به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، ایران و چین با تاریخ و تمدن کهن، با امضای تفاهم‌نامه همکاری 25 ساله، گام بلند‌ی را برای همکاری همه‌جانبه برداشته‌اند. یکی از ابعاد قابل توجه این تفاهم‌نامه در حوزه همکاری‌های فرهنگی تعریف شده که خود دارای ابعاد مختلف است. با توجه به پیشرفت‌های چشم‌گیر چین در صنعت نشر که موجب قرارگرفتن این کشور در جایگاه دوم دنیا شده، به نظر می‌رسد فعالان ایرانی می‌توانند به این تفاهم‌نامه به‌عنوان فرصت نگاه کنند. وجود مشترکات فرهنگی بسیار، تعاملات رو به گسترش در سال‌های گذشته در دو بخش خصوصی و دولتی، خرید و فروش رایت کتاب بین دو کشور و همچنین میزبانی به‌عنوان مهمان ویژه در نمایشگاه‌های بینالمللی ایران و چین زمینه قابل توجهی را فراهم کرده تا این‌بار در قالب تفاهم‌نامه همکاری 25 ساله روابط فرهنگی کتاب‌محور توسعه پیدا کند.
آشنایی با ظرفیت‌های فنی و محتوایی چین در حوزه نشر کتاب از نخستین گام‌ها برای تعریف و ایجاد مسیر تعامل هدف‌مند است. محمود آموزگار، رئیس پیشین اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران و مدیر نشر کتاب آمه در کتاب «در حواشی کتاب» در قالب یک مقاله به این موضوع پرداخته است. وی سفر به چین و حضور در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب پکن را بهانه‌ای قرارداده تا به جریان توسعه صنعت نشر چین بپردازد. «در حواشی کتاب» نخستین‌بار سال 1397 منتشر شده است:
«بیست‌و‌چهارمین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب پکن در‌حالی از 23 تا 27 ماه اوت برابر با اول تا پنجم شهریور‌ماه سال جاری (1396) برگزار شد که جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان مهمان ویژه در آن حضور داشت. ایران نخستین‌بار در سال 1394 در مسکو و دومین‌بار در سال گذشته در بلگراد تجاربی از قرارگرفتن در موضع مهمان ویژه به دست آورده بود.
نمایشگاه بینالمللی کتاب پکن نه‌تنها مهم‌ترین نمایشگاه کتاب در جمهوری خلق چین است؛ بلکه با توجه به اینکه به‌ویژه در سال‌های اخیر، اغلب شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه ناشران خارجی هستند، به‌عنوان مهم‌ترین نمایشگاه کتاب در شرق آسیا مطرح و معرفی شده است.
بیست‌و چهارمین دوره در مرکز بینالمللی نمایشگاه‌های پکن با برپایی 2047 غرفه که حداقل 55 درصد آن‌ها شرکت‌کنندگان خارجی بودند، شروع به کار کرد. صرف‌نظر از تعداد شرکت‌کنندگان خارجی، اختصاص مرکزی برای عرضه و فروش «رایت» و همچنین سالنی برای فروش کتاب‌های خارجی به نمایش درآمده با هدف تجهیز کتابخانه‌ها و در عین حال اجازه فروش آن‌ها به افراد علاقه‌مند در کنار ممنوعیت فروش آن‌ها در سایر سالن‌ها و تشکیل جلسات، میزگرد‌ها و برنامه‌ریزی‌های سخنرانی درباره چالش‌های پیش روی صنعت نشر، چه در داخل نمایشگاه و چه در بیرون از آن، همگی تاکیدی بر این نکته بود که نمایشگاه کتاب پکن حاوی مختصات نمایشگاهی حرفه‌ای است.
یکی از سالن‌های نمایشگاه به ناشران بینالمللی کتاب‌های کودک اختصاص یافته بود که کودکان به همراه والدین خود، ساعت‌ها در آن به بازی و نقاشی و آموزش می‌پرداختند و ناشران از سویی با انواع و اقسام برنامه‌های جذاب این اوقات خوب را برای آن‌ها فراهم می‌کردند و از سوی دیگر به رونمایی از تازه‌ترین آثار منتشرشده خود می‌پرداختند. ورود به این سالن مستلزم پرداخت مبلغی معادل ۹ دلار برای هر نفر، ۱۴ دلار برای یک نفر بزرگسال و همراه یک کودک و ۱۹ دلار برای دو نفر بزرگسال و یک کودک بود و برای پرداخت و ورود نیز صف درازی تشکیل شده بود.
