به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل، طرح «بهارانه کتاب 1400» در حالی به پایان رسید که در کنار نقاط مثبت، همچنان برخی کاستی‌ها را از دوره‌های پیشین یدک می‌کشید. افزایش مراجعه به کتاب‌فروشی‌ها و شناخته شدن بیشتر آنها، کمک به گردش مالی و افزایش نقدینگی مراکز فروش، ایجاد فرصت مناسب برای رونق کتابفروشی‌های تازه‌تأسیس و بسترسازی برای رقابت بین کتابفروشی‌ها، توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، امکان ثبت خریدهای غیرحضوری، خرید مقرون به‌صرفه و بهره‌گیری از یارانه کتاب برای خریداران، توجه به مخاطب و ایجاد انگیزه و احساس مطلوب در آنها از جمله دلایلی است که سبب شکل گرفتن این طرح، مواجهه با اقبال عمومی و تداوم آن تاکنون شده است.
 
در عین حال، پائین بودن سرعت پردازش در سایت اجرای طرح، به‌روز نبودن منابع تعریف‌شده و از دسترس خارج شدن سامانه پُست خانه کتاب از جمله مشکلات موجود در اغلب دوره‌ها بوده که کماکان نیز ادامه دارد؛ اما کاهش اعتبار اولیه نسبت به دوره‌های پیشین و کمتر شدن درصد تخفیف، آن هم در شرایطی که برخی ناشران و سایت‌های فروش مجازی کتاب و محصولات فرهنگی با درصدهای بیشتری کتاب را به دست مشتری می‌رسانند، از جمله مشکلاتی بود که در این دوره شاهدش بودیم و به نظر می‌رسد در صورت رفع آنها، نتایج بهتری را از این رویداد فرهنگی حاصل شود.
 
هنوز عده بسیاری از مردم با ماهیت طرح آشنا نیستند
«حمیدرضا پرنیا»، مدیر کتابفروشی «بهروز» اردبیل طرح «بهارانه کتاب 1400» را یکی از کم‌رونق‌ترین دوره‌های طرح‌های فصلی دانست و گفت: اعتبار ما نسبت به «زمستانه کتاب 99» کاهش داشت، ضمن اینکه تبلیغات بسیار کم‌سوتر از دوره‌های پیشین بود؛ تبلیغ شهری نداشتیم و تمام بار تبلیغی طرح به عهده کتابفروشان بود.
 
وی افزود: این موارد را بگذاریم کنار دوره برگزاری طرح که مصادف شد با فصل امتحانات، نیمه آخر ماه - که نقدینگی خانواده‌ها رو به کاهش است - و نیز فضای انتخاباتی حاکم بر جامعه؛ بنابراین به لحاظ تعداد مشتری، با اقبال کمتری روبه‌رو بودیم.
 
پرنیا، عمده مشکل وضعیت امروز کتاب را وجود کتاب‌های قاچاق و افست و بی‌کیفیت با غلط‌های بسیارِ املایی، انشایی و ساختاری دانست و اضافه کرد: در شهری که به عرفان شهرت داشت، کباب‌فروش بیش از کتاب‌فروش فعالیت دارد و این نشان می‌دهد خوراک اندیشه در بهترین حالت، در درجه چندم اهمیت قرار می‌گیرد.
 
وی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات ما این است که برخی مراجعه‌کنندگان فکر می‌کنند بدون خرید کتاب می‌توانند مبلغی را از کتابفروشان دریافت کنند؛ برای مثال، در همین دوره، فردی که خود را بازنشسته فرهنگی معرفی می‌کرد، با تعداد زیادی کارت ملی آمد و از من خواست تا برای وی کتاب ثبت کنم و در پایان، مبلغی را به او بدهم؛ این اتفاق نشان می‌دهد هنوز عده بسیاری از مردم با ماهیت طرح آشنا نیستند.
 
مدیر کتابفروشی بهروز گفت: یکی از مسائلی که هنوز با آن مواجهیم، این است که خانه کتاب اطلاعات خود را در سایت به‌روز رسانی نکرده است؛ برخی کتاب‌ها در سامانه خانه کتاب ثبت نشده و شامل تخفیف نمی‌شود، بنابراین گاهی به ناچار کتاب دیگری جایگزین می‌کنیم تا مشتری از تخفیف بهره‌مند شود.
 
اختلال در سامانه پُست کتاب روند کارها را کندتر می‌کرد
«حجت اعلایی»، مسئول «نمایشگاه دائمی کتاب شریعتی» اردبیل، با بیان اینکه در مجموعه خود ۹هزار عنوان کتاب و از برخی کتاب‌ها ۹۰ جلد موجودی دارد که همگی شناسنامه‌دار نیز هستند، اذعان کرد: یکی از اصولی که در این مجموعه همیشه مراعات کرده‌ایم، این بوده که در هر دوره‌ی چاپ، برچسب جدید بر کتاب‌ها نمی‌زنیم و با همان قیمت روی جلد آنها را عرضه می‌کنیم؛ چرا که از زمان افتتاح، یعنی از سال ۷۲ تاکنون، سعی داشتیم کمیت و کیفیت را در کنار هم تأمین کنیم و بر این اساس هم با راه‌اندازی سایت، فروش سراسری و کشوری را آغاز کردیم.
 
