به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، چهل و پنجمین نشست کتابفروشی نشر چشمه دلشدگان در مشهد با عنوان «چطور شاهنامه بخوانیم» به‌صورت برخط برگزار شد. در این نشست که با حضور «مهدی سیدی» نویسنده و پژوهشگر و «مرسده اسلامی» شاهنامه‌پژوه پیرامون شاهنامه‌خوانی و به مناسبت سالروز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی برگزار شد، کتاب «فرهنگ جغرافیای تاریخی شاهنامه» نیز معرفی شد.
 
در ابتدای این جلسه مهدی سیدی، نویسنده و پژوهشگر با طرح این سئوال که چرا 25 اردیبهشت‌ماه به عنوان بزرگداشت فردوسی نامگذاری شده است؟ اظهار کرد: بعد از نامگذاری 20 مهرماه به نام روز بزرگداشت حافظ، تصمیم گرفته شد تا روزی به نام فردوسی شاعر حماسه‌سرا در تاریخ ثبت شود. روایتی مبنی بر میلاد این شاعر در سوم دی‌ماه وجود داشت اما با توجه به تجربه‌ای که در زمان مدیریت آرامگاه فردوسی داشتم، به‌خوبی می‌دانستم که فصل زمستان تعداد مراجعه‌کنندگان بسیار کمتر از سایر فصل‌هاست، پیشنهاد دوم 25 اسفندماه و روزی است که داستان یزدگرد و شاهنامه تمام شده اما این تاریخ نیز در پایان زمستان بود و با تعطیلی دانشگاه‌ها و حال و هوای نزدیک عید نوروز همخوانی داشت و تاریخ مناسبی به شمار نمی‌رفت.

وی افزود: استاد اسلامی ندوشن شاهنامه را به فصل بهار و سرو همیشه سبز تشبیه کرده بود، در همین راستا پیشنهاد شد اردیبهشت‌ماه که قلب بهار است و تاریخ 25 که مرتبط با روز پایان شاهنامه است، به عنوان بزرگداشت فردوسی پیشنهاد شود که این تاریخ پذیرفته و در تقویم رسمی کشور ثبت شد.

فردوسی زبان فارسی را به یکی از گنجینه‌های بزرگ جهان تبدیل کرد
سیدی در ادامه با اشاره به اینکه فردوسی شاعر بزرگ و حماسه‌سرای ملی است که به زبان فارسی بسیار خدمت کرده است، گفت: قبل از فردوسی، رودکی تلاش‌های بسیاری در زنده نگهداشتن ادبیات فارسی کرده بود اما این زبان همچون یک نهال نوکشت بود و همین موضوع باعث شد تا بیشتر اشعار رودکی طی سال‌ها از بین برود و اثری از آنها باقی نماند؛ فردوسی این نهال نوکشت را با سرودن شاهنامه نه تنها پرورش داد، بلکه توانست ادبیات فارسی را اعتلا بخشد و آن را به یکی از گنجینه‌های بزرگ جهان تبدیل کند.
 
این نویسنده و پژوهشگر با بیان اینکه فردوسی متولد 329 هجری قمری است و در همین سال رودکی، پدر شعر فارسی فوت کرده است، عنوان کرد: رودکی یک گام در زمینه حفظ و پاسداشت ادبیات فارسی برداشت و گام بعدی و موثر با فردوسی بود، در همین راستا می‌توان به این نکته اشاره کرد که تا قبل از فردوسی شاعرانی وجود داشتند که مجموعه اشعار آنها به چند هزار بیت نمی‌رسد در صورتی که فردوسی 60 هزار بیت شعر گفته و تمام این اشعار در گذر بیش از هزار سال حفظ شده‌اند.

وی با طرح این سئوال که چرا می‌گوییم ادبیات فارسی توسط این شاعر حماسه‌سرا حفظ شده است و بر این موضوع تاکید داریم؟ گفت: در آن زمان حق نوشتن مکاتبات به صورت فارسی وجود نداشت، حتی تمام مکاتبات حکومتی به زبان عربی نوشته می‌شد و فردوسی با سرودن اشعار حماسی شاهنامه باعث شد تا نوشته‌هایی به صورت فارسی در ادبیات ما باقی بماند از همین حیث نیز او را پرچمدار حفظ ادبیات فارسی می‌دانند.
 

 

فردوسی شاهنامه را فی‌البداهه خلق نکرده است
سیدی تاکید کرد: باید توجه داشت که فردوسی شاهنامه را فی‌البداهه خلق نکرده است و بسیار زیبا در 30 سال این اثر را با یک نظم خاصی و با نگاه به محیط پیرامون و مسائلی که در آن زمان در کشور وجود داشته، سروده است؛ به شکل دیگر می‌توان گفت فردوسی با آگاهی از مسائل ضروری زمانه خود شاهنامه را سروده موضوعاتی که در پایان دوره سامانیان وجود داشته است.
 
این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: در حقیقت شاهنامه فردوسی پُلی است بین جامعه و مسائل محیطی و در همین راستا می‌توان گفت اگر فرهیخته‌ای در کشور خودش نسبت به مسائل زمانه‌اش آگاهی نداشته باشد و یا نخواهد به آنها بپردازد، کار مهمی انجام نداده است.
 
وی یادآور شد: ذهنیت برخی مبنی بر این است که از صفر تا صد داستان‌های شاهنامه خیالی و تصور فردوسی است، در صورتی که ضرورت آن زمان ایجاب می‌کرد تا این 60 هزار بیت را در قالب حماسی بسراید و باورهای اساطیری ایرانیان را که پیروزی نور بر ظلمت و خیر بر شر است را نگه دارد.
 
اضافه می‌شود، کتاب «فرهنگ جغرافیای تاریخی شاهنامه» در 632 صفحه به قلم مهدی سیدی فرخد در قطع رقعی توسط نشر نی منتشر و در این پژوهش تمامی شاهنامه، از آغاز پادشاهی کیومرث پیشدادی تا پایان پادشاهی یزدگرد سوم ساسانی، به‌دقت بررسی و همه اعلام جغرافیایی مندرج در این اثر سترگ استخراج و شناسایی و با شرح و توضیح کامل معرفی شده است.
 

 

محدوده زمانی این کتاب به عهد تصنیف شاهنامه ختم نمی‌شود، زیرا به بیان دگرگونی‌ها و تغییراتی هم پرداخته‌است که تا به امروز در نام و عنوان مواضع جغرافیایی رخ داده است، به‌گونه‌ای که اگر از کوه و چشمه و دریا و شهری از زمان پیشدادیان و ضحّاک نام برده شده، اوضاع آن‌ها تا زمان حاضر با استناد به منابع بعد از ساسانیان و نیز بر اساس پژوهش‌های میدانی معلوم و معرفی شده است.
 
در این کتاب علاوه بر شاهنامه و منابع جغرافیایی و تاریخی مربوط به آن، از کتب ادبی و عرفانی و سایر اسناد مکتوب نیز بهره گرفته شده است و در نهایت، پیمایش و کاوش میدانی در ایران و ممالکت همجوار (عرصه جغرافیایی شاهنامه) مکمل پژوهش بوده است. نقشه‌ی جامعی هم که به کتاب ضمیمه شده است خوانندگان را در شناسایی مواضع جغرافیایی شاهنامه یاری می‌دهد.