به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل، «تابستانه کتاب 1400» در حالی به پایان رسید که استان اردبیل با مشارکت 9 کتابفروشی در مرکز استان، یک کتابفروشی در مشگین‌شهر، یک کتابفروشی در پارس آباد و یک کتابفروشی در گرمی، 6112 عنوان کتاب به ارزش 4 میلیارد و 560 میلیون و 95 هزار و 518 ریال را به دست متقاضیان رساند.

به سیاق دوره‌های پیشین، به سراغ کتابفروشان رفتم تا از آنچه در این دوره بر آنها رفت، پرس‌وجو کنم؛ اما پاسخ پرسش‌هایم بیشتر به «بد نبود» و «حرف تازه‌ای نیست» و «همان حرف‌های همیشگی» ختم شد. برخی نیز بزرگوارانه همراهی کردند که نتیجه را با مخاطبان و به‌ویژه مسئولان امر به اشتراک می‌گذارم.
                                                       
بیشتر مخاطبان «تابستانه 1400» دانش‌آموزان بودند
حجت اعلایی، مسئول نمایشگاه دائمی کتاب «شریعتی» اردبیل، این دوره را بهترین طرح چند دوره گذشته دانست و اظهار کرد: استقبال خیلی خوبی داشتیم و جالب اینکه بیشتر مخاطبان این دوره، نوجوانان و دانش‌آموزان بودند.
 
وی با ابراز رضایت از افزایش اعتبار در این دوره، افزود: مشکل اساسی این بود که مخاطب جدید کم داشتیم و مراجعه‌کنندگان، همان مخاطبان و مشتریان همیشگی ما بودند. امیدوارم این طرح موثر بیشتر شناسانده شود؛ چون وقتی نتوانیم کتابخوان جدیدی را جذب کنیم، یعنی پیشرفتی در زمینه یافتن مخاطب حاصل نشده و این نگران‌کننده است.

وی اضافه کرد: مورد محسوس دیگر اینکه قیمت کتاب ۱۵۰ درصد افزایش یافته؛ ولی گاهی به علت روزآمدنبودن اطلاعات برخی از کتاب‌ها در سایت، تخفیف نمایشگاه شریعتی را برای مشتری اعمال کردیم.

  سقف خرید و اعتبار افزایش یافت؛ اما آمار خریداران نه
مهدیه امامی، مسئول مجموعه فرهنگی «اورنگ» اردبیل نیز گفت: در این دوره چند مشخصه خوب داشتیم؛ اینکه سقف خرید و اعتبار، هر دو افزایش یافته بود؛ بنابراین کمبودی نداشتیم و فروش خوبی رقم خورد که البته افزایش نرخ کتاب نقش مهم‌تری نسبت به مراجعه و خرید داشت.
 
وی ادامه داد: مشتریانی داشتیم که در دوره‌های پیشین 10-20 کتاب می‌خریدند اما این بار با همان مبلغ به یکی دو کتاب دست پیدا می‌کردند که باز علتش همین گرانی کتاب است.
 
امامی گفت: آرزومندم دِیتا‌بِیس‌های ‌روزآمدتری در سایت خانه کتاب داشته باشیم؛ چرا که در این دوره نام برخی کتاب‌های ماه‌های اخیر در سایت خانه کتاب موجود نبود و این اتفاق دشواری‌هایی را برای ما و خریداران به وجود می‌آورد.
 
وی افزود: این طرح نزدیک به طرح بهارانه بود؛ و اگر فاصله برگزاری هر دوره طوری تنظیم شود که امکان خرید برای مشتریان مقدور باشد، بهتر است؛ با تمام این اوصاف، در کل راضی بودم.
 
 زمان طرح کم است
حمیدرضا پرنیا مسئول کتابفروشی «‌بهروز»، یکی از قدیمی‌ترین‌های اردبیل نیز اظهار کرد: پیش‌تر، طرح‌های فصلی طولانی‌تر برگزار می‌شد. این دوره هم کوتاه‌تر بود و هم پایان آن مصادف با آخر هفته بود؛ برخی مشتریان نیز با گذشت یکی دو روز از طرح با‌خبر شدند و مجموع این عوامل باعث شد که به‌رغم اقدام ارزنده افزایش سقف خرید بخشی از اعتبار ما بماند.

 
وی اضافه کرد: کتاب‌های خوب زود تمام می‌شوند و دیر به اردبیل می‌رسند؛ از سویی، برخی کتاب‌های خاص هم دست پخش مافیایی افتاده که فقط فروش نقدی دارند و هیچ راه جایگزین بهتری تعریف نمی‌کنند. ضمن اینکه، شرایطی پیش آمده که ناشران هم ناچار به اقدامات برهم‌زننده‌ای شده‌اند؛ از جمله اینکه تیراژ را پایین می‌زنند و در هر چاپ 5-6 هزار تومان افزایش قیمت داریم.
 
