به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی رمان «گاف»، نوشته سارا گریانلو ظهر امروز (دوشنبه ششم اردیبهشت‌ماه) با حضور حضور محمدرضا شرفی‌خبوشان، قاسم صفایی‌نژاد، ابراهیم اکبری دیزگاه و مهدی توسلی در ساختمان سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
شرفی‌خبوشان که علاوه بر مسئولیت نقد، مسئولیت اجرای این مراسم را نیز برعهده داشت، در ابتدای این نشست گفت: امروز می‌خواهیم در رابطه با کتابی صحبت کنیم که روح آن بی ارتباط با این ماه نیست و روح آن گره خورده با اعمال و رفتار ما در این ماه؛ کتابی که می‌شود از ابعاد مختلفی به آن نگاه کرد و درباره آن سخن گفت.
وی ادامه داد: رمان «گاف» به‌صورت یک بعدی و سطحی به موضوع نپرداخته و در واقع این رمان یک نمایش سطحی نیست و با تأمل و اندیشه همراه است. «گاف» به شیوه روایت به ابعاد مختلف پرداخته تا به وسیله آن به بالا بردن کیفیت احسان و کمک کردن بپردازد.
این نویسنده با اشاره به شخصیت اصلی این رمان گفت: شخصیت اصلی این داستان همیشه می‌خواهد حرکت کند؛ ناامید و خسته نمی‌شود؛ چرا که امیدش مبتنی بر ایمان است. این کتاب نخستین اثر نویسنده است، اما به عقیده من با واژه کتاب اولی باید برخورد دگرگونی داشت؛ زیرا وقتی اسم کتاب اولی می‌آید، آدم فکر می‌کند با نویسنده‌ای کم تجربه طرف است.
وی افزود: به نظرم این‌طور نیست و باید این اصطلاح کتاب اولی را کنار گذاشت؛ چراکه باعث می‌شود کتاب را سبک بشماریم در صورتی که امکان دارد، آن اثر یک کتاب شاخص و اولین و آخرین کتاب آن نویسنده باشد.
خبوشان با اشاره به نگاه طنزی که در این اثر وجود دارد، اظهار کرد: طنز در این اثر بسیار هوشمندانه به کار رفته است و به مثابه وضوح بهتر تصویر عمل می‌کند. از طرفی نویسنده از تمام درگیری‌های عنصر روایت استفاده کرده که باعث تقویت اثر شده است.
وی ادامه داد: غنی بودن کتاب از واژگان در این اثر بسیار محسوس است و نویسنده می‌داند که چطور از کلمات به شکل درست و درجای درست استفاده کند تا مخاطب را با خود همراه کند. به نظرم دایره واژگان گسترده‌ای که در این کتاب وجود دارد، یکی دیگر از دلایل موفقیت این اثر است. این در شرایطی است که بیش از ۹۰ درصد رمان‌هایی که تولید می‌شود، دایره واژگانی محدود دارند و به زحمت به ۱۰۰۰ کلمه می‌رسد.
این نویسنده در توضیح دیدگاه مخاطب گفت: مخاطب معمولا با ذهنیت سراغ یک کتاب می‌رود؛ اما در ادامه خودش را به ادبیات و کلمات می‌سپارد؛ در واقع وارد یک دنیای غیر واقعی می‌شود و دوست دارد که باور کند که این دنیا واقعی است و غرق داستان شود؛ اما این نیاز دارد که مخاطب آن را بپذیرد. در واقع راز موفقیت یک رمان این است که مخاطب با خواندن آن مرز جهان برساخته را کنار بگذارد و به این نتیجه برسد که این جهان واقعی است. این درست شبیه اتفاقی است که در درمان «گاف» رخ داده است.
وی در پایان گفت: این کتاب چنان با تکنیک های روایی ما را وارد دنیای واقعی می‌کند و در تغییر حس موفق است که می‌توان آن را یک رمان موفق دید. به اعتقاد من رمانی خوب است که یا دیدگاه جدیدی نسبت به دیدگاه‌های قبلی به مخاطب بدهد یا همان دیدگاه قبلی را در ذهن مخاطب ارتقا بخشد.
