هر جشنواره‌ای در آئین‌نامه خود اهدافی دارد. مهم‌ترين اهدافی كه جایزه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی دنبال می‌كند، چيست؟
ویژگی اصلی و عمده این رویداد این است که یک کار کاملاً مستقل و همه جانبه است، یعنی صرفاً موضوعات پژوهشی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت را در این رویداد فرهنگی با عنوان جایزه شهید حاج قاسم سلیمانی می‌خواهیم عنوان کنیم، در واقع در این جشنواره یک فاصله‌گذاری کاملاً منطقی بین موضوعات دفاع مقدس اعم از خاطره، داستان مستند و غیره با موضوعات پژوهشی قائل شده‌ایم. بنابراین در اولین دوره انتخاب آثار پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت، صرفاً به موضوعات پژوهشی پرداخته می‌شود، یعنی کتاب‌ها و رساله‌های دکتری که با شیوه پژوهش و تحقیق به موضوعات دفاع مقدس و مقاومت پرداخته‌اند، مد نظر هستند. برای این عرصه دو موضوع در نظر گرفته شده که در فراخوان هم اعلام شده و از نویسندگان، پژوهشگران و مراکز علمی، دانشگاهی و مراکز پژوهشی درخواست شده که کارهای پژوهشی خود اعم از کتاب و رساله دکتری را ذیل 9 موضوع به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند تا مورد ارزیابی قرار گیرد.
این 9 موضوع عبارتند از موضوعات نظامی، امنیتی، سیاسی، اقتصادی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، حقوقی و بین‌المللی که از بین تعداد قابل توجهی موضوعات دیگر انتخاب شده‌اند. در این راستا در فراخوان اعلام شده که مراکز دانشگاهی، پژوهشی و ناشران، کارهایی که در این موضوعات به شکل پژوهش و تحقیق انجام داده‌اند به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. با توجه به اینکه قبلاً طی اقداماتی مانند «کتاب سال دفاع مقدس»، پژوهش‌های قبلی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند، لذا در این جشنواره سعی شده صرفاً کتاب‌های پژوهشی که در سال 97 و 98 منتشر شده و همچنین رساله‌های دکتری که در این سال‌ها دفاع شده مد نظر قرار گیرند، بنابراین کتاب‌هایی که در سال‌های قبل یا رساله‌های دکتری که در سال‌های قبل از 97 چاپ شده مد نظر نیست.
این هدف‌گذاری‌ها بر اساس چه منطقی پیگیری می‌شود؟
علم، دانش و دانایی، زمینه پیشرفت هر جامعه‌ای است و برای دسترسی به دانایی و دانش، ناگزیر به تحقیق هستیم تا تحقیق و پژوهش درستی درمورد موضوعی انجام نشود، دانایی، دانش و علمی که بتواند بستر لازم برای پیشرفت باشد، حاصل نمی‌شود. در مدت 40 سال که از عمر انقلاب اسلامی می‌گذرد با موضوع اساسی بنام دفاع مقدس مواجه هستیم که یک واقعیت تاریخی است و اگر از دوران 8 سال جنگ تحمیلی به عنوان جنگ جهانی سوم تعبیر کنیم به اعتقاد من گزاف نیست، چون بر اساس اطلاعات موجود، بیش از 30 کشور به طور مستقیم و غیر مستقیم درگیر این جنگ بودند، بنابراین جنگ تحمیلی، یک جنگ بین دو کشور ایران و عراق تلقی نمی‌شود. واقعیت تاریخی نشان می‌دهد که گستره این جنگ کاملاً بین‌المللی و فرامنطقه‌ای بوده به این معنا که هم بلوک غرب به طور مستقیم در این جنگ دخالت داشته و هم بلوک شرق که در آن موقع به عنوان اتحادیه جماهیر شوروی و اقمارشان تعریف می‌شده و این یک واقعیت موجود در تاریخ 40 ساله کشور ما هست.
