به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب و کتاب‌خوانی پیش از شیوع ویروس جهان‌گیر کرونا هم با مشکلات زیادی مواجه بود و به تبع فروش کتاب هم آنچنان که شایسته جامعه ایرانی باشد، بالا نبود. با توجه به شیوع موج جدید ویروس کرونا خبرگزاری آنا در پرونده «کتابفروشی در روزگار کرونا» به بررسی وضعیت تولید، نشر و فروش کتاب می‌پردازد.
یکی از برنامه‌ها و طرح‌های مناسبی که از طرف ناشران و کتابفروشان در این ایام اجرا شد برپایی غرفه مجازی انتشارات سوره مهر با عنوان «انتهای راهرو ۲۷» بود. عبدالحمید قره‌داغی، مدیرعامل انتشارات سوره مهر در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره این طرح توضیحاتی ارائه داد که در ادامه می‌خوانید.
چه اتفاقی افتاد که به فکر برپایی غرفه مجازی افتادید؟
قره‌داغی: نمایشگاه مجازی برگزار نکردیم، بلکه غرفه سوره مهر در نمایشگاه کتاب را به شکل مجازی برپا کردیم. امسال وقتی نمایشگاه کتاب برگزار نشد و ما هم در فضای حقیقی غرفه نداشتیم، بلکه عین غرفه سال گذشته خود را به شکل مجازی برپا کردیم. در حقیقت ما میگوییم «غرفه مجازی سوره مهر در نمایشگاه کتاب». موقعی که حرف از نمایشگاه کتاب است باید چند ناشر و غرفه‌های مختلف در کنار هم باشند؛ ولی ما اینجا غرفه مجازی داشتیم، میزبان مخاطبان خود بودیم و اتفاق خوبی برایمان رقم خورد.
با اجرای این طرح یک زیرساخت و تجربیاتی کسب شده است، آیا این تجربیات برای آینده و موقعیت‌های بعدی و حتی بعد از بحران کرونا حفظ می‌شود؟
قره‌داغی: این نکته کاملاً به‌جا و درستی است. یک ناشر کوچک برای ایجاد چنین بستری باید هزینه های زیادی متحمل شود؛ ولی ما از داشته‌های خود استفاده کردیم. ما وب‌سایت را داشتیم و تور مجازی را به آن اضافه کردیم. تقریباً پنج سال است که همه محصولات خود را روی وب‌سایت اصلی سوره مهر برای خرید گذاشته‌ایم و در حقیقت از گذشته فروش برخط داشتیم و از قبل هم برای اینکه عدالت خرید برای مخاطبان سراسر کشور برقرار شود، ارسال رایگان داشته و داریم. منتهی وقتی میگوییم غرفه مجازی سوره مهر در نمایشگاه کتاب تهران، باید ویژگی‌هایش خیلی نزدیک به آنچه که ما در نمایشگاه کتاب تهران دیده ایم باشد و این ویژگی‌ها فقط عرضه و خرید کتاب نبود.
در طول برگزاری غرفه مجازی ایده‌های خوبی هم اجرا شد؛ درباره این ایده‌ها و خدمات توضیحاتی بفرمایید؟
قره‌داغی: ما در کنار عرضه کتاب، معرفی نویسنده‌هایمان را هم داشتیم. هر شب گفتگوی با نویسنده داشتیم. هر روز که نویسنده‌ای به غرفه مجازی می‌آمد و گفتگویش به صورت مجازی پخش می‌شد، کتاب‌هایش نیز با امضای خودش برای مخاطب ارسال می‌شد. در کنار ارسال رایگان برای کل کشور، ارسال سریع را برای تهران برقرار کردیم. به‌طوری که در خیلی از موارد کتاب زیر سه تا چهار ساعت به دست مخاطب می‌رسید. این ویژگی نمایشگاهی ما بود. برای شهرستان‌ها هم همه را با پست سفارشی می‌فرستادیم منتهی وضعیت پست در این شرایط که بعضی از استان‌ها به شکل خاص قرنطینه می‌شدند گاهی تا هفت، هشت روز هم طول می‌کشید، ولی در هر صورت ما بابت ارسال حتی به دورترین روستاهای ایران یک ریال هم از مخاطب خود دریافت نکردیم.
