خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در لرستان - سهیمه اسدزاده: شاید امروز که به صندلی خود تکیه داده‌ایم و مشغول دیدن مطالب مختلف در میان پایگاه‌های اینترنتی هستیم، به باعث و بانی این اتفاق تا به حال فکر نکرده‌ایم، نیندیشیده‌ایم که اگر چاپ نبود چگونه دانش‌ها منتقل می‌شد؟ چاپ یعنی زندگی، پویایی و تحرک، فکر اینکه در نبود چاپ، جامعه با چه مشکلاتی روبه‌رو می‌شود، تقریبا غیرقابل تصور است.

تا به حال به دنیای بدون چاپ فکر کرده‌اید؟ تصور کنید که محصولی عکس نداشته و بخواهد معرفی شود. اگر چاپ نباشد هیچ کارت شناسایی برای معرفی ما وجود ندارد، خبری از اسکناس‌های رنگارنگ نیست و کتاب و مجله‌ای چاپ نمی‌شود و اگر صفحات مجازی را چاپ نوین بنامیم، دیگر سرگرمی‌ای به نام اینترنت معنایی نخواهد داشت.

تاریخچه نخستین چاپخانه در ایران به دوران صفویان بازمی‌گردد که کشیشان ارامنه در جلفای اصفهان با آن، تعدادی دعا و ذکرهای مسیحی را چاپ کردند. در دوره حکومت نادرشاه افشار به گزارش دو سیاح خارجی جزوه‌هایی به لاتینی و عربی در ایران چاپ و پخش شد. اما این در دوران ولایت‌عهدی عباس میرزا، نایب‌السلطنه است که صنعت چاپ در ایران به‌طور جدی آغاز و شکل می‌گیرد.

چاپ در ایران از سال ۱۳۵۷ به این سو به طور کلی بر اثر چند عامل رو به رشد نهاده است: افزایش عناوین کتاب و نشریه، گسترش آموزش چاپ؛ انتشار نشریه‌های تخصصی در این زمینه؛ گسترش و تقویت صنف صنعت چاپ و صنف‌های وابسته؛ ورود تجهیزات و فنون جدید چاپ، به ویژه استفاده از رایانه و دستگاه‌ها و سبک‌ها و نظام‌های رایانه‌ای که انقلابی در اطلاعات و ارتباطات در سطح جهانی به بار آورده است؛ توسعه دانشگاه‌ها و آموزش عالی؛ افزایش جمعیت و رشد سریع نسل جدید لازم‌التعلیم و نیاز به چاپ منابع جدید؛ گسترش نهضت سوادآموزی و نظایر این‌ها.

در سال ۱۳۷۱ روش چاپ رنگی در مطبوعات ایران هم به کار گرفته شد و روزنامه همشهری نخستین روزنامه رنگی ایران است. با گذشت زمان اهمیت صنعت چاپ بر همه روشن شد، نام‌گذاری روز 11 شهریورماه به عنوان روز ملی صنعت چاپ در تقویم ایرانیان در سال 1382 و با تلاش اسدالله جامی (مدیر کل وقت دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) انجام شد. در آن زمان اهالی صنعت چاپ به شورای فرهنگ عمومی درخواست دادند و توضیحات بسیاری برای لزوم ورود این روز در تقویم مطرح کردند تا در نهایت این شورا به این جمع‌بندی رسید که روز ملی صنعت چاپ به رسمیت شناخته شود و این‌گونه 11 شهریورماه به عنوان روز ملی صنعت چاپ در تقویم نامگذاری شد.

به‌بهانه بررسی وضعیت صنعت چاپ در استان لرستان با چند تن از فعالان حوزه چاپ این استان به گفت‌وگو نشستیم تا دغدغه‌های خود را در این زمینه بیان کنند. ماحاصل این گفت‌وگو در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.

صنعت چاپ، معلق بین دو وزارتخانه
«عبدالحسین رشنو» فعال حوزه صنعت چاپ، رئیس سابق اتحادیه چاپخانه‌داران لرستان و مدیر چاپخانه رشنو در خرم‌آباد، با اشاره به مشکلات عمده چاپخانه‌داران طی سال‌های اخیر، گفت: صنعت چاپ مشکلات خاص خود را دارد؛ این صنعت بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صنعت، معدن و تجارت دست‌به‌دست شده، به‌طوری که مدتی در یک وزارتخانه و مدتی بعد در یک وزارتخانه دیگر بود و اصلا وضعیت مشخصی ندارد.