حال این سؤال پیش می‌آید که با توجه به کم و کیف این پدیده یعنی 8 سال جنگ تحمیلی آیا ایجاب می‌کند که در مورد آن کار پژوهشی انجام دهیم یا خیر؟ قدر مسلم پاسخ مثبت است، زیرا جنگ تحمیلی به عنوان یک واقعیت تاریخی نیازمند تحقیق و پژوهش در ابعاد مختلف است. اما متاسفانه دست‌هایی وجود دارد که می‌خواهند این واقعیت تاریخی را که باعث افتخار و سربلندی یک ملت است مورد تحریف قرار دهند. جنگ 8 ساله دارای واقعیت‌ها و حقایقی است که این واقعیت‌ها هم در آن بازه زمانی و هم در سال‌های بعد از جنگ قابل استفاده و بهره‌برداری بوده، یعنی این 8 سال دفاع مقدس برای ما پیام‌ها، درس‌ها و عبرت‌هایی داشته که هم در آن مقطع زمانی و هم در شرایط کنونی و هم در آینده قابل استفاده خواهد بود و خوشبختانه یا متأسفانه دشمنان ما به این مسأله بیشتر از ما واقف شده‌اند، یعنی می‌دانند که این ملت با گذشته تاریخی که داشته اگر به دستاوردهای این جنگ عنایت کند، می‌تواند راه برون‌رفت از معضلات کشور و جامعه را بدست بیاورد، لذا سعی می‌کنند با ترفند ایجاد شبهه و ابهام و زیر سؤال بردن واقعیت‌ها و حقایق درس‌آموز جنگ، این واقعیت تاریخی را مورد تحریف قرار دهند.
حال اگر ما بخواهیم با این تحریف مقابله کنیم نیازمند چه چیزی هستیم آیا صرفاً بیان خاطره یا داستان نوشتن درمورد جنگ می‌تواند مانع از تحریف شود؟ قاعدتاً خیر، پژوهش‌های اساسی و کاربردی در موضوعات مختلف دفاع مقدس مانع از این می‌شود که دشمنان بتوانند تاریخ دفاع مقدس این مملکت را مورد تحریف قرار دهند، اما متأسفانه فاصله زیادی بین پژوهش در عرصه «دفاع مقدس و مقاومت» و «ادبیات جنگ» وجود دارد. عموم مردم با ادبیات جنگ آشنا هستند یعنی دفاع مقدس را از مسیر خاطره و داستان دنبال می‌کنند در صورتی که ادبیات جنگ باید از تحقیق و پژوهش جنگ سیراب شود، یعنی ما هرقدر پژوهش‌های اساسی، متقن و نظام‌مند درباره موضوعات دفاع مقدس انجام دهیم، ادبیات ما غنی‌تر می‌شود، یعنی کسانی که خاطره، داستان و نمایشنامه می‌نویسند و حتی فیلم‌سازان و مستندسازان هرچه دایره پژوهش علمی‌شان، نظام‌مندتر باشد آنها دستشان پر می‌شود و حتی طنزپردازی که به نوعی گونه‌ای از ادبیات جنگ تلقی می‌شود هم به پژوهش نیازمند است.
عرصه دفاع مقدس عرصه زندگی بوده و سرفصل طنز و شوخی، به عنوان یک سرفصل جدی در جنگ مطرح بوده و افرادی مانند بسیجی‌ها، پاسداران، نیروهای مردمی و ارتشی‌ها، افرادی بودند که ماه‌ها در جنگ زندگی می‌کردند و لازمه یک زندگی سیال و مفرح، طنز و شوخی هم هست. اگر طنزپردازان بخواهند به طنز دفاع مقدس بپردازند، باید پژوهشی صورت بگیرد و 8 سال دفاع مقدس را واکاوی کنند تا دریابند که آیا طنز و شوخی هم در جبهه بوده یا نه؟ سپس طنزپرداز شوخی‌های جبهه را پردازش کند و به عنوان یک گونه از ادبیات تحویل جامعه دهد.
اشاره کردید پژوهش‌های اساسی و کاربردی در موضوعات مختلف دفاع مقدس می‌تواند به غنی تر شدن ادبیات جنگ کمک کند فکر می‌کنید چه جنبه‌هایی در این حوزه مغفول واقع شده است؟
دفاع مقدس دستاوردهای بسیاری دارد که باید مورد توجه قرار گیرد، یکی از دستاوردهای آن ترویج سبک زندگی ایرانی و اسلامی است. اگر بدنبال ایجاد سبک زندگی ایرانی و اسلامی هستیم، هشت سال دفاع مقدس الگوی ممتاز برای این سبک زندگی به شمار می‌آید. ما هنوز فاصله زیادی با دفاع مقدس پیدا نکرده‌ایم که تبدیل به اسطوره و تاریخ شود، هنوز بازماندگان جنگ و کسانی که جنگ را تجربه کرده‌اند در بین ما حضور دارند و همان شیوه زندگی را بعد از گذشت 30 سال دنبال می‌کنند. اگر ما دنبال سبک زندگی مؤثر و تأثیرگذار هستیم، لازمه‌اش این است که نگاه جدی به دوران جنگ داشته باشیم و باید محققانی باشند تا پژوهش کنند و سبک زندگی رزمندگان و شهدا را مورد پژوهش قرار دهند و کسانی که می‌خواهند سبک زندگی ایرانی را تدوین کنند بر اساس آن عمل کنند.
