کتاب گزارشی تاریخی - حدیثی از آیینها و شیوههای عزاداری و سوگواری سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله (ع) است. نویسنده ضمن اینکه آداب و شرایط عزاداری را با استناد به سیر و سخن امامان توضیح میدهد، تاریخچهای از روشهای مقتل خوانی، مداحی، سینه زنی، گریه، شام غریبان و اربعین را روایت کرده و بویژه آداب روزهای محرم و صفر را از کتب مقتل و روضه نقل میکند.
این پژوهش فارغ از مباحث پیرامون عزاداری حاوی نکات مهمی درباره فرهنگ عامه ایرانیان است. نویسنده تقریبا به تمامی منابع روایی و حدیثی شیعه مراجعه کرده و در برخی موارد به منابع اهل سنت هم استناد میکند. میتوان گفت که هیچ منبعی نبوده که نویسنده آن را ندیده باشد.
کتاب سه فصل کلی دارد با این عناوین: «احرام محرم در تاریخ»، «احرام محرم، چگونه؟» و «آداب محرم چیست؟». فصل نخست کتاب با تاریخچه عزاداری آغاز میشود و در آن مباحثی چون عزاداری از آدم تا خاتم(ع)، عزاداری بانوان در زمان پیامبر(ص) و ائمه(ع)، گریه بانوان بنی هاشم قبل از خروج حضرت از مدینه، عزاداری فاطمیات در روز عاشورا کنار قتلگاه، عزاداری فاطمیات در روز یازدهم هنگام بردن اسیران کربلا به کوفه، عزاداری فاطمیات در مجلس یزید ملعون، عزاداری فاطمیات بعد از رها شدن از بند اسارت در جنب کاخ یزید ملعون، عزاداری هنگام بازگشت به کربلا (اربعین)، عزاداری خاندان عقیل و... مورد بررسی قرار گرفته است.
نویسنده در این فصل بحث مهمی راجع به پنهان ماندن شیوه عزاداری در زمان ائمه از ما دارد و سعی کرده با مراجعه به متون روایی مهم شیعه این شیوه را معرفی کند. به همین دلیل در این فصل بخشهای مهمی را درباره عزاداری حضرت سیدالساجدین، عزاداری امام باقر(ع)، عزاداری امام صادق (ع)، عزاداری زمان غیبت کبری و... کار کرده است.
فصل دوم کتاب با آمادگی برای محرم آغاز میشود. مراقب از جسم و روح قبل از محرم و شیوههایی که میتوان برای این مراقبت به کار بست، از جمله مباحث مهم ورودیه این فصل است. سیره ائمه (ع) در ورود به ماه محرم بخش مهمی از این فصل را تشکیل میدهد و نشان دهنده آن است که چقدر ما در آداب این ماه از سیره ائمه به دور هستیم.
آداب سخنرانی در مجالس عزا، شیوههای مقتل خوانی در طول تاریخ، نگاهی به مقاتل، آداب مجالس عزا در سخنان ائمه، آداب نوحه خوانی، آداب نوحه خوانی بانوان، روش شیعیان در عزاداری امام حسین(ع)، آداب بذل مال و خیرات در محرم از زبان معصومین، آداب آب و غذا دادن در روز عاشورا، آداب روزهای اول و دوم و سوم پس از شهادت و... از دیگر مباحث مهم ان فصل است.
فصل سوم کتاب نیز به اعمال و سنن ماههای محرم و صفر اختصاص پیدا کرده است. اعمال تاسوعا و شب عاشورا و ادعیهای که مستحب است خوانده شود، آداب و سنن روز عاشورا، آداب توبه در روز عاشورا، شیوههای عزاداری در طول تاریخ، اعمال و ادعیه پس از عاشورا تا روز اربعین و... از مباحث مهم ارائه شده در این بخش است.
شیخ عبدالحسین نیشابوری، از متخصصان تاریخ شیعه است و در این کتاب به خوبی توانسته با غور در منابع تاریخی و روایی، شیوههای مطلوب عزاداری از منظر ائمه را برای مخاطبان نسل امروز روایت کند. باشد که با مطالعه چنین کتابهایی بهره درست را از محرم و آیینهای آن ببریم.
نظر شما