امتیاز ویژه دیگری که به کار بردیم این بود که گفتیم با توجه به اینکه امسال هزینه اجرای غرفه مجازی نسبت به غرفه فیزیکی به مراتب پایین‌تر است، تخفیف ۲۵ درصد در نظر گرفتیم که هیچ‌موقع نتوانسته بودیم ۲۵ درصد تخفیف برای تمام محصولات خود قرار بدهیم و همین نکته برای مخاطب خیلی جذابیت داشت. مخصوصاً در شرایط اقتصادی فعلی رغبت زیادی برای خرید ایجاد کرد و به طور کلی باید بگویم ما زیرساخت فروش آنلاین را داشتیم و آن را با تور مجازی ترکیب کردیم. شاید مهم‌ترین ویژگی فروش ما تور مجازی بود. یعنی آنچه که ظاهر فضای غرفه ما در سال‌های گذشته در محیط نمایشگاه کتاب تهران بود، به شکل سه بُعدی در اختیار مخاطب قرار گرفت. با این تفاوت که کتاب‌های جدید امسال در آن دیده شده بود و مخاطب می‌توانست برود در آن محیط قدم بزند، کتاب‌ها را ببیند و در نهایت خرید کند.
هزینه‌ای که برای این پروسه و پروژه خرج شده آیا ارزشش را داشت؟
قره‌داغی: بله. چرا می‌گویم ارزشش را داشت، به خاطر اینکه ما ناشر فعالی هستیم و حجم فعالیت ما در طول سال زیاد است. تقریباً آنچه که استفاده کردیم از توان و زیرساخت‌های خودمان بود. ممکن است ناشری که در سال ۳۰ تا ۴۰ عنوان کتاب منتشر می‌کند زیرساخت کافی در اختیارش نیست، برای ایجاد چنین بستری هزینه زیادی متحمل شود، ولی ما از داشته‌های خود استفاده کردیم. ما زیرساخت توزیع و پخش را داشتیم، فقط برای یک زمان خاص، سازماندهی و تنظیمش کردیم. به این دلایل است که می‌توانیم بگوییم به نسبت نمایشگاه که ما حضوری گسترده و فیزیکی پرسروصدا می‌داشتیم، طبیعتاً اینجا هزینه‌هایش برای ما کمتر بود. ولی نمی‌توانم بگویم لزوماً هر ناشر کوچکی بخواهد چنین زیرساختی را ایجاد کند، هزینه‌اش برای او به‌صرفه باشد. برای ما خیلی به‌صرفه بود ولی ممکن است برای ناشر دیگری مقرون به صرفه نباشد.
در شرایط کنونی و شیوع ویروس کرونا الان همه ناشران و کتاب‌فروشی‌ها یا متضرر شده‌اند یا فروش آنها کم شده است، این نمایشگاه آن فروش مقطعی بالا را برای سوره مهر ایجاد کرد و به نتایج پیش‌بینی شده دست یافتید؟
قره‌داغی: استقبال مخاطب با توجه به جمیع شرایطی که برای شما توضیح دادم، از معرفی نویسنده، دیدار با نویسنده، ارسال رایگان، تخفیف و ... خوب بود و ما فکر نمی‌کردیم این‌قدر استقبال شود. چیزی نزدیک به سی و پنج هزار نفر از تور مجازی ما بازدید کردند. چیزی قریب به ۱۰ درصد از این افراد خرید کردند که این اعداد به نسبت فعالیت در فضای مجازی اعداد قابل توجهی هستند. ولی اینکه شما بخواهید بگویید این غرفه مجازی جای نمایشگاه تهران که به شکل فیزیکی برگزار می‌شد را برای ما پر کرد، قطعاً نه! ما یک هدف دیگر از این کار داشتیم که به نظرم ۱۰۰ درصد به آن هدف رسیدیم و آن معرفی کتاب‌هایمان بود. به خاطر اینکه بالاخره نمایشگاه کتاب سالی یک بار به ما فرصت می‌دهد آنچه را که در طول سال تولید کرده‌ایم در محیط نمایشگاهی معرفی کنیم و مخاطب آنها را بشناسند. خوشبختانه در ایام برگزاری غرفه مجازی توانستیم همه کتاب‌هایی را که در طول سال تولید کرده بودیم به گونه‌ای معرفی کنیم که بازار هم آن را بشناسند. نه‌تنها مواجهه مخاطب‌مان از این طریق، بلکه معرفی‌ها و اخبار مرتبط با هر کتاب و خود نمایشگاه که در فضای مجازی کار شد، اخباری که روی وب‌سایت‌ها و تلکس‌های خبری قرار گرفت و در بخش‌های خبر تلویزیون هم پخش شد، همه و همه به ما کمک کرد که هدف نمایشگاه که معرفی محصول و فروش آن اتفاق بیفتد. یعنی از ۱۵ عنوان پرفروش‌مان، هفت، هشت عنوانش کتاب‌های جدیدی بود که در نمایشگاه رونمایی کردیم. این برای ما رکورد خیلی خوبی بود.
برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به صورت قطعی لغو شده است و به نظر می‌رسد مهم‌ترین برنامه معاونت فرهنگی وزارت ارشاد این است که یک نمایشگاه مجازی برگزار کند. تجربه شما می‌تواند به وزارت ارشاد و معاونت فرهنگی آن کمک کند.
قره‌داغی: خوشبختانه ما با دوستان وزارت ارشاد یک رابطه دوستانه و خوب و خیلی نزدیک داریم. از همان قبل از برگزاری نمایشگاه با آنها در ارتباط بودیم و هم از نظرات و راهنمایی‌های آنها استفاده کردیم و هم بعد از اینکه شروع به انجام کار کردیم، با این دوستان جلساتی داشته و تجربیات خود را به آنها منتقل کردیم. طبیعتاً تجربه کردن هم نکاتی داشت که ما آنها را انتقال دادیم. لذا فکر می‌کنم کاری که وزارت ارشاد می‌تواند انجام دهد، کار مهم و مؤثری است. اما طبیعتاً با کاری که ما انجام دادیم تفاوت‌های زیادی خواهد داشت. به خاطر اینکه ما یک ناشر بودیم و در این کار تمام مسئولیت‌ها را می‌توانستیم خودمان بپذیریم، ولی وقتی نهادی مثل وزارت ارشاد متولی این امر می‌شود، نمی‌تواند مسئولیت تمام ناشران را به عهده بگیرد و طبیعتاً با موضوعی که ما پیگیری کردیم تفاوت‌های جدی خواهد داشت.
این طرح به لحاظ تمرکززدایی از شهر تهران هم قابل توجه بود و از تمام کشور می‌توانستند از خدمات شما استفاده کنند.
قره‌داغی: دو مسئله در روند اجرای غرفه مجازی برای ما خیلی جالب توجه بود. یکی همان‌طور که گفتم استقبال خیلی ویژه بود. دوم، تفاوتی بود که این غرفه مجازی در مقایسه با نمایشگاه فیزیکی به لحاظ عدد و رقم و آمار مخاطبان برای ما داشت. ما در نمایشگاه کتاب تهران تقریباً در سه چهار سال اخیر هر سال تحلیل آماری انجام دادیم. این تحلیل ها نشان می داد چیزی حدود ۹۰ درصد بازدیدکننده‌های ما تهرانی و تنها ۱۰ درصد از شهرستان‌ها هستند؛ بعضی سال‌ها ۱۱ تا ۱۲ درصد و بعضی سال‌ها هم ۸ و ۹ درصد. ولی در این نمایشگاه مجازی که برگزار کردیم و عددش امروز دقیق و مشخص شد، ۳۹ درصد مخاطبان از شهر تهران و ۶۱ درصد از شهرهای دیگر بودند که این خودش به نظر من ظرفیت فضای مجازی را برای عدالت توزیع در سراسر کشور نشان می‌دهد و جا دارد که تقویت شود.
چهارشنبه ۱ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۷:۳۵
نظرات