهه با آن در پایان سال مالی و دورنمای سال مالی جدید و عملکرد دولت در بودجه‌بندی و افزایش یا کاهش پیدا کردن رکود و تورم حاکم بر بازار کسب‌وکار و ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران از جمله موضوعاتی است که در بازار کاغذ نقش موثری دارند.
 
شیرازی تاکید کرد: همه موارد یاد شده و بسیاری پارامترهای پیدا و پنهان بازار ایران که بیشتر بازاری وابسته و واسطه‌پرور است، در قیمت‌گذاری و عرضه کالاهای مصرفی از جمله کاغذ نقش دارند. به‌همین دلیل معتقدم که اظهارنظرهای مقطعی و بدون ثبات در بازه زمانی محدود خارج از عقلانیت اقتصادی و بعضاً تبلیغاتی است.
 
وی با بیان اینکه «ثبات» کلیدی‌ترین واژه در گفتمان اقتصادی و سرمایه‌گذاری است، گفت: متاسفانه در شرایط کنونی بازار ایران با توجه به شرایط تحریمی و تسلط سفته‌بازان و واسطه‌ها با بهره­مندی از پتانسیل پول‌های شناور در اختیارشان که ناشی از تصمیمات اشتباه طی دهه‌های گذشته و عدم حمایت از تولید واقعی خلق و رشد پیدا کرده‌اند، دستیابی به این واژه را کیمیا می‌کند و در بهترین شرایط دولت برای ایجاد ثبات نسبی در بازار باید هزینه‌های بسیاری را متحمل شود.
 
شیرازی تاکید کرد: در شرایط موجود معتقدم که ثبات در قیمت کاغذ در یک بازه زمانی حداقل یکساله می‌تواند امکان اظهار نظر درباره این بازار را ممکن و مفید کند.
 
کاغذ به قیمت واقعی‌اش نزدیک شده
مدیر نشر نیاز دانش با بیان اینکه کار نشر یک پروسه زمان‌بر است و به همین دلیل تاکید من بر ثبات است، گفت: اینکه در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت قیمت کاغذ کاهش داشته باشد، نمی‌تواند در رونق این بازار تاثیر جدی داشته باشد. از طرفی؛ ناشران اغلب میزان تولیدات خود را بر پایه کاغذ یارانه‌ای بسته‌اند و مطابق یک تحقیق میدانی می‌شود به این مهم پی برد که درصد بالایی از تولیدات یک نشر به این نوع کاغذ وابسته شده است و ناشران با مدیریت تیراژ و کاهش شدید آن سعی در گذر از این بحران دارند.
 
وی افزود: نکته بسیار مهم دیگر در حرکت کُند بازار نشر به سمت رونق  یا به بیان بهتر به کُما رفتن این صنعت مادر، کمبود نقدینگی ناشران است. به دنبال تکان‌های شدید اقتصادی در کشور و کاهش شدید ارزش پول ملی، سرمایه در گردش موسسات انتشاراتی بعضا به یک چهارم کاهش یافته است.
 
شیرازی با بیان اینکه از سوی دیگر؛ هزینه‌های پایه‌ای تولید رشد چند برابری داشته است، عنوان کرد: به این شرایط بحرانی باید خارج شدن کتاب از سبد خرید مردم و جامعه هدف نشر را هم -که مطابق با آنچه دولت تحت عنوان خانوار مستحق دریافت یارانه معیشتی مطرح کرده، چیزی حدود 70 درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود- اضافه کرد.
 
وی با طرح این موضوع که باید منظور از کاهش قیمت کاغذ را بررسی کنیم و ببینیم آیا به کار بردن کلمه «کاهش» برای اتفاقی که در بازار کاغذ رخ داده، منطقی است یا نه، توضیح داد: به نظرم رفتار بازار کاغذ در قیمت‌گذاری، تداعی مَثَل «به مرگ بگیر تا به تب راضی شوند» است. ما تجربه کاغذ تا 550 هزار تومان را در اوایل سال جاری داشتیم که در همان زمان قیمت واقعی کاغذ با ارز نیمایی چیزی حدود 250 تا 270 هزار تومان در یک بند 70 گرمی 70*100بود.
 
به گفته شیرازی، با همان قیمت‌ها هم به دلایلی که گفته شد شرایط برای توسعه تولید و رونق صنعت نشر مهیا نبود و اگر کاغذ یارانه‌ای با همه اما و اگرهایش به بازار نشر در این بازه زمانی تزریق نمی‌شد، حالا باید بر ویرانه‌های این بازار به سوگ می‌نشستیم.
 
وی از کاغذ یارانه‌ای به‌عنوان مُسکن برای ناشران نام برد و گفت: این کاغذ، مسکنی بود برای ناشران تا بتوانند خود را با شرایط جاری اقتصادی کشور هماهنگ کنند و با توجه به از دست رفتن سرمایه در گردش و کاهش چند برابری ارزش نقدینگی خود، کمی بیشتر در این صنعت مادر باقی بمانند.
 
شیرازی با اشاره به این کاهش قیمت گفت: به نظرم امروز قیمت کاغذ کاهش نیافته؛ بلکه به قیمت واقعی خود نزدیک شده است و اگر درِ بازار کاغذ بر همین پاشنه بچرخد، این شرایط جامعه و قدرت خرید خانوار است که می‌تواند رونق نشر را تعریف کند.
 