از خواندن این اثر حیرت‌زده شدم
اکبری‌دیزگاه که دیگر سخنران این نشست بود با اشاره به رمان «گاف» گفت: این کتاب را قبل از چاپ دیدم، اما چون فرصت نداشتم آن را کامل مطالعه کنم، تنها بخش هایی از کتاب را خواندم و از این رو زمانی که کتاب چاپ شد و به دستم رسید واقعاً حیرت‌زده شدم؛ چرا که انتظار نداشتم کتاب تا این اندازه محکم و قوی باشد و من را مشغول خودش کند؛ از این رو از خوبی‌های کتاب چیزی نمی‌گویم و تنها به بیان تحلیل‌هایی می‌پردازم که با خواندن آن خواننده لذت بیشتری از کتاب ببرد.
وی ادامه داد: شخصیت مرکزی این اثر شخصی به نام ارغوان شمس است که در ادبیات ما تقریباً کم نظیر است؛ چراکه معمولاً شخصیت‌های زن در رمان‌های ایرانی می‌نالند و دائم در حال بیان این موضوع هستند که به ما ظلم شده و در حق ما اجحاف کرده‌اند. در حالی که شخصیت رمان «گاف» یک شخصیت کنشگر است (البته نه به حالت مردانه بلکه کاملا زنانه).
این نویسنده در توضیح دغدغه‌های کاراکتر اصلی رمان گفت: شخصیت اول این داستان درگیر مسئله دیگری است؛ با این حال فاصله‌اش را با دیگری حفظ می‌کند و هیچ وقت کسی را تخریب و تحقیر نمی‌کند یا به کسی چنگ نمی‌اندازد. این در حالی است که معمولاً شخصیت های زنی که ما در آثار ایرانی خلق می‌کنیم به صورت دیگران چنگ می‌زنند و معتقدند که به آنها ظلم شده است.
وی افزود: دیگری‌های متفاوتی شخصیت اول این رمان دارد، مثل فرزند، همسر و پدر و مادر؛ اما دو دیگری پررنگ این وسط وجود دارد؛ یکی منطقه یا محله ناظرآباد است که این اراده‌اش معطوف به تباهی است؛ دومین دیگری مدرسه است که اراده آنها معطوف به عصیان است. او تلاش دارد با به چالش کشیدن خود و سوال و جواب مشکلات دیگری را حل کند.
اکبری دیزگاه با اشاره به دیدگاه ارغوان شمس نسبت به فقر گفت: او در بیان موضوع فقر کسی را متهم نمی‌کند. در صورتی که معمولا در ادبیات و سینما وقتی می‌خواهند فقر را نشان دهند، فقر را به سیاهی و سیاهی را به یاس و یاس را به سیاست گره می زنند؛ اما اینجا این‌طور نیست. درست است که این اثر، کتاب یک کار اولی است؛ اما انصافاً زبان کم نظیری دارد؛ چرا که نویسنده زبان آوری داشته است.
وی ادامه داد: مادر بیان داستان دو برخورد داریم؛ یا طرح کلاسیک است، یعنی یک زندگی متعادل را نشان می‌دهیم که بر اثر یک اتفاق، نامتعادل می‌شود (خیلی از داستان‌ها بر اساس این مدل نوشته می‌شود) یا به این شکل است که شخصی را می‌بینیم که یکسری روایت‌ها را حول زندگی خودش بیان می‌کند. مثل «ناتوردشت»، سلینجر.
این منتقد در توضیح شیوه بیان داستان گفت: به نظر من این دو شیوه انتخاب است که نگارش «گاف» از نوع دوم است. در این نوع معمولاً شخصیت راوی شخصیتی بازیگوش است که با تحلیل‌های شخصی خودش قضاوت می‌کند. این نگاه را در آثار جلال آل‌احمد، «جن‌نامه» گلشیری و اکثر کارهای همینگوی نیز می‌بینیم.
وی افزود: کتاب روی حول این موضوع می‌گردد که مواجهه من با دیگری باید به چه شکل باشد؛ ارغوان برخلاف دیدگاه اطرافیانش که بی‌تفاوت هستند، کار خیر انجام می‌دهد؛ اما بعد از انجام آن کار دچار شک می‌شود و چالش‌های درونی برای وی ایجاد می‌شود که نقطه قوت اثر است و آن را از سایر آثار متمایز می‌کند.