پرنیا، فروش کتاب‌های افست را نیز معضلی برای فروشندگان کتاب‌های اصلی دانست و گفت: ادامه وضعیت فعلی برای من با دشواری فراوان همراه است. برخی مشکلات در ادوار پیشین هم بوده و علی‌رغم پیشرفت نسبی، تغییر محسوسی در روند کار رخ نداده است؛ از جمله اینکه برخی مردم چند کد ملی می‌دهند و انتظار دارند به اندازه کل تخفیف، کتاب رایگان بگیرند یا موضوع اطلاع‌رسانی که خوب است شهرداری و اتحادیه در کنار ارشاد قرار گیرند و در این باره تمهیداتی داشته باشند.
 
تابستانه به‌موقع برگزار شد
به اعتقاد کاظم یاوریان، مسئول کتابفروشی خیام که بیشتر کتاب‌های دانشگاهی و علوم پزشکی را پشتیبانی می‌کند، طرح تابستانه بسیار به‌موقع برگزار شد و استقبال هم عالی بود.

 وی تأکید کرد: نباید فقط نیمه خالی لیوان را ببینیم؛ گرچه نقد مسئله، سلامت مسئله را تداعی می‌کند و باید ارج داد، اما از دید بنده این دوره بسیار عالی برگزار شد.
 
افزایش اعتبار و کاهش مشتری داشتیم
علی انوار، متصدی کتاب‌فروشی «دکتر بوک» اردبیل نیز تصریح کرد: ما بیشتر، کتاب‌های دانشگاهی را عرضه می‌کنیم؛ بر این اساس، دوره قبل که شروع ترم دانشگاهی بود فروش خوبی داشتیم اما در تابستان وضعیت رضایت‌بخش نبود.
 
وی با بیان اینکه قیمت کتاب بالاست و با یکی دو جلد کتاب، اعتبار مشتری تمام می‌شود، گفت: نسبت به طرح قبلی، افزایش اعتبار داشتیم اما کاهش مشتری و کاهش توان خرید آنها باعث شد نتوانیم همه اعتبار را در این دوره جذب کنیم، در حالی که در فصل‌های پیشین اغلب درخواست شارژ مجدد داشتیم.
 
انوار نیز بر لزوم اطلاع‌رسانی شهری یا آگهی‌های مجازی و تلویزیونی برای ترویج این طرح خوب تأکید و اضافه کرد: بهتر بود زمان مناسب تری برای برگزاری انتخاب می‌شد؛ به‌ویژه اینکه روز آخر آن به جمعه ختم شد.
  
و اما سوی دوم قضیه...
به نظرم رسید به مناسبت 17 مرداد سراغ روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه بروم تا نظر آنها را درباره کم و کیف طرح‌های فصلی و فروش تخفیفی کتاب بپرسم. عجیب بود بی‌اطلاعی برخی همکاران! از وجود چنین طرحی، پس از این‌همه دوره‌های متعدد که پشت سر گذاشته شده است... و کم نبودند آنهایی که تنها اسمی از آن شنیده بودند و هرگز به این موضوع نپرداخته بودند.

 
طرحی نو دراندازیم...
توحید مهدوی، خبرنگار ایسنا و از آن دست فعالان اجتماعی- فرهنگی است که در جمع گروه‌های مردم‌نهاد «کتاب و کتابخوانی» را در اولویت کار خود قرار می‌دهد. به عقیده وی چنین طرح‌هایی می‌تواند عامل انگیزاننده و بسته تشویقی برای کتابخوانان و به‌خصوص کتابخوانان آماتور باشد. کافی است افراد با بسته‌های تشویقی به سمت کتابخوانی سوق پیدا کنند، بعدتر با تکرار و ممارست به کتابخوان حرفه‌ای بدل می‌شوند و دیگر منتظر طرح و تخفیف نمی‌مانند.
 
مهدوی ادامه داد: هر حرکتی گامی برای رسیدن به هدف و مقصد است. گاهی یک حرکت، نقش پررنگ ۹۰ درصدی داشته و گاهی می‌تواند نقش کم‌رنگ ۱۰ درصدی ایفا کند. طرح‌های فصلی خانه کتاب هم از این قاعده مستثنی نیستند؛ اما باید برای تأثیر بیشتر طرح، بیش از پیش فکری اندیشید و چاره‌ای پیدا کرد.
 
