به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، انجمن‌های شعر در مشهد سابقه دیرینه دارند و از همین جلسات شعر، بزرگان بسیاری به ادبیات کشور پیوستند. انجمن‌های شعر مشهد مثل تمام جلسات دیگر شعری که در سراسر کشور برگزار می‌شوند، همیشه دارای روش، قوانین و رویکردهای یکسان و کلیشه‌ای بوده و هستند که البته در روزگار قدیم بسیار هم مدرن محسوب می‌شده است و هنرمندان به‌صورت هفتگی، عمده وقت فعالیت‌های ادبی خود را در این محافل می‌گذراندند.
اما با پیشرفت‌های فکری و سلیقه‌ای و دسترسی به اطلاعات و تکنولوژی که پیوسته در حال دگرگون کردن عادت‌های خوب و بد انسان هستند، بدیهی است که جلسات شعر هم باید برای نگاه داشتن مخاطبان و علاقمندان خود دست به بازاندیشی و بازنگری در متدهای برگزاری خود بزنند.
محمدرضا سرسالاری، دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی و از شاعران مطرح استان خراسان رضوی و کشور را می‌توان به نوعی بنیان‌گذار نسل جدید انجمن‌های ادبی در این استان و شاید کشور دانست. او که بیش از دو دهه انجمن‌های ادبی مختلفی را سرپرستی و چراغ چندین انجمن وزین و مستقل را در مشهد روشن کرده است، پیوسته در انجمن‌های تحت‌ِ سرپرستی خود ابتکارات جالبی را به‌کار برده تا این فضاهای ادبی را برای تمام سلیقه‌های شعری و حتی مخاطبین جدی ادبیات جذاب کرده است. با این شاعر و روزنامه‌نگارکه هم اکنون سرپرستی سه انجمن شعر را به‌صورت همزمان به عهده دارد، درباره کم و کیف فعالیت انجمن‌های شعر در استان خراسان رضوی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
به نظر می‌رسد ما در مشهد شاهد نوعی شکاف بین آکادمی و فضاهای عمومی در حوزه شعر هستیم. برای پر کردن این خلاء چه باید کرد؟
من به شخصه سعی کرده‌ام این شکاف را با دعوت مستمر از استادان تراز اول دانشگاه‌ها و یا بردن انجمن‌های شعری به داخل دانشگاه پُر کنم و این دو قشر را که در بیشتر موارد هیچ وقت آب‌ِشان با هم در یک جو نمی‌رفت، به هم نزدیک کنم. این مهم، کار مشکلی بود که به لطف خدا انجام شد و اکنون مدت‌هاست که شاهد نتیجه مطلوب این کار هستیم.
در سال‌های اخیر که به‌صورت مکرر در جلسات شعر شما حاضر بوده‌ایم و یا آنها را رصد کرده‌ایم، همواره شاهد بوده‌ایم که در نشست‌های ادبی‌تان علاوه بر شعر، برنامه‌های مختلف دیگری هم داشته‌اید. در این باره هم کمی توضیح دهید.
بله، یکی از کارهایی که در انجمن‌های شعر ما همواره انجام می‌شود، پیوند زدن بسیاری از هنرها با ادبیات است؛ شما خودتان بارها دیده‌اید که در کنار شعرخوانی ما یک یا دو هنرمند از هنرهای دیگر را دعوت کرده‌ایم که در حاشیه جلسه هنر خود را به صورت زنده اجرا می‌کردند و در انتهای جلسه در مورد کاری که انجام داده‌اند، با شاعران تبادل نظر می‌کنند، این کار هم یک نشست ادبی را وزین‌تر می‌کند و هم موجب آشنایی هنرمندان رشته‌های مختلف با یکدیگر و به دنبال آن هم‌افزایی بیشتر هنرمندان می‌شود. یکی از اهداف من در فضای شعر خراسان، گردهم‌آوردن تمام انجمن‌های ادبی زیر یک چتر است. انجمن‌های شعر خراسان با هر نحله فکری باید بتوانند حداقل سالی یک بار یک جلسه مشترک داشته باشند تا بتوانیم از مشکلات کنونی با موفقیت عبور کنیم و این کار جز با همدلی و وحدت پیش نخواهد رفت. ما نباید فراموش کنیم که شعر خراسان ظرفیت بسیار زیادی دارد که از نسل‌های قبل به ما به ارث رسیده و ما باید به بهترین شکل پاسدار آن باشیم.