اکبری‌دیزگاه در پایان گفت: این کتاب مناسب امروز است؛ به این معنا که یک کتاب امیدوارکننده است. این کتاب به ما می‌گوید که دیگری باید برایمان مهم باشد. «گاف» مدینه‌اندیش است و می‌رود دنبال تمدن آن هنرمند اهل قلمی که به تمدن می‌اندیشد و آینده را روشن می‌بیند؛ چراکه اگر آینده را تاریک ببینی کار سخت می‌شود. نویسنده در این کتاب می‌خواهد ما را مجبور کند که آینده را روشن ببینیم. در واقع می‌خواهد به مخاطب بگوید که خودش باید شرایط را درست کند. با اینکه این اثر من را به مرکز سیاهی‌ها برد اما به شدت امیدوارم کرد.
آسیب‌شناسی خیرین با دقت انجام شده است
مهدی توسلی، مدیر مرکز فرهنگ نیکوکاری نیز در این نشست گفت: باید از نوع نگاه نویسنده و نشر صاد برای چاپ و انتشار این کتاب تشکر کنم. متاسفانه موضوع نیکوکاری در آثار ما مورد غفلت قرار گرفته است. با اینکه مردم ما مردم نیکوکاری هستند، اما بیان این موضوع در آثار و به شکل تاثیرگذار کمتر دیده می‌شود. پیرنگ اصلی این اثر نیکوکاری است. این کتاب از صفحه نخست در فکر مخاطب قلاب می‌اندازد و او را تا انتهای کتاب می‌کشد.
وی ادامه داد: من جولان‌های ذهنی نویسنده را خیلی هنرمندانه دیدم؛ چراکه پرسشگری می‌کند؛ پرسش‌هایی که واقعی است و تصنعی نیست و در واقع زندگی یک نیکوکار را به تصویر می‌کشد. از طرفی جزئیات جذاب و شوخی‌ها به صورت خیلی لطیف در اثر آمده است و مخاطب با خوانش آن لذت می‌برد. نویسنده در بیان داستان خیلی به سمت رمانتیک کردن اثر نرفته است تا مخاطب را دل‌زده نکند.
مدیر مرکز فرهنگ نیکوکاری در توضیح پرداختن به مقوله نیکوکاری در آثار ادبی گفت: متاسفانه وقتی ما به موضوع نیکوکاری می‌پردازیم، دچار افراط و تفریط می‌شویم. در اینجا نیز نویسنده گاهی به این فضا نزدیک شده اما به سرعت از آن فاصله می‌گیرد. او در برخی مواقع در مورد مسائل مهم جامعه مستقیم آموزش می‌دهد و باعث آگاهی می‌شود. در این اثر آسیب‌شناسی خیرین با دقت انجام شده که قابل توجه است.
گاف آن چیزی نیست که فکر می‌کنید
گریانلو، نویسنده این اثر نیز در پاسخ به این سوال که این اثر چقدر شبیه به واقعیت زندگی اوست، گفت: من معلم هستم درست مثل ارغوان و یک دوره فشرده نیز درگیر این موضوع بودم و با چنین خانواده‌هایی در ارتباط بودم و همچنان نیز هستم. بنابراین از نزدیک دیدم و لمس کردم.
وی ادامه داد: تقریباً ۴ سال یادداشت‌نویسی این کتاب طول کشید و من در هر دیداری که با خانواده‌ها داشتم کوچک‌ترین مسائل را هم یادداشت می‌کردم؛ اما اینکه چطور این یادداشت‌ها را درد دل یک داستان استفاده کنم، نگرانم می‌کرد. در واقع پیدا کردن یک خط کاری در میان این همه داستان متفاوت سخت بود و خوشحالم که توانستم این اتفاق را رقم بزند.
نویسنده این اثر درباره نام کتاب نیز گفت: منظورم از گاف آن تعریفی که به ذهن می‌رسد نیست و منظورم گاف انرژی است که بین لایه‌های مختلف ایجاد می‌شود و فاصله ایجاد می‌کند.
قاسم صفایی نژاد مدیر انتشارات صاد نیز که در مراسم حضور داشت در سخنان کوتاهی گفت: خوشبختانه نسخه کاغذی «گاف» منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. در انتهای بهار نسخه صوتی نیز منتشر می‌شود و امیدواریم که تا آخر سال ۱۴۰۰ بتوانیم این کتاب را به یک زبان خارجی ترجمه و منتشر کنیم.
در پایان این مراسم از سوی مرکز فرهنگی نیکوکاری مدال نیکوکاری به نویسنده این کتاب اهدا شد، این مدال به اشخاصی اهدا می‌شود که از طریق قلم و فرهنگ به تبلیغ نیکوکاری پرداخته‌اند.
دوشنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ - ۱۶:۲۳
نظر شما