ایکنا ــ در سال‌های اخیر گرانی کاغذ باعث کاهش چاپ و نشر قرآن شده است. آیا این کاهش به حدی بوده است که با کمبود قرآن در کشور مواجه شویم؟
بعضی از نقاط کشور در زمینه مصحف کمبود دارند و شاید این مسئله ناشی از سیستم توزیع نامتوازن بوده است، زیرا این توزیع در بعضی نقاط متراکم و متمرکز است و در بعضی نقاط اینگونه نیست، در حالی که اگر توزیع متوازن و دقیق تری صورت می‌گرفت، می‌توانست همین تعداد مصحف در کشور کافی باشد و شاهد کمبود و کسری نبودیم. اما به نظرم یکی از دلایل مهم پایین آمدن آمار چاپ مکتوب قرآن، رقابت حوزه دیجیتال قرآن است که نباید از این مسئله غافل باشیم؛ زیرا تعداد زیادی از مردم تلفن همراه هوشمند دارند که مجهز به امکانات و فایل الکترونیک قرآن و سایر کتب مذهبی است و می‌توانند از طریق آن قرآن بخوانند و حتی اگر در کنار تلفن همراه، مصحفی هم باشد، می‌توانند از همان تلفن همراه استفاده کنند زیرا دارای ترجمه، قابلیت جست‌وجو و ... است. بنابراین حوزه دیجیتال با نشر مکتوب در رقابت است و باعث شده مردم ترجیح بدهند که از نشر دیجیتال استفاده کنند و اگر سازمان‌ها و نهادهای ذیربط آمار دقیق‌تری از میزان استفاده مردم از فایل‌های دیجیتال قرآن و کتب مذهبی استخراج و این را به آمار نشر مکتوب ملحق کنند، آن وقت می‌توان نظر داد که آیا شمارگان پایین آمده یا خیر. بنابراین این مسئله نیاز به بررسی بیشتری دارد، اما مطمئنم که نشر دیجیتال در اغلب حوزه‌ها از نشر مکتوب پیشتر و جلوتر است.
ایکنا ــ در میان قرآن‌های چاپ شده، چاپ برخی از کیفیت لازم برخوردار نیست. به نظرتان این قرآن‌ها چند درصد از بازار نشر قرآن را شامل می‌شود؟
واقعیت این است که هنوز تعریفی از نسخه مطلوب قرآن ارائه نکرده‌ایم. سیاست‌های کتابت قرآن، شیوه نگارش و اعراب‌گذاری سال‌هاست که به همت مرکز طبع و نشر ابلاغ و اعلام شده و از این جهت در وضعیت خوبی قرار داریم، اما از حیث چاپ یا خوشنویسی قرآن، چون سیاست مدونی هنوز ابلاغ نشده است، با وجود اقدامات خوب، تعریفی از مصحف مطلوب وجود ندارد و چون تعریف واحدی نداریم هر کسی به خودش اجازه می‌دهد که با سلیقه و پسند خود قرآن را چاپ و منتشر کند. از این رو باعث می‌شود که بازار قرآن بازار مطلوبی به نظر نرسد و گاهی قرآنی را می‌بینید که در آن از نظر خط، رنگ، جنس کاغذ، جلد و ... شأن قرآن لحاظ نشده است؛ مادامی که نتوانیم سیاست‌ها را تنظیم، ابلاغ و اجرا کنیم، شاهد این مسائل خواهیم بود و به جای اینکه ضابطه برقرار شود، سلیقه حکومت خواهد کرد. از این رو مرکز طبع و نشر مدتی است که با همراهی سازمان‌های ذیربط به بازخوانی و تنظیم سیاست‌ها با هدف چاپ قرآن‌های مطلوب و مرغوب ورود کرده است.
ایکنا ــ با توجه به اینکه مرکز طبع و نشر، سلیقه و نیاز مخاطبان را در چاپ قرآن مورد توجه قرار می‌دهد، آیا در همین راستا به چاپ قرآن نفیس نیز پرداخته است؟
مرکز در طول ۲۲ سالی که واحد نشر آن فعال شده است، چند نسخه نفیس قرآن را هم چاپ کرده و در اختیار علاقه‌مندان قرار داده، اما شمارگان آن نسبت به مصحاف عمومی بسیار اندک است و شاید کمتر از یک درصد شمارگان قرآن‌های مرکز به این نسخه‌ها اختصاص داشته باشد، زیرا فلسفه فعالیت مرکز ورود به این حوزه نبوده و ما به این مسئله دامن نزده‌ایم و این یک درصد نیز به دلیل درخواست‌هایی برای اهدای قرآن از طرف جمهوری اسلامی ایران به مهمانان کشور‌های خارجی بوده است. بنابراین مأموریت اصلی ما تهیه مصحف جمهوری اسلامی ایران برای داخل و خارج از کشور بوده است.
