خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، بیست‌و‌هشتمین دوره هفته کتاب دو ویژگی دارد؛ نخست اینکه از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، یعنی موسسه ادغام شده معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود؛ دوم اینکه متاثر از پیوست کرونایی برنامه‌‌ریزی شده‌است.

ویژگی نخست موجب شده تا ظرفیت‌های مادی و معنوی برای برگزاری بهتر این رویداد ملی، یکپارچه شود و باید تشکیل کمیته محتوایی هفته کتاب را یکی از تصمیمات موثر برای برنامه‌ریزی دقیق‌‌تر با هدف تاثیر‌گذاری بیشتر برنامه‌های این هفته دانست.

به گفته سید‌سعید میر‌محمدصادق، مدیر کمیته محتوایی هفته کتاب،  «تشکیل این کمیته، نشان‌دهنده تلاش برای عملیاتی شدن اسناد بالادستی حوزه فرهنگ در قالب برنامه‌‌ریزی‌های هفته کتاب است.» چهار رویکرد جدید «ظرفیت‌محوی»، «ژرف‌محوری» «اشتراک‌سازی»‌ و «گفتمان‌‌‌سازی» از نتایج تشکیل کمیته محتوایی است.
 
یکی از اقدامات قابل‌توجه در برگزاری بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب، تشکیل کمیته محتوایی است. دلیل شکل‌گیری و وظایف این کمیته چیست؟
کمیته محتوایی هفته کتاب، به‌عنوان حلقه وصل و نظم‌‌دهنده برنامه‌های هفته کتاب است. تشکیل این کمیته را نمی‌توان به‌عنوان نخستین تجربه هفته کتاب دانست، چراکه قطعا در ادوار گذشته، بخشی از برنامه‌ریزی‌های هفته کتاب به محتوا نیز توجه می‌شده‌ اما در دوره بیست‌وهشتم، تشکیل کمیته محتوایی به‌طور مستقل، نشان‌دهنده تلاش برای عملیاتی شدن اسناد بالادستی حوزه فرهنگ در قالب برنامه‌‌ریزی‌های هفته کتاب است؛ بنابراین تلاش شده، برنامه‌های هفته کتاب با هدف غنای بیشتر، با کلان برنامه‌های فرهنگی و اسناد بالادستی کشور از‌جمله، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، بیانیه اقتصاد مقاومتی، کلان‌برنامه‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مصوبات کتاب‌محور شورای عالی انقلاب فرهنگی، تحلیل و منطبق شود؛ از‌جمله اقدامات این کمیته بررسی رویکردهای موضوعی روزهای هفته کتاب است که براساس اسناد بالادستی فرهنگی کشور، بررسی، تعیین و تعریف شده‌‌است؛ البته با توجه به شرایط کرونایی همچون سال‌های گذشته روزهای هفته را نام‌گذاری نکردیم، بلکه ۷ رویکرد تعریف شده‌است که بر آن اساس نهاد‌های فرهنگی در سراسر کشور با توجه به برنامه‌هایی که در نظر دارند در روزهای هفته کتاب، ضمن توجه به شرایط کرونایی، برنامه‌های خود را اجرا ‌کنند.

با توجه به تشکیل کمیته محتوایی هفته کتاب، امکان رد برنامه‌ای وجود دارد؟
برنامه‌ای تعطیل نمی‌شود، مگر اینکه از نظر زمانی امکان اجرای آن وجود نداشته باشد؛ به این معنا که برنامه پیشنهادی به دلیل گستردگی و تاثیر‌گذاری در هفته کتاب، چندان ملموس نباشد. نباید فراموش کنیم هفته کتاب نتیجه‌محور است؛ برنامه‌هایی که با بودجه هفته کتاب برگزار می‌شود، باید اهداف اصلی مبتنی بر اسناد بالادستی را محقق کند و نتیجه‌گرا باشد؛ علاوه‌براین موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، هماهنگ‌‌کننده برنامه‌‌ ادارت کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مراکز استان‌ها است. سعی ما بر این است که در کمیته محتوایی از هیجان پرهیز کنیم تا بتوانیم براساس فکر، برنامه‌ریزی بهتری انجام دهیم. 

