خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- مرتضی میرحسینی: «جرجی زیدان، اوایل زمستان 1861 میلادی در بیروت، از خانواده‌ای مسیحی و نسبتا فقیر متولد شد. پدرش چندی قبل از تولد او از روستا به شهر مهاجرت کرده بود، تحصیلات چندانی نداشت و با کار در یک مغازه کوچک اغذیه‌فروشی خرج خانواده‌اش را می‌کشید. البته به هر زحمتی که بود، تا مدتی شرایط تحصیل پسرش را فراهم کرد و جرجی در همان سال‌های کودکی، خواندن و نوشتن و حساب را یاد گرفت. اوایل نوجوانی شرایط مالی خانواده‌اش بدتر شد و او به ناچار از تحصیل بازماند. گویا تا 15 سالگی کارگری می‌کرد و بعد با بهتر شدن اوضاع، در موسسه‌ای شبانه‌روزی نام‌نویسی کرد و به مدرسه برگشت.
 
پزشکی را دوست داشت و در دانشگاه هم پذیرفته شد، اما در شروع دومین سال تحصیلی به جرم شرکت در یکی از اعتصاب‌های پرسروصدای دانشجویان تنبیه و از دانشگاه اخراج شد. کوشش‌های بعدی‌اش برای بازگشت به دانشگاه نیز بی‌نتیجه ماند و ناامید از امکان ادامه تحصیل در کشورش، راهی مصر شد. بسیار بیشتر از برنامه‌ریزی‌های اولیه در مصر مقیم و ماندگار شد و تجربه زندگی در این کشور ذهنش را بازتر و نگاهش را عمیق‌تر کرد. زمانی که قدم به خاک مصر گذاشت، هنوز به تحصیل در رشته پزشکی فکر می‌کرد و مصمم به دریافت مدرک و مجوز طبابت بود، اما در مسیر رسیدن به این هدف، تقدیر دیگری برایش رقم خورد.
 
چند سالی با روزنامه «الزمان» مصر همکاری کرد، نوشتن را هم همان‌جا یاد گرفت و با ممارست و تمرین، این مهارت را در خود ارتقا داد. جرجی زیدان، زندگی غنی و پرفرازونشیبی داشت و به‌جز مصر و لبنان، مدتی در انگلیس و دوره‌ای در فلسطین و چندی هم در ترکیه (عثمانی) اقامت کرد و حتی مقطعی کوتاه، مترجم مزدور ارتش سلطنتی بریتانیا در سودان بود. با بسیاری از برجسته‌ترین شرق‌شناسان آن روزگار – مثل تئودور نولدکه آلمانی – همنشین و دوست بود و از کمک و همفکری آن‌‌ها در انتشار مجله «الهلال» که خودش آن را تأسیس کرده بود، بهره‌ها برد.
 
از این دوستان فرهیخته‌اش آموخت که «تاریخ یک ملت، فقط روایت جنگ‌ها و پیروزی‌ها و شکست‌های نظامی آن و فهرست نام شاهان و سردارانش نیست، که تاریخ هر ملتی، عبارت است از تاریخ تمدن و فرهنگ آن ملت.»
 
عمر کوتاهی داشت و بیست‌ویکم جولای 1914 در 52 سالگی در قاهره مصر از دنیا رفت. تعدادی رمان تاریخی درباره رویدادها و چهره‌های مهم تاریخ اسلام - مناسب برای جوانان و نوجوانان - نوشت و چند اثر پژوهشی هم تألیف کرد. در صدر فهرست آثارش کتابی پنج جلدی با موضوع «تاریخ اسلام» به‌چشم می‌خورد که علی جواهرکلام اوایل دهه 1330 به فارسی ترجمه‌اش کرد و ما آن را با عنوان «تاریخ تمدن اسلام» می‌شناسیم (البته ترجمه‌ای قدیمی‌تر از جلدهای اول و دوم آن هم وجود دارد).
 
می‌گفت: «شکی نیست که تاریخ اسلام یکی از مهم‌ترین تواریخ عمومی جهان است. زیرا تاریخ مزبور عبارت از تاریخ تمدن سراسر جهان در قرون وسطی است و یا بهتر بگوییم تاریخ اسلام مانند حلقه‌ای است که تاریخ دنیای قدیم را به تاریخ جدید وصل می‌کند. از تاریخ اسلام، تمدن جدید سر زده و تمدن دنیای قدیم به آن پایان یافته است. سال‌ها بود که ما به مطالعه تاریخ اسلام مشغول بودیم و همین که از امور مجله الهلال فارغ می‌شدیم به تاریخ اسلام می‌پرداختیم و بر حقایق تاریخی اسلام تعلیق و حاشیه می‌نگاشتیم و یادداشت می‌کردیم به این امید که روزی تاریخ مفصلی در آن باره بنویسیم.»
 
این کتاب پنج جلدی (که ترجمه فارسی‌اش دو جلدی است) حالا دیگر کمی قدیمی شده و گذر زمان و تحول در روش پژوهش تاریخ و بازخوانی انتقادی متون به‌جای مانده از گذشته، از اهمیت و اعتبار آن کاسته است. اما انصاف این است که گفته شود جرجی زیدان در روایت تاریخ اسلام، براساس مدنیت اسلامی از پیشگامان بود و بسیاری از محققان و مورخانی که بعد از او دست به چنین کار بزرگی زدند (و تاریخ تمدن اسلام را از زمان رسول‌الله(ص) تا به امروز نوشتند) خواه‌ناخواه از او تأثیر گرفتند و در مسیری قدم گذاشتند که او گشوده بود.
  در پایان بد نیست به این نکته هم اشاره شود که می‌گویند جرجی زیدان به امام علی(ع) ارادت خالصانه‌ای داشت و حتی این جمله مشهور را هم به او نسبت می‌دهند که «اگر بگویم مسیح از علی(ع) بالاتر است، عقلم اجازه نمی‌دهد؛ و اگر بگویم علی(ع) از مسیح بالاتر است، دینم اجازه نمی‌دهد.»
 
همچنین ناگفته نماند که مجله‌ «الهلال» که او سال 1892 پایه‌گذاری کرد، هنوز هم ماهانه منتشر می‌شود و یکی از قدیمی‌ترین نشریات زنده‌ای است که به فرهنگ و هنر و مسائل اجتماعی و تاریخی جهان عرب می‌پردازد.