برگزاری بیست‌و‌چهارمین دوره نمایشگاه کتاب پکن، حاکی از آن است که مدت زیادی از توجه مقامات جمهوری خلق چین نسبت به نشر و کتاب و سرمایه‌گذاری در این حوزه نمی‌گذرد. توجه به صنعت نشر بخشی از برنامه توسعه جمهوری خلق چین و برنامه‌ریزی برای صنعتی‌شدن و ایجاد جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد جهان برای این کشور بود. نخستین‌بار در سال ۱۹۷۹ جمهوری خلق چین با ارائه تسهیلات سوسیالیسم با مختصات چینی یا به تعبیری دقیق‌تر سرمایه‌داری چینی به معرفی مواضع جدید خود پرداخت و در سال ۱۹۹۰ میلادی چهار غول اقتصادی شرق آسیا، سنگاپور و هنگ‌کنگ به‌عنوان مراکز مالی مهم و تایوان و کره‌جنوبی به‌عنوان مراکز مهم تولید و فناوری شناخته شده بودند و با توجه به تعلقاتی که بین جمهوری خلق چین از یک‌سو و هنگ‌کنگ و تایوان و سنگاپور از سوی دیگر وجود داشت و با توجه به شعارهای پیش‌گفته، چین آهنگ صنعتی‌شدن را سرعت بخشید و صنعت نشر نیز نقش ویژه‌ای در این برنامه یافت.
جمهوری خلق چین نخستین‌بار در سال ۱۹۹۰ قانون ملی کپی‌رایت را اعلام کرد که از اول ماه ژوئن سال ۱۹۹۱ به اجرا درآمد و در پی آن در پانزدهم ماه اکتبر سال ۱۹۹۲ به کنوانسیون برن و در نوامبر سال ۲۰۰۱ به عضویت سازمان تجارت جهانی درآمد.
کریستوفر پاترسون پس از قریب ۴۰ سال فعالیت در حوزه نشر جهانی که بیشترین سال‌های آن را به‌عنوان رئیس موسسه انتشارات آتی مک‌میلان اشتغال داشته چند سالی است که پس از بازنشستگی به‌عنوان مشاور وزارت فرهنگ و مشخصاً صنعت نشر جمهوری خلق چین فعالیت می‌کند و ازجمله مدیریت انتشار مجله اینترنشنال پابلیشینگ ویکلی را به دو زبان انگلیسی و چینی به عهده دارد.
او گفت براساس آمارهای موجود از سال 1990 تا سال 2002 تعداد 51 هزار و 500 قرارداد رایت بین ناشران چینی و ناشران خارجی به انجام رسیده است که از این میان 44.300 قرارداد رایت مربوط به کتاب‌های خارجی و 7200 قرارداد مربوط به انتقال رایت کتاب‌های چینی به ناشران خارجی بوده است. البته لازم به ذکر است که تعداد رایت کتاب‌های چینی، علاوه بر کتاب‌های جمهوری خلق چین به تعبیر خودشان «سرزمین اصلی» شامل کتاب‌های تایوان و هنگ‌کنگ نیز بوده است. نسبت به خرید رایت از خارجی‌ها به فروش رایت به آن‌ها هفت به یک بوده که با افزایش تعداد رایت خریداری شده از خارجی‌ها در سال‌های بعد این نسبت به 10 به یک تغییر یافت.
تحرک بیشتر برای خرید رایت منجر به تاسیس آژانس‌های رایت شد که در همین دوره تعدادشان به ۳۰ موسسه رسید که عموماً دولتی بودند که در سرزمین اصلی به فعالیت می‌پرداختند و علاوه بر آن‌ها موسسات خصوصی نیز در هنگ کنگ و تایوان به خرید رایت برای جمهوری خلق چین می‌پرداختند. در سال 1995 تعداد 1664 و در سال 1999 تعداد 6459 و بالاخره در سال 2002 تعداد 10 هزار و 235 رایت از ناشران خارجی خریداری شد.
خریداری رایت کتاب‌های خارجی اندکی بر قیمت تمام‌شده کتاب می‌افزود. به‌طور متوسط حدود 2.41 دلار برای کتاب‌های ادبی ۱.۵۷ برای کتاب‌های کودکان ۳.۶۱ دلار برای کتاب‌های بازرگانی ۵.۴۲ دلار برای کتاب‌های کامپیوتر و بین ۴.۸۲ دلار تا ۱۲.0۵ دلار برای کتاب‌های معماری و پزشکی علوم و مهندسی بر قیمت هر نسخه افزوده می شد. بنا بر گزارش دفتر کپی رایت پکن ناشران چینی به سرعت توانستند بر مشکلات پیوستن به قراردادهای بینالمللی کپی‌رایت فائق آیند و مهارت لازم را در‌خصوص حضور در بازارهای جهانی و تعامل با رایت به دست آورند.