منظور من از مصحف جمهوری اسلامی ایران، مصحفی است که ضوابط نگارشی و علامتگذاری مشخص و دقیقی داشته باشد.
ایکنا ــ البته در سال‌های گذشته قرار بود قرآنی با همین عنوان منتشر و به صورت نمونه معرفی شود.
در رابطه با مصحف جمهوری اسلامی ایران دو تلقی وجود دارد، یکی اینکه تصور می‌شود مصحف جمهوری اسلامی ایران مانند بعضی از کشور‌های دیگر، قرآن خاصی است که یک خطاط ممتاز آن را کتابت کرده یا شیوه رسم و ضبط مشخصی دارد و به عنوان مصحف کشور معرفی می‌شود و شاید تلقی عمومی همین باشد، اما اینطور نیست. تلقی مرکز طبع و نشر از مصحف جمهوری اسلامی ایران مصحفی است که شیوه نگارش مشخصی داشته باشد، یعنی کلمات از حیث ساختار نگارشی و اعراب‌گذاری و وقف و ابتهال، سجده‌های تلاوت، تقسیمات، مکی و مدنی بودن سوره‌ها و ... شکل متقن و معتبری داشته باشد و ضوابط مصحف جمهوری اسلامی ایران از این نظر کاملاً مشخص است. مرکز طبع و نشر در طول ۲۵ سالی که از تأسیس آن می‌گذرد، این ضوابط را تنظیم و تدوین کرده و اکنون اجرا می‌شود، اما این ضوابط ممکن است از سوی خطاطان گوناگونی در رابطه با خطوط گوناگون، قطع‌ها و ترجمه‌های متنوع و ... رعایت شود و در این زمینه محدودیتی ایجاد نکرده‌ایم. از این رو مصحف جمهوری اسلامی ایران به اشکال گوناگونی وجود دارد و در همه آنها نگارش کلمات قرآن و علامتگذاری و سایر ملحقات مصحف مشترک است و در همه آنها رویه واحدی وجود دارد.
اکنون وضعیت خوبی داریم و امیدوارم در آینده بهتر هم بشود، اما تصمیم داریم به عرصه کیفیت مصاحف و نشر دیجیتال ورود کنیم. البته مدتی است که در این حوزه‌ها ورود کرده‌ایم و باید این فعالیت‌ها وسعت بیشتری پیدا کند. بنابراین در آینده نیز بر روی این دو مسئله متمرکز خواهیم شد. در واقع یکی از این مسائل مربوط به استاندارد‌های طراحی، چاپ و توزیع قرآن است که اهمیت ویژه و نقش کلیدی دارد و باید مطالعات دقیقی روی آن انجام شود و مسئله دوم ورود جدی‌تر به نشر دیجیتال است؛ در این راستا باید وضعیت فعلی را رصد و آسیب‌شناسی کنیم و با برنامه‌ریزی بتوانیم ورود همه‌جانبه‌تری به عرصه دیجیتال داشته باشیم که هم در مقایسه با نشر مکتوب کم‌هزینه‌تر است و هم با سرعت بیشتری می‌توانیم قرآن را در سراسر جهان منتشر کنیم. زیرا ارسال نسخه مکتوب به کشور‌های خارجی، علاوه بر هزینه‌های آن محدودیت‌ها و مشکلات بسیاری دارد، برای نشر دیجیتال مرزی وجود ندارد و به راحتی می‌توانیم محصولاتمان را جهانی کنیم و در اختیار مسلمانان جهان قرار دهیم. به نظر می‌رسد یکی از حساس‌ترین و مهمترین عرصه‌های کاری ما همین حوزه نشر دیجیتال است. در آینده نزدیک خبر‌های خوشی در این زمینه منتشر خواهد شد.
جلسات و نشست‌هایی را با مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد در این باره داشته‌ایم و طی مصوبات این جلسات بناست که تمام فایل‌هایی که در حوزه قرآن و سایر کتب دینی منتشر می‌شود سازمان دارالقرآن الکریم بر آنها نظارت جدی کند. در قدم اول نرم‌افزار‌های پرکاربردی را که در کشورمان مورد استفاده است بررسی کرده و در ادامه به سایر نرم‌افزار‌های قرآنی نیز تعمیم دهیم. قدم دیگر این است که مرکز طبع و نشر فایل الکترونیک قرآنی را که به دفعات تصحیح شده است رایگان در اختیار کاربران قرار دهد. از این رو در آینده نزدیک شاهد ساماندهی این مسئله در کشور خواهیم بود. با توجه به اینکه فضای مجازی و نشر دیجیتال برخلاف نشر مکتوب به طور دائم در حال تغییر است، نظارت بر این حوزه باید همه‌جانبه باشد.
نظر شما