از دیگر برنامه‌های جنبی نشست‌های ادبی‌یتان هم بگویید.
ما همواره در جلساتمان نقد هم داشته‌ایم. در نقد شعر از دیتا و ویدئو پرژکتور هم کمک می‌گیریم و اشعار شاعران جلسه به‌صورت بی‌نام به بوته نقد گذاشته می‌شود که این خود نقد را به نوعی جذاب کرده است. دیتا در انجمن‌های ما فقط برای این کار نیست چراکه در قسمتی از جلسه فیلم کوتاه و یا انیمیشن‌های مشهور و موفق دنیا به نمایش درمی‌آید و در پایان مورد بررسی قرار می‌گیرد. گاه با دعوت از هنرمندان موفق مشهد چند تابلو نقاشی و یا چند عکس یا کاریکاتور به نمایش درمی‌آید و هنرمند مدعو نیز در ضمن اشاره به نکات هنری و فنی آثار به سوالات اهالی ادبیات پاسخ می‌گوید. دعوت و تکریم بزرگترها و پیشکسوتان نیز جزو برنامه‌های اصلی است و همیشه جلسات شعری که سرپرستی آن به عهده من است از حاشیه و مسائل غیرادبی خالی بوده است. در کنار تمام این برنامه‌های متنوع جوانترها نیز در این جلسات مورد توجه ویژه هستد و هرازچند گاهی با برگزاری مسابقات وجشنواره‌های کوچک و درون گروهی استعدادهای تازه نیز به چالش کشیده می‌شود و البته موسیقی سالم و ارزشمند که توسط هنرمندان خوب مشهدی اجرا می‌شود، هم از پایه‌های اصلی انجمن‌های ماست. ضمن آنکه همه این برنامه‌ها در محدوده زمانی معین که همان دو ساعت معمول انجمن‌هاست، انجام می‌گیرد و همه جلسات راس ساعت مقرر شروع و راس ساعت مقرر هم پایان می‌پذیرد زیرا کرامت مهمانان همواره برایم مهم بوده است. ضمن آنکه سخنران‌هایی که در نشست‌های ادبی ما به کار گرفته می‌شوند، اغلب جوانان تحصیل کرده هستند که اتفاقا در مشهد کم نداریم و کوشیده‌ایم که با به‌کارگیری استعداد و توانایی‌های این جوانان، آینده بهتری را برای فضای نقد و شعر خراسان رقم بزنیم.
از انجمن‌هایی که اجرا و سرپرستی آنها را بر عهده داشته‌اید، بگوئید.
انجمن پروین در گذشته، انجمن دوشنبه‌های شعر و موسیقی، انجمن سیاوش و انجمن رضوی در حال حاضر، انجمن‌هایی هستند که اداره آن البته با کمک تعدادی دیگر از هنرمندان و فرهیختگان مشهدی به عهده من است. البته فضای مجازی هم در این انجمن‌ها بسیار تاثیرگذار هستند. البته همواره گزارش و بازتاب این جلسات در شبکه‌های مجازی، ثبت و ضبط شده‌اند.
یکی از برنامه‌های جنبی جلسات شعر شما، برگزاری جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان است. چند سال است این روال برقرار است؟
جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان امسال چهارمین سال برگزاری خود را تجربه می‌کند. این جشنواره هم از دل همین جلسات شعر ما بیرون آمد و بیش از یک صد بانوی شاهنامه‌خوان را به فضای شاهنامه‌خوانی کشور معرفی کرده است.