نتیجه‌گرا بودن برنامه‌های هفته کتاب به چه معناست؟
به این معنا که برنامه‌ها، دستاورد داشته باشد تا امکان برنامه‌ریزی‌های آتی براساس آن‌ها فراهم باشد.

در مجموع چند برنامه از سوی ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها ارسال شده‌‌است؟
براساس آخرین گزارش معاونت اقتصاد و فرهنگ موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، مشارکت مراکز استا‌ن‌‌ها حداکثری بوده‌است.

از دیگر رویکر‌های کمیته محتوایی هفته کتاب امسال بفرمایید.
هفته کتاب امسال دارای چهار شاخصه است. نخست «ظرفیت‌محوی» و با این هدف تعریف شده، تا امور هفته کتاب، برعهده مجری نباشد و بر همین اساس بتوانیم از ظرفیت همه نهاد‌ها و سازمان‌ها استفاده کنیم؛ به‌‌عبارت دیگر، مجری هفته کتاب علاوه‌‌بر شناسایی ظرفیت‌ این نهاد‌ها، تلاش می‌کند با همفکری و مشورت ظرفیت‌ها را در حوزه کتاب، به مزیت تبدیل کند؛ شاخصه وظیفه‌محوری به معنای تحمیل برنامه‌ای به نهاد و یا سازمان‌ها نیست بلکه به‌معنای شناسایی و نمایش ظرفیت‌‌های کمتر شناخته شده درعرصه عمومی است تا در سایر روز‌های سال نیز تداوم داشته باشد.

دیگر رویکرد کلان در هفته کتاب امسال «ژرف محوری» است؛ بنابراین در دو حوزه تولید محتوا و همچنین اجرا، می‌خواهیم میزان تاثیر‌گذاری برنامه‌ها را بررسی کنیم و براساس محتواهای تولید شده، برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت را انجام دهیم.

به‌نظر می‌رسد بررسی و ارزیابی برنامه‌های هفته کتاب با رویکرد «ژرف‌محوری» نیازمند طرح مطالعاتی است؛ روش کمیته محتوایی برای دسترسی به میزان تاثیر‌گذاری چگونه است؟
تلاش می‌کنیم با دریافت گزارش برنامه سازمان‌ها و نهاد‌های مشارکت‌کننده و با همکاری اصحاب رسانه، از انعکاس صِرف اخبار عبور کنیم و به مرحله بررسی و تحلیل برنامه‌ها برسیم؛ بنابراین در کمیته محتوایی هفته کتاب، تلاش می‌شود تا ظرفیت‌‌های ناشناخته نهاد‌ها و سازمان‌‌ها شناسایی و محتوای برنامه‌های آنان تقویت شود.  

تحلیل برنامه‌‌های هفته کتاب با مشارکت اصحاب رسانه با این استدلال که خبرنگاران در میدان اجرا حضور دارند قابل‌توجه است اما به‌نظر می‌رسد، «پیوست کرونا» مانع از تحلیل دقیق شود چراکه پیش‌بینی می‌شود برخی نهاد‌ها از این پیوست، برای کوچک‌ و یا محدود کردن برنامه‌های خود استفاده کنند؛ این‌طور نیست؟
برنامه‌ها کوچک نمی‌شود؛ سازمان‌ها حتی اگر یک برنامه را پیش‌بینی کرده باشند به مجری هفته کتاب اعلام می‌کنند. درباره تاثیر‌گذاری کرونا هم این نکته ضروری است که شیوع ویروس کرونا زمینه‌ای را فراهم کرده‌ تا از سایر ظرفیت‌ها استفاده کنیم؛ هرچند محدودیت‌هایی از‌قبیل ممنوعیت تجمع وجود دارد اما رویکرد ژرف‌‌محوری در همین شرایط هم حفظ خواهد شد.