موضوع دیگر، بحث مدیریت جامعه است که در حال حاضر یکی از معضلات کشور، ضعف در مدیریت مؤثر جامعه در ابعاد مختلف است. کشور ما از یک مدیریت و فرماندهی درست و مؤثر در دوران دفاع مقدس برخوردار بوده است که اگر پژوهشگران از این منظر به فرهنگ دفاع مقدس برگردند و مدیریتی که آنجا تأثیر گذار بود را واکاوی کنند از مدل به روز شده آن، امروز هم می‌توانیم استفاده کنیم.
بنابراین همه این زمینه‌ها ایجاب می‌کند که موضوع پژوهش درباره موضوعات دفاع مقدس را جدی بگیریم و این خلأ که بین پژوهش‌های انجام شده درباره موضوعات دفاع مقدس و ادبیات جنگ وجود دارد را پر کنیم. اگر نگاه آماری به کتاب‌هایی که در زمینه دفاع مقدس تولید شده داشته باشید، متوجه می‌شوید که فاصله زیادی بین کارهای پژوهشی و ادبیات جنگ وجود دارد که این فاصله باید پر شود و در کنار این موضوعات یکی از مطالبات مهم مقام معظم رهبری بحث پژوهش و تحقیق در معارف دفاع مقدس است. ایشان بارها در دیداری که با اصحاب رسانه، هنرمندان و نویسندگان داشته‌اند، فرموده‌اند: «ما سالیان سال باید درباره دفاع مقدس بنویسیم و همانطور که قراردادهای ننگین باعث ذلت ملت ایران شده، حالا این موفقیت بزرگ باید سالیان سال بلکه قرن‌ها مایه سربلندی ملت ایران شود».
حال سؤال این است که اگر ما بخواهیم سالیان سال درباره موضوعات جنگ بنویسیم به چه چیزی نیاز داریم؟ قطعاً به پژوهش‌های آکادمیک و کلاسیک نیاز داریم که در اختیار نویسندگان قرار گیرد. بنابراین دلایل مختلف موجب شده که ما بطور مستقل به موضوع پژوهش در حوزه دفاع مقدس و مقاومت بپردازیم. متأسفانه در جامعه ما پژوهش هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده و این ضعف فقط مربوط به حوزه دفاع مقدس نیست، بلکه همه حوزه‌ها که جامعه به آن نیاز دارد، پژوهش درخوری انجام نشده است. اگر بخواهیم در این عرصه جدی وارد شویم، مشکلات خاص خود را دارد و ما با آگاهی از این مشکلات درصدد شدیم که این فصل را دنبال کنیم و پژوهش در حوزه دفاع مقدس را موضوعیت ببخشیم.
اگر ما می‌خواهیم به عنوان یک کشور مستقل روی پای خود بیاستیم، ناگزیریم به پیام‌ها و درس‌های دفاع مقدس برگردیم و برگشت به این درس‌ها تنها از طریق پژوهش و تحقیق میسر است. شاید ادبیات جنگ مثل خاطره و داستان گوشه‌هایی از درس‌ها و عبرت‌های دفاع مقدس را در منظر جامعه به نمایش بگذارد اما کار اساسی در حوزه پژوهش و تحقیق صورت می‌گیرد.
با توجه به قالب پژوهشی این جشنواره، آیاد در زمینه کودک و نوجوان هم برنامه‌ای دارید؟
جامعه هدف در این جشنواره، قشر بزرگسال است و با توجه به اینکه بحث پژوهش، یک بحث کاملاً جدی است و متأسفانه بر اساس تجربه‌ای که در انتشارات مختلف داشته‌ام و بطور میدانی اطلاع دارم که برای کودکان و نوجوانان در زمینه دفاع مقدس کار خاصی صورت نگرفته و انتظارات زیادی هم در این زمینه وجود دارد، یعنی با خانواده‌هایی مواجه می‌شویم که درخواست می‌کنند، کتاب مناسبی با موضوع دفاع مقدس برای کودکان و نوجوانان معرفی کنیم، اما متأسفانه اگر به آمار مراجعه کنید، ادبیات کودکان و نوجوانان بسیار فقیر است و این ضعف در ادبیات جنگ و دفاع مقدس برای کودکان به طور مضاعف مشهود است. حال اگر نویسنده‌ای بخواهد حقایق جنگ را برای کودکان و نوجوانان و در سطح آنها به نگارش دربیاورد نیازمند پژوهش است. به همین دلیل حداقل برای امسال در رابطه با کودکان و نوجوانان کار خاصی انجام نداده‌ایم، زیرا پژوهش موضوعی جدی است که مخاطب آن فرهیختگان هستند و حتی ممکن است عموم مردم هم استقبالی از پژوهش نکنند.