علت کم‌رونق شدن انجمن‌های ادبی خراسان را در سال‌های اخیر در چه چیزی می‌بینید؟
به نظر می‌رسد عمر انجمن‌های کلاسیک مشهد با تمام افتخاراتی که کسب کرده‌اند، به پایان رسیده است. جوانان امروز سلیقه‌های دیگری را با خود به انجمن‌ها می‌آورند که اگر به آنها اهمیت داده نشود، با این شکل و شیوه آینده خوبی در انتظار شعر و ادبیات کشور نخواهد بود.
اما با پیشرفت‌های فکری و سلیقه‌ای و دسترسی به اطلاعات و تکنولوژی که پیوسته در حال دگرگون کردن عادت‌های خوب و بد انسان هستند، بدیهی است که جلسات شعر هم باید برای نگاه داشتن مخاطبان و علاقمندان خود دست به بازاندیشی و بازنگری در متدهای برگزاری خود بزنند.
محمدرضا سرسالاری، دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی و از شاعران مطرح استان خراسان رضوی و کشور را می‌توان به نوعی بنیان‌گذار نسل جدید انجمن‌های ادبی در این استان و شاید کشور دانست. او که بیش از دو دهه انجمن‌های ادبی مختلفی را سرپرستی و چراغ چندین انجمن وزین و مستقل را در مشهد روشن کرده است، پیوسته در انجمن‌های تحت‌ِ سرپرستی خود ابتکارات جالبی را به‌کار برده تا این فضاهای ادبی را برای تمام سلیقه‌های شعری و حتی مخاطبین جدی ادبیات جذاب کرده است. با این شاعر و روزنامه‌نگارکه هم اکنون سرپرستی سه انجمن شعر را به‌صورت همزمان به عهده دارد، درباره کم و کیف فعالیت انجمن‌های شعر در استان خراسان رضوی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
به نظر می‌رسد ما در مشهد شاهد نوعی شکاف بین آکادمی و فضاهای عمومی در حوزه شعر هستیم. برای پر کردن این خلاء چه باید کرد؟
من به شخصه سعی کرده‌ام این شکاف را با دعوت مستمر از استادان تراز اول دانشگاه‌ها و یا بردن انجمن‌های شعری به داخل دانشگاه پُر کنم و این دو قشر را که در بیشتر موارد هیچ وقت آب‌ِشان با هم در یک جو نمی‌رفت، به هم نزدیک کنم. این مهم، کار مشکلی بود که به لطف خدا انجام شد و اکنون مدت‌هاست که شاهد نتیجه مطلوب این کار هستیم.
در سال‌های اخیر که به‌صورت مکرر در جلسات شعر شما حاضر بوده‌ایم و یا آنها را رصد کرده‌ایم، همواره شاهد بوده‌ایم که در نشست‌های ادبی‌تان علاوه بر شعر، برنامه‌های مختلف دیگری هم داشته‌اید. در این باره هم کمی توضیح دهید.
بله، یکی از کارهایی که در انجمن‌های شعر ما همواره انجام می‌شود، پیوند زدن بسیاری از هنرها با ادبیات است؛ شما خودتان بارها دیده‌اید که در کنار شعرخوانی ما یک یا دو هنرمند از هنرهای دیگر را دعوت کرده‌ایم که در حاشیه جلسه هنر خود را به صورت زنده اجرا می‌کردند و در انتهای جلسه در مورد کاری که انجام داده‌اند، با شاعران تبادل نظر می‌کنند، این کار هم یک نشست ادبی را وزین‌تر می‌کند و هم موجب آشنایی هنرمندان رشته‌های مختلف با یکدیگر و به دنبال آن هم‌افزایی بیشتر هنرمندان می‌شود. یکی از اهداف من در فضای شعر خراسان، گردهم‌آوردن تمام انجمن‌های ادبی زیر یک چتر است. انجمن‌های شعر خراسان با هر نحله فکری باید بتوانند حداقل سالی یک بار یک جلسه مشترک داشته باشند تا بتوانیم از مشکلات کنونی با موفقیت عبور کنیم و این کار جز با همدلی و وحدت پیش نخواهد رفت. ما نباید فراموش کنیم که شعر خراسان ظرفیت بسیار زیادی دارد که از نسل‌های قبل به ما به ارث رسیده و ما باید به بهترین شکل پاسدار آن باشیم.
