خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ایلام - حبیب الله بخشوده: زنده‌یاد عباسی آرام در دیالوگ‌های متعددش با کوه‌های ایلام، علاوه بر یادآوری مطالب تاریخی و توصیه‌های گوناگون اخلاقی در بی‌وفایی دنیایِ دنی و کج‌رویی فلک گوژپشت، به مناسبت‌های گوناگون از بزرگان و سران ایالات و شخصیت‌های نامدار عموماً در عصر قاجار نام می‌برد. مثنوی «اناران» به قول خود ایشان پس از ماجرای گفتگوی شاعر با دره‌ی زیبای «وژدرون» سروده می‌شود.
شادروان عباسی‌آرام در این مثنوی، همانند سایر مثنوی‌هایش در نقش یک شکارچی پدیدار می‌شود و در فرصتی مناسب با این کوه که حالا با درختانی بی شاخ و برگ و صدمه دیده از توپ و خمپاره به گفت‌وگو می‌نشیند. از او علت عزاداری و سیاه‌پوش شدنش را می‌پرسد. اسم‌هایی چون امان‌الله خان، ملک حسین، باوه‌خان، جه‌مشیر و...در این گفت‌وگو می‌آید. او در یکی از بیت‌ها که مد نظر نگارنده است، اینگونه می‌سراید:
یه عه‌زاێ ڕزی ماسه‌ڵی‌خانه
سیاپووشت کرد ده‌ێ بێاوانه؟
در پاورقی دیوان آرام با تدوین و شرح استاد ظاهر سارایی در باب اسم «ڕزی» آمده است: رزی مخفف و مصغر رضا است. رضا فرزند محمد فرزند صالح از اقوام پدری والی پشتکوه و شوهر خواهر او بوده است. این پاورقی را با شرح بیشتر و صحیح‌تر، توضیح می‌دهم که رضا یا رزی فرزند محمدصالح به کردی ماسڵی‌خان بوده است.
محصلی‌خان و یا ماسلی‌خان فرزند حسین‌خان، فرزند حسن‌خان والی است. محمدصالح خان، عبدالله خان، شیرمحمدخان، کهزادخان، عزیز خان، سایر فرزندان حسین خان مشهور به حسین خان والی زاده‌اند. این فرد از شهسواران دستگاه والی است و برادرزاده حیدرقلی‌خان، پدر بزرگ، غلامرضاخان ابوقداره است. رضا فرزند ماسلی‌خان داماد والی غلامرضا خان، در درگیری با نیروهای خان کشته شد. در منطقه عمومی صالح‌آباد جایی وجود دارد با عنوان «ته‌نگ ڕزی کوشیاگ» که گفته می‌شود جایی است که رضا فرزند محمد صالح در آن کشته شده است. به نقل از معمرین منطقه‌ی رضاآباد در مهران هم به نام ایشان است.
نام «ماسڵی‌خان» به عنوان فردی متنفذ و مورد احترام در نزد مردم ایلام شناخته شده است. چنان که در ضرب‌المثل معروف آمده است: «ت ئاقا بوو ماسلی خان». به این معنی که اگر تو آقا و سرور باشی ما به تو ماسڵی‌خان می‌گوییم. در صورت سید بودن و گرامی بودن تو می‌توانی نامی مانند نام ماسلی‌خان داشته باشی.
این توضیح را برای دقیق‌ترشدن و استفاده بهتر از شناخت اسامی در متون ادب کُردی خدمت عزیزان ارائه کردم.
شادروان عباسی‌آرام در این مثنوی، همانند سایر مثنوی‌هایش در نقش یک شکارچی پدیدار می‌شود و در فرصتی مناسب با این کوه که حالا با درختانی بی شاخ و برگ و صدمه دیده از توپ و خمپاره به گفت‌وگو می‌نشیند. از او علت عزاداری و سیاه‌پوش شدنش را می‌پرسد. اسم‌هایی چون امان‌الله خان، ملک حسین، باوه‌خان، جه‌مشیر و...در این گفت‌وگو می‌آید. او در یکی از بیت‌ها که مد نظر نگارنده است، اینگونه می‌سراید:
یه عه‌زاێ ڕزی ماسه‌ڵی‌خانه
سیاپووشت کرد ده‌ێ بێاوانه؟
در پاورقی دیوان آرام با تدوین و شرح استاد ظاهر سارایی در باب اسم «ڕزی» آمده است: رزی مخفف و مصغر رضا است. رضا فرزند محمد فرزند صالح از اقوام پدری والی پشتکوه و شوهر خواهر او بوده است. این پاورقی را با شرح بیشتر و صحیح‌تر، توضیح می‌دهم که رضا یا رزی فرزند محمدصالح به کردی ماسڵی‌خان بوده است.
محصلی‌خان و یا ماسلی‌خان فرزند حسین‌خان، فرزند حسن‌خان والی است. محمدصالح خان، عبدالله خان، شیرمحمدخان، کهزادخان، عزیز خان، سایر فرزندان حسین خان مشهور به حسین خان والی زاده‌اند. این فرد از شهسواران دستگاه والی است و برادرزاده حیدرقلی‌خان، پدر بزرگ، غلامرضاخان ابوقداره است. رضا فرزند ماسلی‌خان داماد والی غلامرضا خان، در درگیری با نیروهای خان کشته شد. در منطقه عمومی صالح‌آباد جایی وجود دارد با عنوان «ته‌نگ ڕزی کوشیاگ» که گفته می‌شود جایی است که رضا فرزند محمد صالح در آن کشته شده است. به نقل از معمرین منطقه‌ی رضاآباد در مهران هم به نام ایشان است.
نام «ماسڵی‌خان» به عنوان فردی متنفذ و مورد احترام در نزد مردم ایلام شناخته شده است. چنان که در ضرب‌المثل معروف آمده است: «ت ئاقا بوو ماسلی خان». به این معنی که اگر تو آقا و سرور باشی ما به تو ماسڵی‌خان می‌گوییم. در صورت سید بودن و گرامی بودن تو می‌توانی نامی مانند نام ماسلی‌خان داشته باشی.
این توضیح را برای دقیق‌ترشدن و استفاده بهتر از شناخت اسامی در متون ادب کُردی خدمت عزیزان ارائه کردم.
«علی‌اصغر عباسی» متخلص به «آرام» در سال 1306 به دنیا آمد. وی بعد از سپری كردن تحصیلات متوسطه و عالیه سال 1341 در محضر بعضی از شاعران استان ایلام با دنیای شعر و شاعری آشنا شد و در همان زمان هنر سرودن شعر را آغاز كرد. شعرش بی ریا و بر دل می‌نشیند و از مناظر طبیعت، اشخاص، شهرها و ... توصیف می‌كند. وی كارمند بازنشسته وزارت نیرو و ساكن ایلام بود. این شاعر ایلامی در 14 شهریور سال 1393 در 87 سالگی بر اثر كهولت به دیار باقی شتافت.
دیوان كامل اشعار كردی این شاعر پیشکسوت، با عنوان «دیوان آرام» دربردارنده اشعار كردی به انضمام برگزیده محدودی از اشعار فارسی، توسط «ظاهر سارایی» شاعر و ناشر ایلامی، تدوین و از سوی انتشارات «زانا» با حمایت اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام منتشر شده است.
نظر شما