وی تأکید کرد: این طرح نباید صرفاً نگاه رفع تکلیفی را با خود یدک بکشد؛ بلکه باید به بهترین شکل ممکن اجرا شود تا مورد استقبال کتابخوانان و فرهنگ‌دوستان قرار بگیرد.
 
مهدوی گفت: در این طرح، فقط افراد درگیر مثل فروشندگان یا کتابخوانان حرفه‌ای از زمان و نحوه اجرای طرح مطلع می‌شوند و بیشتر مردم در جریان آن قرار نمی‌گیرند و سبب ریزش مخاطبان طرح می‌شود؛ چه نیکوست که با آگاه‌سازی بطن جامعه و ترغیب عامه مردم برای قراردادن کتاب در سبد زندگی‌شان این کاستی‌ طرح‌های فصلی اصلاح شود.
 
وی با بیان اینکه دربرگیری کتاب‌های تحت پوشش باید افزایش پیدا کند، اضافه کرد: مسئله بعدی، زمان محدود -و گاهی نامناسب- اجرای طرح است. زمان می‌تواند بیشتر از یک هفته باشد یا لااقل در دوره‌هایی که اوقات فراغت بیشتر است، مثل تابستان یا تعطیلات نوروزی، طول مدت اجرای طرح طولانی‌تر شود.
 
تنوع عناوین و گستردگی موضوعی طرح را غنی‌تر می‌کند
حامد مصطفایی آگاه، خبرنگار و فعال اجتماعی نیز گفت: پیش نیامده که در موسم اجرای طرح کتاب خریده باشم؛ اما از آنجایی که کتاب در حال حذف از سبد خانواده‌هاست، طرح‌های فصلی باعث ترغیب افرادی می‌شود که به بهانه بها و گرانی‌ کتاب از آن دوری می‌کنند.
 
وی همچنین عدم تبلیغات مناسب برای آگاهی از طرح‌ها و کمبود تنوع کتاب‌ها از ناشران مختلف و گستردگی موضوعی را از جمله کاستی‌های موجود در استان برشمرد.
 
پوپک قاسمی، روزنامه‌نگار همکار همشهری در استان اردبیل نیز اظهار کرد: امسال برای نخستین بار در روزهای برگزاری طرح خرید کردیم و به نظر می‌رسد از این حیث که انگیزه و یادآوری برای خرید کتاب می‌شود ، مطلوب باشد.
 
وی افزود: دختران دوقلویم با همراهی پدر چنین خریدی را تجربه کردند و همین که پس از خرید کلی کتاب می‌گفتند باز هم با کارت ملی کتاب بخریم، نشانگر ایجاد ذوق و انگیزه است.
 
کتابفروشان بیشتری پای کار بیایند
سینا بندعلیزاده، خبرنگار فعال اجتماعی و مدیر رسانه آرتاویل نیز اظهار کرد: تخفیف در نظر گرفته شده، عالی بود و باعث شد وسوسه شوم خرید کنم؛ اما کاش اطلاع‌رسانی در این باره گسترده‌تر بود؛ یعنی اگر شما و برخی دوستان علاقه‌مند حوزه کتاب در صفحات مجازی درج نکرده بودید، شاید بی‌خبر می‌بودم.

 
وی ضمن تأکید بر افزایش مانور تبلیغاتی برای چنین طرح خوبی، تصریح کرد: این طرح در بحث آشتی مردم با کتاب و ترغیب به کتابخوانی بسیار موثر است؛ اما جای بازبینی دارد؛ مثلاً تدبیری اندیشیده شود که همه کتاب‌فروشی‌ها حضور داشته باشند؛ یا مدارس و انجمن‌های دانشگاه‌ها را به طور ویژه در این بحث مشارکت دهند تا دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتری به این سمت کشیده شوند.

نتیجه آن که از قرار معلوم، با وجود تمام تلاش‌های سزاوار تقدیر و پوشش‌های خبری سودمند، هنوز تبلیغ و ترویج بیشتر و بهتر -خصوصاً در استان های دور از مرکز- ضرورت دارد؛ و برای تشویق بیشتر به کتابخوانی، به‌روزرسانی طرح با تدوین برنامه‌های نوین لازم به نظر می‌رسد.

ایبنا به عنوان تنها رسانه تخصصی حوزه کتاب، با قوت و همت پای تعهد خود ایستاده و با طرح دغدغه آنان که به این تریبون اعتماد کرده‌اند، می‌کوشد در بهبود شرایط به مسئولان امر یاری رساند.
هستیم بر آن عهد که بستیم...