به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، خرید با تخفیف برای همه مردم جذاب است، نمی‌توان فردی را پیدا کرد که از دریافت تخفیف در خرید کالای مورد نظرش ناراضی باشد. این درحالی است که اگر مشتری کالا از به خطر افتادن کیفیت کالای موردنظر در صورت استمرار تخفیف مطلع بشود، ممکن است عطای این روش را به لقایش ببخشد. تخفیف‌هایی که از طرف برخی کتاب‌سازان با درصدهای بالا و در زمان طولانی ارائه می‌شوند، همین تاثیر را روی بازار کتاب دارد. ادامه این روند به سود هیچ‌کس نیست، نه مردم و نه زنجیره صنعت نشر.
اعظم کیان‌افراز، مدیر انتشارات افراز یکی از راه‌های کنترل تخفیف نامتعارف را تشکیل کارگروهی عنوان کرد که نمایندگانی از موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد و اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان در آن فعال باشند.
تخفیف در فروش کتاب به شکل‌های مختلف ارائه می‌شود. بخشی تخفیف‌هایی هستند که از طرف نهادهای دولتی مانند موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و مسئولان نمایشگاه کتاب که مورد اعتماد مردم هستند، ارائه می‌شود و بخش دیگر از طرفی ناشرانی که کتابسازی می‌کنند و در مترو و کنار خیابان‌ها در طول سال کتاب را با تخفیف بالا می‌فروشند. ادامه این روند چه تاثیری روی مخاطب کتاب می‌گذارد؟
در چند سال اخیر ارائه تخفیف‌های 50 درصدی و بالاتر که در مترو و مکان‌های دیگر شاهد آن بودیم، به صورت یک قاعده درآمده‌است. ابتدا باید مشخص کنیم که در این گفت‌وگو درباره کتاب‌هایی صحبت می‌کنیم که ناشر به اصطلاح کتابسازی کرده و برای تولید آن هرینه و زمان صرف نکرده‌است. منظورمان دستفروشان کتاب‌های دست دوم نیست، آنها به چرخه نشر کمک می‌کنند.
مخاطبان باید بدانند، کتاب‌هایی که با تخفیف بالا ارائه می‌شوند، کتا‌سازی است. این کتاب‌ها تولید دست اول ناشرانشان نیست و ناشر برای تولید آنها، سرمایه‌گذاری نکرده‌است؛ بلکه فقط با تغییر نام مترجم و کپی‌برداری از کتاب ناشر معتبر، بدون صرف هزینه‌های جانبی اقدام به انتشار کرده‌است. البته مشخص نیست در این وضعیت بازار کاغذ، همین ناشران هم چگونه می‌توانند به فعالیت خود و فروش کتاب با تخفیف ادامه بدهند؟
هزینه‌های تولید کتاب، درصد ناشر، شرکت پخش و کتاب‌فروش مشخص است. همچنین حق‌التالیف، حق الترجمه و هزینه‌های صفحه‌آرایی و... نیز مشخص است. به همین دلیل تنها می‌توان درصد مشخصی تخفیف در فروش و نمایشگاه‌های رسمی ارائه کرد. به همین دلیل اگر نهاد قانونمندی بر روند تولید تا فروش کتاب نظارت داشته‌باشد و این روند را منظم کند، ممکن است ناهنجاری‌ها از بین برود. در هر صورت این وضعیت ارائه تخفیف بر بازار کتاب به صنعت نشر و ناشرانی که درست‌کارند و کتاب‌های ارزشمند تالیفی و ترجمه‌ای تولید می‌کنند، در درازمدت آسیب می‌زند. باید برای اصلاح این روند، چهارچوب و قاعده‌ای اندیشیده‌شود.
فروشندگان سودجو؛ مردمِ بی‌اعتماد
برخی سایت‌های فروش کتاب به شکلی می‌توانند در طول سال کتاب را با تخفیف بفروشن.، این روش چه تاثیری بر چرخه نشر خواهدداشت؟
سایت‌هایی هستند که کتاب‌های ناشران معتبر را در طول سال با تخفیف ارائه می‌کنند، این وضعیت به شدت به کتاب‌فروشی‌ها آسیب می‌زند. همچنین مخاطب عادت می‌کند تا کتاب را حتما با تخفیف تهیه کند. این درحالی است که مردم برای مثال از سوپرمارکت انتظار تخفیف ندارند.