مجری  برنامه‌های هفته کتاب با رویکرد ژرف‌محوری تلاش می‌کند، برنامه‌های این هفته، براساس اسناد بالادستی حوزه فرهنگ،  عمیق و در برنامه‌ریزی‌های آتی نیز موثر باشد. ژرف‌‌محوری یعنی تولید محتوای جدید با توجه به دستاورد‌های هفته کتاب که برای همه دستگاه‌های فرهنگی و حتی دانشجویان، پژوهشگران و صاحب‌نظران و برنامه‌‌نویسان کاربردی است.

درباره سومین رویکرد بفرمایید.   
«گفتمان‌سازی» سومین رویکرد کلان هفته کتاب امسال است که با توجه به محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا و توقف برنامه‌های ثابت این هفته، اعم از افتتاح کتابخانه‌ها و یا رونمایی کتاب، تعریف شده‌است. امسال با شاخصه گفتمان‌‌سازی، مسائل مبتلابه حوزه کتاب با برگزاری نشست‌های تخصصی، در دانش‌‌های مختلف به‌ویژه میان‌رشته‌ای پیگیری می‌‌شود. مسائلی مانند پدیدآور، نشر و کتاب‌فروشی.  

پیوند مسائل مبتلابه حوزه کتاب با دانش‌های دیگر چگونه به گفتمان‌سازی منجر خواهد شد؟ به‌عنوان مثال مقوله تولید کتاب با چه دانشی قرار است پیونده داده شود؟
به‌عنوان مثال، اگر موضوع نقش زنان در تولید کتاب و یا ترویج کتابخوانی را به‌عنوان مساله مبتلابه حوزه نشر بدانیم برای ایجاد گفتمان‌سازی، باید به نقش‌هایی مانند زنان پدید‌آور، زنان ناشر، زنان کتاب‌فروش و زن مروج کتابخوانی نگاه کنیم. بعد از شناسایی مسائل مبتلابه، نقش متخصصان شاخه‌های میان رشته‌ای،  برای گفتمان‌سازی مشخص می‌شود. این متخصصان هستند که می‌گویند، چطور می‌توان زنان را برای ترویج کتابخوانی تشویق کرد. در گفتمان‌سازی در پی تولید ادبیات فراگیر با قابلیت برنامه‌ریزی برای آینده هستیم و البته به آسیب‌شناسی هم توجه داریم. گفتمان‌‌سازی از بیان مباحث کلی عبور می‌کند و به ایجاد و تقویت ظرفیت‌ها می‌پردازد.

چهارمین رویکرد چیست؟
«اشتراک‌سازی»‌ چهارمین رویکرد کمیته محتوایی است. مبنای این رویکرد تاکید بر توجه به مشارکت‌ همه نهاد‌ها از سراسر کشور برای برگزاری برنامه‌های هفته کتاب است.

به‌نظر می‌رسد رویکرد چهارم ارتباط معنایی نزدیکی با رویکرد اول دارد؛ این‌طور نیست؟              
بله؛ در ظرفیت‌محوری، کمیته محتوایی ظرفیت‌ نهاد‌ها و سازمان‌ها را شناسایی و تقویت می‌کند و در گام بعدی یعنی «اشتراک‌سازی‌» علاوه‌براینکه از ظرفیت‌های مشارکت‌کننده‌ها استفاده می‌شود، برنامه‌ها نیز به اشتراک‌ گذاشته می‌شود. در این مسیر از توان انجمن‌های علمی و صنوف مرتبط با حوزه کتاب نیز کمک گرفته شده و نشست‌های تخصصی براساس کلان برنامه‌های فرهنگی، طراحی شده‌است. کارگاه آموزشی و یا رونمایی از کتاب در هفته کتاب امسال نخواهیم داشت بلکه برنامه‌های سرای اهل قلم، گفت‌و‌گو‌محور است. در جریان این گفت‌و‌گو‌ها، راهکار‌های ارتقاء این حوزه بررسی، مشکلات، راه‌حل‌ها و آسیب‌ها، شناسایی می‌شود. برگزاری نشست‌های تخصصی، هفته کتاب را پربارخواهد کرد چراکه ظرفیت‌ نهفته نهاد‌های فرهنگی کشف و پیشنهادات برای استفاده در برنامه‌‌ریزی‌‌ها آتی مطرح خواهد شد.