به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، امروزه افراد و نشرهای متعددی آثار خود را به ثبت زندگی شهدا اختصاص داده‌اند؛ مسئله‌ای که اگرچه مهم و ضروری می‌رسد، اما نقص‌ها و آسیب‌هایی، آن را تهدید می‌کند. در این بین روایت داستانی از زندگی شهدا و ورود نهادها و سازمان‌ها به این عرصه دو نکته مهم و کلیدی است. در این رابطه با محمدحسین علی‌جان‌زاده به گفت‌وگو نشستیم. علی‌جان‌زاده سال‌هاست که در رابطه با زندگی شهدا می‌نویسد و کتاب‌های متعددی از او به چاپ رسیده است. آخرین اثر او کتابی است به نام «حاج احمد» که به زندگی شهیداحمد کاظمی می‌پردازد و سال 99 روانه بازار کتاب شده است.

به عنوان سوال اول در مورد تبدیل زندگی شهدای دفاع مقدس به رمان زندگی‌نامه‌‌ای توضیح دهید.

قبل از اینکه به این سوال شما بپردازم، نکته‌ای را باید متذکر شوم و آن اینکه ما هر چه داریم امروز از سفره با برکت روزهای ایثار و جهاد و واقعه عظیم دفاع مقدس است. ما مرهون رشادت‌های شهدای میهن‌مان هستیم. اگر امروز امنیت، عزت، سربلندی داریم و به‌راحتی و با اقتدار سرمان را بلا می‌گیرم، به‌خاطر خون‌های بر زمین ریخته شده‌ی مردان این سرزمین در دفاع از اعتقادات و میهن‌شان است.
 
از مهم‌ترین نکات در زنده نگه داشتن این رخداد و واقعه عظیم یعنی دفاع مقدس کنکاش و پژوهش در سبک زندگی شهدا و فرماندهان و رزمندگان مجاهد این عرصه است. نوشتن و به‌طور خاص به تصویر کشیدن  این خاطرات که در دل بازماندگان و رزمندگان دفاع مقدس وجود دارد امروز رسالت و وظیفه‌ مهمی است که بر دوش ما گذاشته شده است. همانطور که مقام معظم رهبری در چند روز گذشته فرمودند که خطر تحریف در بازگویی تاریخ دفاع مقدس در کمین است، این وظیفه دوچندان مهم‌تر می‌شود. از مهم‌ترین این کارها نوشتن خاطرات دفاع مقدس است که بهترین نوع آن خلق اثر در قالب رمان و یا روایت داستانی است.
 
خیلی از نشرهای کشور به‌سمت تولید آثاری با موضوع شهدا رفته‌اند. در این میان گاهی نگاه کمّی به موضوع باعث شده از کیفیت کار کاسته می‌شود. نظرتان چیست؟

اینکه خیلی‌ها به سمت  خلق اثر در زمینه زندگی قهرمانان شهید می‌روند، جای شکر و نگاه امید بخشی است. این بدان معناست که مردم و مخاطب به این موضوع علاقمند هستند و در این زمینه احساس نیاز می‌کنند که از تاریخ و زندگی قهرمانانش بدانند؛ اما آنچه جای نقصان و ضعف دارد، این است که از این فرصت استفاده و بهره لازم برده نشود و تبدیل شود به ضد خودش، یعنی نگاه درست به این مسئله نداشتن و صرف گزارش و تولید عجله‌ای از چند و چون کار زده خواهد شد.
 

 

به نظرم ضبط خاطرات در وهله اول امروز تکلیف اساسی ما است و انتشار در مرحله بعد قرار دارد. به هر حال از این نسل که آن میدان‌ها را دیده، چند سال دیگری بیشتر نمانده و ممکن است که در بیست سال آینده کمتر کسی باقی مانده باشد. اینجاست که ضرورت حفظ و ضبط خاطرات برای امروز اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. اما انتشار باید در قالب فرم درست و با پرهیز از عجله  آورده شود تا کیفیت کار حفظ شود.
 