خرید رایت عمدتاً از ناشرانی از آمریکا انگلستان ژاپن، آلمان، فرانسه، روسیه، کره‌جنوبی و کانادا انجام می‌شد. در ابتدا منحصر به کتاب‌های آموزش زبان خارجی و کتاب‌های کودک و ادبیات بود در اواسط دهه ۹۰ میلادی با روشن‌تر شدن اهداف توسعه صنعتی کتاب‌های حوزه الکترونیک بازرگانی علوم و فناوری اقتصاد و مدیریت و کامپیوتر نیز مورد توجه ناشران چینی قرار گرفت. علاوه بر موارد یادشده موسسه انتشاراتی دایره‌المعارف چین با خرید رایت آثاری در شهر و تبیین سیستم حقوقی بسیاری از کشورهای جهان و ترجمه و انتشار آن‌ها کتابخانه حقوق خارجی را بنیاد نهاد که گنجینه بزرگی برای آموزش سیستم حقوقی سایر کشورها به شمار می‌رود. هم از این روست که امروزه دانشکده‌های حقوق چین از مرتبت بالایی برخوردارند و معروفیت جهانی یافته‌اند. در طول این دوره فقط ۱۳۰۰ رایت کتاب‌های چینی به ناشران خارجی واگذار شد و البته این رقم فروش رایت از سوی ناشران هنگ کنگ و تایوان را دربرنمی‌گیرد.
متقاضیان رایت کتاب‌های چینی از ناشران آسیا اروپا و آمریکای شمالی بودند. در آسیا کشورهای سنگاپور و مالزی به‌علت جمعیت چینی‌زبان ساکنان کشورها متقاضی رایت کتاب‌های چینی به‌منظور بازنشر آن‌ها بودند و در سایر موارد موضوع کتاب‌های مورد تقاضا برای ترجمه و انتشار عموماً فرهنگ سنتی چینی هنر و آموزش زبان بودند. توسعه صنعتی به صنعت چاپ نیز تسری یافت و به کارگیری فناوری‌های نوین در این حوزه در کنار نیروی کار ارزان چین را به یکی از قطب‌های اصلی چاپ و انتشار کتاب‌های ناشران از اقسام نقاط ن تبدیل کرد در این دوره حداقل ۵۰ درصد کتاب های آموزش عالی و دانشگاهی ناشران جهان در چین منتشر می‌شد در سال ۲۰۱۶ گردش مالی چین از نشر چاپ و خدمات توزیع بالغ بر ۳۵۳ میلیارد دلار بود که در قیاس با سال ۲۰۱۵ رشدی معادل ۹ درصد داشت. انتشار کتاب‌های کودک به‌سرعت رشد یافت و در سال ۲۰۱۶ تعداد ۴۴ هزار عنوان در ۷۸۰ میلیون نسخه منتشر شد که تعداد عناوین نسبت به سال ۲۰۱۵ رشدی معادل ۱۹.۱ درصد نشان می‌داد و شمارگان نیز در قیاس با سال ۲۰۱۵ نشان‌دهنده ۴۰ درصد رشد بود در سال ۲۰۱۶ در مجموع ۱۱ هزار و ۳۳۳ رایت آثار چینی به خارجیان واگذار شد که در مقایسه با سال ۲۰۱۵ رشدی معادل ۶.۳ درصد داشت و از این میان 9811 عنوان آن کتاب‌های منتشر شده در چین بود و بقیه به سایر اقلام فرهنگی تعلق داشت.
رویکرد دولت چین به صنعت نشر و پیوستن به کنوانسیون برن و خرید رایت عمدتاً در جهت پاسخ به نیازهای آموزشی جامعه چین در ایجاد خدمات بهتر و بیشتر برای توسعه صنعتی بود و به گمان نه‌تنها اقدامات انجام‌شده در حوزه نشر تاثیر به‌سزایی در توسعه صنعتی چین و تبدیل آن به دومین قدرت اقتصادی جهان داشت بلکه امروزه صنعت نشر جمهوری خلق چین یکی از نمادهای توسعه صنعتی این کشور است. بدون شک صنعت نشر کشورمان درس‌های بسیاری برای آموختن از صنعت نشر کشور جمهوری خلق چین دارد و ضرورت توجه به سیر توسعه نشر در چین و همکاری‌های بیشتر بین دو کشور با توجه به دوستی دیرینه بین دو کشور و مشترکات فرهنگی بسیار، بیش از پیش خود را می‌نمایاند؛ به‌ویژه که جمهوری خلق چین مهمان ویژه سی‌و‌دومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در سال ۱۳۹۸ خواهد بود.»
شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۰ - ۱۲:۴۹
نظر شما