به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست مجازی «نقد و بررسی رمان چهل‌و‌یکم» روز یکشنبه‌ ۲۲ تیرماه در اینستاگرام خبرگزاری ایبنا به‌صورت زنده برگزار شد. در این نشست که احسان رضایی و امیر خداوردی به‌عنوان منتقد و حمید بابایی، نویسنده‌ کتاب حضور داشتند، رمان چهل‌‌و‌یکم از لحاظ زبانی و تاریخی بررسی شد.

امیر خداوردی، نویسنده و منتقد درباره‌ این رمان گفت: رمان چهل‌و‌یکم را از این منظر که در زمان پهلویِ اول رخ می‌دهد می‌توان رمان تاریخی دانست و از این جهت که رمان است، و رمان، اندیشه‌ امروز را بازگو می‌کند طبیعتا تاریخ را از دریچه‌ اندیشه‌ امروز، بازخوانی می‌کند.

ما اگر با ماشین زمان به آن دوره برگردیم مانند ادریس را نخواهیم یافت که برای حضورش در سرکوب مردم معترض در واقعه‌ گوهرشاد پشیمان باشد و توبه کند.

آدم‌های آن دوره مانند امروزِ پس از انقلاب نبودند و سرگرم کار خودشان را بودند. قضاوت و داوری نداشتند و درباره‌ فرمان شاه حتی در ذهن خود تردید نمی‌کردند.

پس در آن زمان چنین آدمی نداشتیم اما رمان قابلیت این را دارد که دوباره برگردد به آن زمان، یا آن زمان را به زمانه‌ ما بیاورد. کار رمان همین است؛ ادریس بیافریند. کار رمان چهل‌و‌یکم از این جهت به‌خوبی انجام شده است.

اما درباره‌ نثر رمان چهل‌و‌یکم، حمید بابایی نویسنده‌ کتاب تلاش کرده است که بین زبان دوره‌ پهلوی و زمانه‌ ما ارتباطی ایجاد کند که قابل فهم باشد. این مزیت است. مخاطب بدون دشواری کتاب را می‌خواند. البته نثر نوشته‌‌های خودم متهم به دشوارخوانی است اما نثر نوشته‌های بابایی ساده‌‌تر است. اگر دست من بود می‌گفتم نویسنده نثر داستان را بیش‌تر از این امروزی‌ کند. اینطور بیشتر می‌پسندم.

احسان رضایی نیز در این نشست مجازی، رمان چهل‌و‌یکم را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار داد و گفت: رمان چهل‌و‌یکم رمانی است که با دو خط داستانی روایت می‌شود. دو نفر که بنا ‌به‌دلایلی شاهد کشتار مسجد گوهرشاد بودند؛ میرعماد و ادریس. میرعماد شخص دولتی بوده که شغلش کتابت است. کتابت از شغل‌های قدیمی‌ست. قدیمی‌ترین کتاب فارسی که به‌جا مانده و به روزگار ما رسیده یک کتاب داروشناسی پزشکی است که اسدیِ توسیِ شاعر، سراینده‌ منظومه‌ گرشاسب‌نامه نوشته است. انتخاب این شغل در قصه، می‌تواند نشان‌دهنده‌ تقابل سنت و مدرنیته باشد.

نفر بعدی، ادریس است که مأمور نظمیه است و محل خدمتش مسجد گوهرشاد. در فصل‌های زوج کتاب، زندگی ادریس روایت می‌شود. از عاشق شدن و ازدواج و ...

باوجود اینکه ادریس در واقعه‌ مسجد گوهرشاد دخالتی نداشته است اما پشیمان است و از حضور اندک خود هم توبه می‌کند.

رمان چهل‌و‌یکم به‌دلیل روایتِ واقعه‌ی تاریخی می‌تواند رمان تاریخی باشد که ازنظر مستند بودن تاحدود زیادی موفق بوده است اما از جنبه‌ای دیگر، این رمان به‌دلیل پرداختن به مفهومِ توبه و مفاهیمِ دینی دیگر، تبدیل به یک اثر دینی شده است.

اما نقد بنده به این رمان نثر آن است. در عین حال که آقای بابایی با متون کهن آشنا هستند و مطالعه‌ زیادی داشته‌اند اما زبانِ داستان به تمرین و ممارست بیشتری نیاز دارد. در بخش‌های میرعماد ما با نثری مواجه هستیم که زبان یک کاتب نیست. از اصطلاحات خوش‌نویسی استفاده نشده است. گاهی در نثر این بخش‌ها، لغاتی وارد شده است که مربوط به زبانِ امروزیِ ماست نه زبان کاتب دوره‌ی پهلوی اول. از این نظر، نثرِ مربوط به فصل‌های فرد کتاب به دقت بیشتری نیاز دارد.

امیدوارم آقای بابایی که در این رمان تلاش بسیار خوبی داشته‌اند، در کارهای بعدی این مسئله را هم بیشتر موردتوجه قرار دهند.

در ادامه‌ حمید بابایی نویسنده‌ رمان چهل‌و‌یکم که اثرش فروردینِ ۱۳۹۹ در دو نسخه‌ الکترونیک و کاغذی از سوی نشر صاد منتشر شده است به اظهاراتِ دو منتقد اشاره کرد و افزود: این رمان سعی کرده است ادای دینی باشد به تذکره‌ الاولیای عطار و من به‌عنوان نویسنده تلاش کرده‌ام یک رابطه‌ بینامتنی ایجاد کنم. همانطور که آقای رضایی اشاره کردند بنده تحقیقات تاریخی دقیقی داشتم اما به‌معنای ذکر نکته‌ به نکته‌ تاریخ نیست. در جاهایی شخصیت‌ها برگرفته از ذهن نویسنده هستند.

در حوزه‌ زبان و نثر هم می‌خواستم زبان اثر نزدیک به بازه‌ تاریخی داستان یعنی دوره‌ پهلوی اول باشد و سعی خواهم کرد ادامه‌ این رمان را هم بنویسم.

علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه‌ نسخه‌ الکترونیک کتاب چهل‌و‌یکم با ۵۰ درصد تخفیف تا ۳۱ تیرماه به اپلیکیشن طاقچه مراجعه و برای تهیه‌ نسخه‌ کاغذی آن از طریق فروشگاه سایت نشر صاد اقدام کنند.