برخی از ارگان‌ها پس از جنگ احساس تکلیف کردند تا در این زمینه فعالیت کنند و با بودجه‌های هنگفت و دولتی آثاری را تولید کنند. نظرتان درباره ورود نهادها به این حوزه چیست؟

امروز بعد از گذشت سه دهه از جنگ می‌توان به‌خوبی نشست و کارنامه ورود جریان‌ها و نهادها را برررسی کرد. آنچه که ضرورتا می‌توان در مورد آن صحبت کرد، این است که حاکمیت در هرکشوری موظف به حفظ فرهنگ و نشر ارزش‌های ملتش است. دفاع مقدس نیز از این قاعده مستثنا نیست و در امور فرهنگی دولت‌ها و بخش مهمی از حاکمیت به‌عنوان یک کلان‌موضوع به آن پرداخته می‌شود. حال اینکه نوع ورود و مسیری که تاکنون نهادها طی کرده‌اند تا چه مقدار صحیح و چه مقدار ناصحیح بوده است را باید کارشناسان فن بنشینند و به یک ارزیابی از وضعیت موجود برای رسیدن به وضعیت مطلوب برسند.
 
برویم سرغ کتاب «حاج احمد». شما آثار زیادی درباره زندگی‌نامه شهدا کار کرده‌اید. مخصوصا شهدای شمال کشور. اما سال 99 به سراغ شهدای شاخص رفتید و به زندگی‌نامه «حاج احمد» پرداختید. درباره این کتاب و نحوه شکل‌گیری آن توضیح می‌دهید؟

این کتاب قریب به سه سال پیش کارهای اولیه تحقیقش شروع شد. قریب به یکصد و پنجاه ساعت مصاحبه با رزمندگان لشکر هشت نجف اشرف در طی دو سال و نگارش آن به همراه تحقیق‌های در حین کار سر انجام این شد که این کتاب در سال 99 زیر چاپ رفت. کتاب روایتی داستان‌گونه از زندگی فرمانده آسمانی شهید حاج احمد کاظمی است که به فرازهای مختلفی از زندگانی این شهید سرافراز پرداخته می‌شود.
 

 

در این کتاب به خاطرات دوران کودکی، مبارزات انقلابی، خاطرات دوران آموزش‌های چریکی در سوریه و لبنان، حضور شهید در کردستان، چگونگی عزیمت به جنوب و تشکیل تیپ 8 نجف اشرف، حضور در عملیات‌های مختلف و رشادت‌های شهید کاظمی پرداخته شده است. چرا این‌قدر وسیع؟ بهتر نبود یکی دو برهه از زندگی شهید را در نظر می‌گرفتید و مفصل به آن می‌پرداختید؟

در حین کار پیشنهاد‌های گونا گونی می‌رسید اما آنچه در ذهن ما از اول کار بود، این بود که شخصیت شهید باید در طول زندگی از اوان کودکی تا زمان شهادت بررسی شود. شاید برای نویسنده پرداختن به یکی دو برهه از زندگی یک شهید راحت‌تر باشد اما آنچه که به مخاطب در مورد یک شهید اطلاعات کامل و تام می‌دهد در مورد لحظه‌های مختلف زندگی شهید است که سعی شد بر اساس سیر تاریخی زندگی شهید این کتاب به نگارش در بیاید.
 
به نظر خودتان وجه تمایز کتاب «حاج احمد» نسبت به سایر کتاب‌های که تا کنون پیرامون شهید احمد کاظمی منتشر شده چیست؟

هر کتابی به نوبه خود در مورد شهید پرداخته است اما آن چه می‌توان وجه تمایز این کتاب محسوب شود در عین اینکه سعی بر آن بود که روایت به صورت داستانی باشد تا خواننده خسته نشود به ابعاد مختلف زندگی شهید نیز پرداخته شده است و اطلاعات جدیدتری از زندگانی شهید در این کتاب استفاده شده است.
 
به عنوان سوال پایانی بفرمایید آیا نوشتن از شهدا کار آسانی است یا خیر؟

به نظرم کلا نوشتن کار آسانی نیست. در نوشتن یک اثر آنچه دخیل است غیر از داده و اطلاعات که به وسیله مصاحبه و تحقیق تامین می‌شود چگونه نوشتن و جلوه دادن یک تحقیق است. شما اگر می‌خواهید بفهمید که نوشتن چقدر مشکل است از روی یک کتاب داستان دو بار بنویسید بار اول را با انگیزه و پرحرارت می‌نویسید اما بار دوم را از روی اجبار می‌نویسید، این تازه نوشته‌ای است که جلوی شماست و فقط شما مکتوب می‌کنید و قرار نیست به این نوشته‌ها موقعیت، شخصیت، روایت درست و چارچوب‌دار بدهید. درحالی که نویسنده حتی اگر هم مبتدی باشد باید بتواند این اجزاء را رعایت کند تا روایت او درست منتقل شود. بنظرم نویسندگی کاری سخت است و نوشتن از شهدا کاری بیشتر از آن است و اگر کسی می‌نویسد قطعا امداد خود شهدا هم دخیل است.