از دیگر برنامه‌های جنبی نشست‌های ادبی‌یتان هم بگویید.
ما همواره در جلساتمان نقد هم داشته‌ایم. در نقد شعر از دیتا و ویدئو پرژکتور هم کمک می‌گیریم و اشعار شاعران جلسه به‌صورت بی‌نام به بوته نقد گذاشته می‌شود که این خود نقد را به نوعی جذاب کرده است. دیتا در انجمن‌های ما فقط برای این کار نیست چراکه در قسمتی از جلسه فیلم کوتاه و یا انیمیشن‌های مشهور و موفق دنیا به نمایش درمی‌آید و در پایان مورد بررسی قرار می‌گیرد. گاه با دعوت از هنرمندان موفق مشهد چند تابلو نقاشی و یا چند عکس یا کاریکاتور به نمایش درمی‌آید و هنرمند مدعو نیز در ضمن اشاره به نکات هنری و فنی آثار به سوالات اهالی ادبیات پاسخ می‌گوید. دعوت و تکریم بزرگترها و پیشکسوتان نیز جزو برنامه‌های اصلی است و همیشه جلسات شعری که سرپرستی آن به عهده من است از حاشیه و مسائل غیرادبی خالی بوده است. در کنار تمام این برنامه‌های متنوع جوانترها نیز در این جلسات مورد توجه ویژه هستد و هرازچند گاهی با برگزاری مسابقات وجشنواره‌های کوچک و درون گروهی استعدادهای تازه نیز به چالش کشیده می‌شود و البته موسیقی سالم و ارزشمند که توسط هنرمندان خوب مشهدی اجرا می‌شود، هم از پایه‌های اصلی انجمن‌های ماست. ضمن آنکه همه این برنامه‌ها در محدوده زمانی معین که همان دو ساعت معمول انجمن‌هاست، انجام می‌گیرد و همه جلسات راس ساعت مقرر شروع و راس ساعت مقرر هم پایان می‌پذیرد زیرا کرامت مهمانان همواره برایم مهم بوده است. ضمن آنکه سخنران‌هایی که در نشست‌های ادبی ما به کار گرفته می‌شوند، اغلب جوانان تحصیل کرده هستند که اتفاقا در مشهد کم نداریم و کوشیده‌ایم که با به‌کارگیری استعداد و توانایی‌های این جوانان، آینده بهتری را برای فضای نقد و شعر خراسان رقم بزنیم.
از انجمن‌هایی که اجرا و سرپرستی آنها را بر عهده داشته‌اید، بگوئید.
انجمن پروین در گذشته، انجمن دوشنبه‌های شعر و موسیقی، انجمن سیاوش و انجمن رضوی در حال حاضر، انجمن‌هایی هستند که اداره آن البته با کمک تعدادی دیگر از هنرمندان و فرهیختگان مشهدی به عهده من است. البته فضای مجازی هم در این انجمن‌ها بسیار تاثیرگذار هستند. البته همواره گزارش و بازتاب این جلسات در شبکه‌های مجازی، ثبت و ضبط شده‌اند.
یکی از برنامه‌های جنبی جلسات شعر شما، برگزاری جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان است. چند سال است این روال برقرار است؟
جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان امسال چهارمین سال برگزاری خود را تجربه می‌کند. این جشنواره هم از دل همین جلسات شعر ما بیرون آمد و بیش از یک صد بانوی شاهنامه‌خوان را به فضای شاهنامه‌خوانی کشور معرفی کرده است.
علت کم‌رونق شدن انجمن‌های ادبی خراسان را در سال‌های اخیر در چه چیزی می‌بینید؟
به نظر می‌رسد عمر انجمن‌های کلاسیک مشهد با تمام افتخاراتی که کسب کرده‌اند، به پایان رسیده است. جوانان امروز سلیقه‌های دیگری را با خود به انجمن‌ها می‌آورند که اگر به آنها اهمیت داده نشود، با این شکل و شیوه آینده خوبی در انتظار شعر و ادبیات کشور نخواهد بود.
نظر شما