وی افزود: در طرح «بهارانه کتاب 1400» ما با هر دو سامانه به مشکل برمی‌خوردیم؛ سایت پُست خانه کتاب روز اول کار نمی‌کرد، پس از آپدیت نیز فرم آن تغییر کرد و آرم و نشان نمایشگاه مجازی قرآن بر سربرگ آن آمد که مشتری می‌پرسید من که از این نمایشگاه خرید نداشتم؛ کتابم نیز ربطی به موضوع این نمایشگاه ندارد.

اعلایی اضافه کرد: در این دوره، سایت خانه کتاب در برخی ساعات یا سرعت پایینی داشت یا با مشکل ثبت مواجه می‌شدیم؛ مثلا در حالی که نماینده کتاب‌های «خیلی سبز» هستم، از 200 کتاب موجود، ۳۰ کتاب را سایت نمی‌پذیرفت. اینها از مواردی بود که پیشتر نداشتیم.
 
وی تصریح کرد: اعتبار این دوره کافی نبود و شارژ مجدد نیز برای واحد ما با تأخیر انجام شد، اما موضوع دیگر این است که تبلیغات باز هم به پای خودمان نوشته شد و گفتند پرینت اعلان با مشارکت‌کننده است؛ در حالی که ارشاد می‌توانست با آرم خود و خانه کتاب آن را در اختیار ما بگذارد.
 
کاهش اعتبار سبب سلب اعتماد مشتری می‌شود
«حسن دهقانی»، متصدی کتابفروشی «حکیم» اردبیل نیز از کاهش اعتبار این دوره‌ی واحد خود در حالی گفت که در دوره‌های پیشین وضعیت آن صعودی بوده است؛ ضمن اینکه، شارژ مجدد را مبلغ قابل توجهی برای جبران این کاهش نمی‌داند.
 
وی در این باره اظهار کرد: ما در کتابفروشی «حکیم» تخفیف دائمی برای مشتریان همیشگی و دانشجویان داریم؛ با اعتبار این دوره، چون امکان پشتیبانی کامل نبود، تصمیم گرفتیم برخی را بدون درج در طرح و با تخفیف کتابفروشی حکیم اعمال کنیم تا مشتری راضی باشد؛ چرا که اگر مشتری بداند اعتبار کم بود و در همان روزهای نخست پایان یافته یا خریدش شامل تخفیف نمی‌شود، اعتمادش از ما سلب می‌شود؛ در چنین وضعیتی حق دارد تصور کند خدمات دولتی را در اختیارش نمی‌گذاریم و حس امنیت خاطر از او گرفته می‌شود.
 
لزوم تعیین زمان دقیق برگزاری و میزان اعتبار کتابفروشی‌ها
«کاظم یاوریان»، مدیر کتابفروشی «خیام» اردبیل نیز گفت: ما عموما کتاب‌های پزشکی را عرضه می‌کنیم که جامعه هدف آن، دانشجویان همین گروه دانشگاهی است؛ به این لحاظ، برای آنکه در میانه طرح، اعتبار صفر نشود، از همان آغاز، تقسیم‌بندی صورت می‌دهیم.
 
وی در توضیح این موضوع، تصریح کرد: با وضعیت نابسامان بازار کاغذ و متعاقب آن، گران‌تر شدن کتاب‌ها، مشتری کتاب - در قیاس با گذشته - کم شده، اما دانشجو به هر روی ملزم به تهیه آن است؛ بنابراین در تمام سال برای این قشر - که مشتریان همیشگی ما هستند - تخفیف‌های ۱۰ تا ۲۰ درصدی در نظر داریم.
 
یاوریان ادامه داد: یکی از مشکلات این دوره و برخی از دوره‌های پیشین، این بود که از ابتدا اعتبار کافی در اختیار نداشتیم؛ هم شارژ مجدد و هم مدت برگزاری، زمانی اعلام شد که داشتیم دفتر فروش طرح را می‌بستیم که بهتر می‌دانم در ابتدا همه این موارد پیش‌بینی شود تا ما نیز به عنوان عاملان فروش، برنامه‌ریزی مناسب‌تری ترتیب دهیم.

بیشتر کتاب‌های جدید در فهرست سامانه طرح نبود
«مهدیه امامی»، مسئول «سرای فرهنگ و کتاب اورنگ» اردبیل نیز تصریح کرد: اعتبار ما این بار به نسبت دوره‌های پیشین کاهش داشت؛ با این وجود، از روزهای نخست استقبال خوبی داشتیم که شاید یکی از دلایل آن افزایش قیمت کتاب‌هاست و بر همین اساس اغلب مراجعه‌کنندگان، با چند کد ملی خرید می‌کردند تا کتاب‌های بیشتری را در دوران تخفیف تهیه کنند.
 