ناشران نمی‌توانند تخفیف نامتعارف ارائه بدهند. برخی از سایت‌ها هستند که کتاب را با تخفیف 20 یا 25 درصد –همان تخفیفی که ناشر ارائه می‌دهد یا کتاب‌ها با آن تخفیف در نمایشگاه کتاب فروخته می‌شود- در طول سال به فروش می‌رسانند. تعداد این سایت‌ها زیاد نیست اما همه سال کتاب را باتخفیف می‌فروشند. مسئولان این سایت‌ها کتاب را با چک‌های چند ماهه از ناشر می‌خرند و اینطور نیست که وقتی کتاب را نقد می‌فروشند، با ناشران هم به صورت نقدی حساب کنند. ظاهر امر این است که آنها می‌توانند با همین روش به صنعت نشر کمک کنند تا ناشر بتواند به تولید ادامه بدهد، اما اینطور نیست و مشخص است که فقط به فکر منفعت خودشان‌اند. آنها در سایت، فروش آنلاین دارند و بازار کتاب را در طول سال در دست گرفته‌اند.
من سال‌ها کتاب‌فروش بودم و همچنین در نمایشگاه، کتاب فروخته‌ام. درحال حاضر به‌نظر می‌رسد مخاطب فقط حاضر است کتاب را با تخفیف تهیه کنند و حتی تخفیف باید درصد بالایی داشته‌باشد. به همین دلیل است که روز‌به‌روز شاهد افزایش درخواست‌ها هستیم. فکر می‌کنم باید راهکاری سراسری ارائه بشود و برای مثال اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان، نهادهای مربوط و مسئول راهی بیندیشند و این وضعیت را قانونمند کنند.
وقتی در مترو و برخی از سایت‌ها کتاب با تخفیف بالا ارائه می‌شود، مخاطب فکر می‌کند این گروه چطور می‌توانند فعالیت کنند؟ درنتیجه از ناشران توقع دارند که تخفیف‌های بالا و مستمر ارائه بکنند. طبیعتا ناشری که تولید می‌کند، هزینه‌های جاری دارد و نمی‌تواند این تخفیف را ارائه کند. درنتیجه اعتماد مخاطب به ناشر سلب می‌شود.
مولف و مترجم، فروش کتاب را پیگیری می‌کند
در چنین شرایطی ناشران و کتاب‌فروشان ضرر می‌کنند. آیا ناشران می‌توانند دست به اقدامی بزنند و کتاب را به سایت‌هایی که تخفیف مستمر دارند، تحویل ندهند؟
مولف و مترجم، فروش کتاب را پیگیری می‌کند. آنها از ناشر مطالبه می‌کنند که چرا در این سایت‌ها کتابشان به فروش نمی‌رسد. بالاخره ناشران ناچار می‌شوند که کتاب‌هایشان را به این پلتفرم‌ها ارائه بدهند؛ زیرا همه کتاب‌های روز در آن عرضه می‌شود. اگر همه ناشران متحد بشوند، می‌توانند اقداماتی را انجام دهند تا مسئولان سایت‌ها دست از تخفیف در طول سال بردارند، یا حداقل شیوه همکاری با ناشران را تغییر بدهند. به این صورت نیست که فقط یک ناشر بتواند این اقدام را شروع کند؛ زیرا در این صورت به نظر می‌رسد که ناشر عقب است و نتوانسته کتابش را به درستی ارائه کند. برخی از این سایت‌ها به صورت منبع فروش کتاب درآمده‌اند.
متحد کردن ناشران و اقدام علیه فروشک تاب با تخفیف باید از طرف کدام نهاد شروع بشود؟ موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان؟
تقریبا همه این موارد باید با هم دست به اقدامی بزنند. از طرفی باید جامعه کتابخوان آگاه بشود؛ زیرا خرید چند کتاب با تخفیف در زندگی روزانه افراد تاثیر زیادی نخواهدداشت ؛درصورتی که ادامه روند فروش کتاب با تخفیف برای فعالان حوزه نشر با آسیب جدی همراه است.
مهم‌تر از آن نهادهای ذی‌ربط هستند. آنها باید راهکاری بیندیشند و سازوکاری تعریف کنند تا جلوی تخفیف‌های نامتعارف را بگیرند. در مورد مسائل نشر، کارگروه‌های مختلفی وجود دارد؛ شاید باید کارگروهی برای رسیدگی به وضعیت ارائه تخفیف در اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تعریف بشود و نمایندگان از موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و وزارت فرهنگ و ارشاد و اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان در آن فعال باشند.
همچنین ناشران می‌توانند کارگروهی تشکیل بدهند و همانطور که اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان بازرس دارد و به کتاب‌فروشی‌ها سر می‌زند، حق عضویت را پیگیری می‌کند و روی پروانه کسب نظارت دارد، بر نحوه ارائه تخفیف نظارت کند. لزومی ندارد که حتما قانونی وضع شود، صنف می‌تواند ضوابطی درنظر بگیرد و در صورت تخلف از آن، موسسه مورد نظر، جریمه یا پلمپ شود.
سه‌شنبه ۲۴ فروردین ۱۴۰۰ - ۰۹:۰۳
نظر شما