کاهش توان موسسات نشر کاه
شیرازی با بیان اینکه ما در اوایل سال جاری تجربه بالاترین بها را برای کاغذ داشتیم، گفت: این به آن معنی است که امکان بازگشت به قیمت‌ها همیشه وجود دارد و با تکانه‌های خارجی و داخلی می‌توان این حد را برای یک کالای مصرفی متصور شد. مخصوصا اینکه بازار ایران به شدت واسطه‌ای و دلال‌پرور است و دهه‌ها است با رسوم سفته‌بازی مبالغ هنگفتی را به جیب برخی وارد کرده.
 
وی با بیان اینکه توان مالی موسسات انتشاراتی به شدت کاهش یافته است، افزود: قدرت ریسک‌پذیری ناشران در سرمایه‌گذاری بر روی یک کالای کُندفروش به نام کتاب به شدت تحت تاثیر شرایط اقتصادی جامعه قرار گرفته است و تنها راه برای ادامه بقای موسسات انتشاراتی استفاده از کاغذ یارانه‌ای و کاهش شدید تیراژ در بازه زمانی یاد شده بود.
 
مدیر انتشارات نیاز دانش ادامه داد: ولی باید به این مهم توجه کرد که کاغذ یارانه‌ای و حمایت‌های این‌چنین نمی‌تواند برای مدت نامحدود تداوم داشته باشد؛ زیرا از یک سو منابع مالی دولت در سال 99 با توجه به لایحه بودجه ارسالی به مجلس بسیار محدود است و شاید امکان بهره‌مندی این صنعت از حمایت‌های دولت کاهشی باشد.
 
به گفته شیرازی، از طرف دیگر دونرخی بودن قیمت و اختصاص یارانه همواره با رانت و انحراف همراه بوده؛ حتی با شرایط نظارتی سخت‌گیرانه، چراکه بیشترین انحراف در بخش‌ها و نهادهای دولتی و حاکمیتی رخ خواهد داد که از لابی قدرتمندی برخوردار هستند و کاغذ یارنه‌ای از این قاعده مستثنی نیست.
 
وی با بیان اینکه امیدوارم همکاران در همین مدت کوتاه که این کمترین حمایت وجود داشته ترمیم منابع مالی و سرمایه در گردش موسسه مطبوع خود را با شرایط حاکم بر بازار در دستور قرار داده باشند، گفت:در غیر اینصورت به محض حذف این حمایت از سوی دولت، ناشران حتی با کاغذهای 270 تا 300 هزار تومانی هم توان ادامه بقا نخواهند داشت چه رسد به رونق تولید.
 
لزوم جلوگیری از ورود واسطه‌ها به کار نشر
شیرازی همچنین در پاسخ به سوال خبرنگارایبنا درباره راهکار ایجاد ثبات در بازار گفت: اقتصاد سیال است و به هیچ وجه دستوری اداره نمی‌شود، سرمایه هم به تبع اقتصاد حرکت دارد و جابه­جا می‌شود.
 
وی افزود: از طرفی یارانه فسادزا و بسترساز رانت است و این مهم تجربه‌ای چند دهه‌­ای در اقتصاد ایران است که اگر نخواهم بگویم سیستماتیک شده باید بگوییم فراگیر است، به همین دلیل اکنون دولتمردان و حکمرانان باید از اتخاذ تصمیماتی بر پایه سعی و خطا دوری کنند.
 
مدیر انتشارات نیاز دانش با بیان اینکه در شرایط کنونی بیش از هر چیز کشور به آرامش و ثبات اقتصادی نیاز دارد، عنوان کرد: از سوی دیگر جلوگیری از هر تصمیمی که منجر به شوک قیمتی و فرار سرمایه از بخش تولیدی شود نیاز دارد تا تولیدکنندگان و آحاد جامعه بتوانند در بازه زمانی مشخص شرایط خود را با شرایط جدید اقتصادی دیکته شده و تحمیلی هماهنگ کنند.
 
شیرازی بهترین راهکار برای ثبات در بازار را برنامه‌ریزی دقیق با توجه به داده‌ها و اطلاعات واقعی کالای اولیه مصرفی و تامین مایحتاج واقعی صنعت نشر دانست و گفت: باید مانع ورود واسطه‌ها و پول‌های شناور قدرتمند به این بازار شد. همچنین از ایجاد تقاضای کاذب نیز جلوگیری کرد.
 
وی تاکید کرد: در این زمینه می‌توان از تجربیات معتمدان صنفی اتحادیه ناشران و کتابفروشان و دیگر پیشکسوتان متخصص این حزه بهره برد، و همچنین از ورود افراد غیرحرفه‌ای با تمایل به منافع شخصی تحت هر عنوان  در این حوزه جلوگیری به عمل آورد.
 
مدیر انتشارات نیاز دانش با بیان اینکه هرگونه تحمیل هزینه مضاعف به این صنعت باعث تعدیل نیرو، کاهش تولید و فرار سرمایه از این بازار به شدت ریسک پذیر خواهد شد، گفت: به همین دلیل معتقدم که صیانت از این صنعت چه در قالب ضمانت تامین کالای مصرفی سالانه و بلند مدت و با ثبات ، تامین نقدینگی سرمایه در گردش و تسهیل مناسبات بانکی بدون ربا جهت حمایت از این صنعت، مقابله با تکثیر غیرمجاز، بهره‌مندی از حمایت‌های سازمان‌های اقتصادی دولتی مثل معافیت‌های مالیاتی و بیمه و ارتباط تنگاتنگ تصمیم‌گیران حکومتی با صنف و چاره‌جویی قبل از وقوع فاجعه عاقلانه به نظر می‌رسد.