وی اضافه کرد: در زمان ثبت و تأیید مشارکت در بهارانه کتاب، به‌روز رسانی سایت مشکل داشت؛ ضمن اینکه برخی کتاب‌ها در سامانه خانه کتاب ثبت نشده است و این مشکل در تمام دوره‌هایی که در آن شرکت داشته‌ام بوده و هست؛ اکنون نیز بیشتر کتاب‌های جدید را در فهرست سامانه خانه کتاب نداریم، گرچه قیمت اغلب کتاب‌های موجود در سایت، به‌روز شده‌اند.
 
امامی گفت: پیشتر، از سوی خانه کتاب گفته شده بود، عکس شابک کتاب را بفرستید تا در سایت ثبت کنیم، اما این کار در زمان خرید مشتری ممکن نیست؛ به‌ناچار کتابی با همان قیمت را جایگزین می‌کنیم تا خرید انجام و تخفیف شامل خریدار شود.
 
فروش کمتر در سایه افزایش بی‌رویه قیمت کتاب
«ماریه عاشوری»، مسئول مجموعه «الدورادو» اردبیل نیز مشکلات مشابهی را مطرح و عنوان کرد: کاهش اعتبار برای واحد ما هم اتفاق افتاد، ضمن اینکه علی‌رغم دیگر دوره‌ها، به لحاظ تعداد، فروش کمتری داشتیم و من علت را در افزایش بی‌رویه قیمت کتاب می‌دانم.
 
وی افزود: استقبال عمومی به دلیل همزمانی با امتحانات، کمرنگ بود؛ ضمن اینکه شاید بهتر می‌بود همان تخفیف ۲۵درصدی را داشتیم تا کتاب بیشتری را به دست علاقه‌مندان و اهل مطالعه می‌رساندیم.
 
تخفیف بیشتر؛ خرید بیشتر
«علی انوار»، متصدی فروش «دکتر بوک» اردبیل نیز تصریح کرد: با توجه به افزایش نرخ کتاب، استقبال را متوسط می‌دانم؛ چون طرح بهارانه در خرداد ماه اتفاق افتاد و برای ما که بیشتر کتاب‌های دانشگاه محقق اردبیلی را تأمین می‌کنیم، کتاب دانشگاهی کمتر فروخته شد و تعداد مشتری کم بود؛ با این وجود، بیشترین اقبال را در رمان، روانشناسی، ادبیات و زبان داشتیم؛ اما نسبت به دوره قبل، هم میزان اعتبار کاهش داشت، هم تعداد عناوین به فروش رفته، زیرا کتاب دانشگاهی در آغاز ترم فروش بیشتری دارد و در آن دوره با استقبال بهتری روبه‌رو هستیم.
 
وی اضافه کرد: کندی سرعت سامانه خانه کتاب، باعث قطعی متعدد می‌شد تا جایی که گاهی مجبور بودیم در سیستم فروشگاه ثبت را انجام دهیم و در ساعات خلوت‌تر آنها را وارد سامانه کنیم؛ البته این مشکلات در طرح‌های پیشین هم اتفاق افتاده بود.
 
انوار ادامه داد: با وجود افزایش قیمت کتاب، تخفیف 20درصدی برای بهارانه تعریف شد؛ در حالی که اگر وجه مثبت این طرح‌ها، تسهیل شرایط خرید کتاب است، باید در نظر داشت هر چه میزان درصد تخفیف بیشتر باشد، به نفع مشتری تمام می‌شود؛ ما نیز اغلب مواقع در طول سال تخفیف ۱۰درصدی داریم که در برخی کتاب‌ها حتی تا ۲۵ درصد نیز می‌رسد و با تخفیف طرح، خریدار رضایت خاطر بیشتری را تجربه می‌کند.
 
یارانه کتاب؛ مشوق کتابخوانان و رونق‌بخش کتابفروشی‌ها
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و معاون فرهنگی این اداره کل نیز ضمن بازدید دوره‌ای از برخی کتابفروشی‌های عضو طرح بهارانه کتاب ۱۴۰۰، در جریان کم و کیف برگزاری این دوره قرار گرفتند.
 
بحرالعلومی ضمن قدردانی از همیاران طرح‌های فصلی اظهار کرد: در نظر گرفتن یارانه کتاب در قالب طرح‌های فصلی، در گام نخست به نفع علاقه‌مندان مطالعه و در پله بعدی سبب رونق کتابفروشی‌هاست.
 
وی افزود: گاهی کسی به دلیل قیمت بالای کتاب، از خرید آن باز می‌ماند که با خرید فصلی شاید همین میزان تخفیف بتواند گره‌گشا باشد.
 
بنا به این گزارش، استان اردبیل با 13 کتابفروشی (9 کتابفروشی در مرکز استان، یک واحد در مشگین‌شهر، یک واحد در پارس‌آباد و یک واحد در گرمی) در طرح بهارانه ۱۴۰۰ مشارکت داشت و در این دوره فروش 3 میلیارد و 599 میلیون و 435 هزار و 500 ریالی را رقم زد.