چه چشم‌اندازی برای این جشنواره در نظر دارید؟
چشم‌انداز این جشنواره خیلی روشن است. ما در عرصه پژوهش خلأ جدی داشتیم به این معنا که کارهای پژوهشی به طور صددرصدی دیده نشده و مجموعه پژوهش‌های تولید شده داریم که چون در رابطه با آنها کارهای رسانه‌ای نشده و تلاش نکرده‌ایم که مخاطب پیدا کند، بنابراین دیده نشده، لذا این گونه کارها که ارج‌گذاری به کارهای پژوهشی و پژوهشگران است، چشم‌انداز روشنی دارد، یعنی پژوهشگر متوجه می‌شود که یک مرکزی آثار آنها را می‌بیند و آنها هم انگیزه بیشتری برای ادامه کار پیدا می‌کنند.
با توجه به اینکه ادبیات مقاومت در برخی کشورهای دیگر هم دنبال می‌شود، برای بین‌المللی کردن این جایزه برنامه‌ای دارید؟
با توجه به اینکه این جشنواره، دوسالانه آثار پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت است و مقاومت جنبه بین‌المللی دارد و در این چند دهه که جریان مقاومت متأثر از دفاع مقدس در کشورهای منطقه و حتی فرامنطقه گسترش پیدا کرده، مطمئن هستیم که نویسندگان و پژوهشگرانی وجود دارند که جریان مقاومت را مورد پژوهش قرار داده‌اند و آثار خوبی هم داشته‌اند، اما چون این اولین دوره دوسالانه است و مخاطرات کمی و کیفی خود را دارد، ما بناداریم که از مهمانان بین‌المللی برای این دو سالانه دعوت کنیم، اما فعلا نگاه جدی به پژوهش‌های بین‌المللی نداریم.
به هر حال در این حوزه فعالان و متخصصانی وجود دارند که سال‌ها به عنوان پژوهشگر حوزه دفاع مقدس شناخته شده‌اند. آیا موضوعات سفارشی هم برای این بخش از صاحبنظران مد نظر داشتید؟
مبنای این جشنواره، بررسی و ارزیابی کتاب‌های منتشر شده در سال 97 و 98 و رساله‌های دکتری دفاع شده است، ولی بنا داریم در مراسمی که 25 آذرماه سال جاری در روز پژوهش برگزار می‌شود، موضوعات پژوهشی را در اختیار مراکز پژوهشی، نویسندگان و ناشران قرار دهیم که برای دوره‌های بعدی کار کنند و از حمایت ما برخوردار شوند.
قطعا دائمی کردن دبیرخانه این جایزه می‌تواند استمرار و انسجام فعالیت‌های این حوزه را به دنبال داشته باشد. از این منظر برای دائمی کردن دبیرخانه جایزه سردار شهید سلیمانی برنامه‌ای در نظر دارید؟
بنابر این است که این جایزه دائمی باشد و با توجه به بی‌سابقه بودن این کار، بنابر پیشنهاد برخی صاحبنظران که تجربه ارزشمندی در برگزاری جشنواره‌های مشابه داشته‌اند، دوره اول را دو سالانه تعریف کردیم. چون پژوهش هم امری جدی است ما مطمئن هستیم که مشکلاتی وجود داشته باشد، لذا فعلاً دوره اول دو سالانه برگزار می‌شود و در سال‌های بعد امکان اینکه سالانه برگزار کنیم بیشتر خواهد بود.
تمدید مهلت ارسال آثار به دوسالانه آثار پژوهشی دفاع مقدس در صورت استقبال شرکت کنندگان
لازم بذکر است که 9 موضوع برای این دو سالانه در نظر گرفته شده است که متعاقب این 9 موضوع، گروه‌های داوری به 5 گروه شامل «نظامی ـ امنیتی»، «تاریخی ـ سیاسی»، «فرهنگی، ادبی و هنری»، «اجتماعی و اقتصادی» و «حقوقی و بین‌المللی» تقسیم شده‌اند. محسن پرویز، دبیر علمی این جشنواره است که سابقه طولانی در پژوهشگری دفاع مقدس، نویسندگی و برگزاری جشنواره‌ها را دارد. در نوبت اول فراخوان، زمان جمع‌آوری آثار، پایان مردادماه اعلام شده است و اگر استقبال خوب باشد، امکان تمدید وجود دارد.
نظر شما