وی ادامه داد: مشکل اصلی صنعت چاپ آشفتگی این صنعت در رسته‌های اُفست، دیجیتال و چاپ بنر است، که این مهم در استان‌های کوچک، غیر از پایتخت بیشتر ملموس است؛ در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که یک فرد می‌تواند با مجوز دفتر فنی کلیه کارهای یک چاپ افست را راحت انجام دهد و نیازی به سرمایه میلیاردی نباشد و این به نظر بنده باید حل شود.

سال‌ها پیش، رسته‌ی چاپ بنر برای اولین بار در ایران، در لرستان تأسیس شد
رشنو با اشاره به اینکه زمانی که مسئولیت اتحادیه چاپخانه‌داران لرستان را عهده‌دار بوده است، توضیح داد: برای اولین بار در ایران رسته چاپ بنر را در لرستان تأسیس کردیم؛ سپس تهران نیز این کار را انجام داد و از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌خاطر این پیشنهاد از کارشناس چاپ اداره کل فرهنگ و ارشاد لرستان تقدیر شد.

مدیر چاپخانه «رشنو» خرم‌آباد گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی بخش فرهنگی صنعت چاپ کشور، تاکنون نیز در حد وظایف خود در سراسر کشور از حمایت و هدایت فرهنگی در صنعت چاپ دریغ نکرده است. البته درمقابل، وزارت صنعت، معدن و تجارت هم طبق قانون یکی دیگر از متولیان چاپخانه‌ها در کشور است؛ یعنی چاپخانه‌ها زیر لوای دو وزارتخانه کشور قرار دارند؛ ولی دریغ از کمترین حمایت و توجه وزارت صنعت معدن و تجارت به صنعت چاپ کشور.

 
معافیت‌های مالیاتی برای چاپخانه‌داران در نظر بگیرند
این فعال چاپ در لرستان با اشاره به اینکه یکی دیگر از مشکلاتی که برای صنعت چاپ وجود دارد،‌ معافیت‌های مالیاتی واحدهای فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، گفت: صنعت چاپ همیشه یک فعالیت فرهنگی خواهد بود ولی متاسفانه بجز اینکه معافیت مالیاتی نداشته‌اند، سازمان امور مالیاتی، ارزش افزوده را نیز به آن اضافه کرده‌اند و این ارزش افزوده مشکلات زیادی را برای چاپخانه‌های دارای مجوز به وجود آورده که باید 9 درصد ارزش افزوده را از مشتری دریافت کنند به این ترتیب واحدهایی که مجوز ندارد، چون این 9 درصد را دریافت نمی‌کنند، قیمت ارزان‌تری دارند و کار برای واحدهای بدون مجوز به‌صرفه‌تر خواهد بود و این به یکی از مشکلات عمده این صنعت تبدیل شده است.
 
تشکیل اتحادیه‌های چاپخانه‌داران استانی اجباری شود
رئیس سابق اتحادیه چاپخانه‌داران لرستان بیان کرد: با توجه به اینکه به این شغل نباید به دید یک صنف نگاه کرد، و به چاپخانه واحد صنفی اطلاق نمی‌شود، چاپخانه‌ها دارای بُعدهای جانبی خیلی فراتر از صنف دارند که متولیان اصلی صنعت چاپ مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صمت باید تشکیل اتحادیه‌های استانی را اجباری کنند.
 
تسویه نکردن بدهی‌های دولت به تامین اجتماعی باعث کوچک شدن صنعت چاپ می‌شود
وی گفت: مشکل مهم دیگری که وجود دارد این است که متأسفانه دولت بدهی‌های خود را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نکرده است و باعث شده واحدهای جدیدی که تأسیس می‌شوند، نتوانند از معافیت‌های بیمه‌ای استفاده کنند که این امر باعث عدم ورود چاپخانه‌های جدید به این عرصه می‌شود و این ضربه بزرگی به این صنعت خواهد زد.

مدیر چاپخانه «رشنو» خرم‌آباد ادامه داد: قانونی وضع شده که با جابه‌جایی واحدهای چاپخانه‌ها نیز نتوانند از معافیت‌های بیمه‌ای استفاده کنند، که جا دارد مسئولین استانی طی نامه‌ها و مذاکره‌هایی با مسئولین کشوری این مشکل اصلی و بزرگ صنعت چاپ را هر چه سریع‌تر حل کنند، وگرنه اشخاص جدید نمی‌توانند وارد این عرصه شوند و روز به روز باعث کوچک‌تر شدن این صنعت خواهد شد.

رشنو همچنین از برگزاری سلسله کارگاه‌های آموزشی صنعت چاپ در لرستان خبر داد و افزود: برای پیشرفت صنعت چاپ باید آگاهی و شناخت کافی از این صنعت با برگزاری دوره‌های آموزشی، فنی و به‌روز انجام گیرد که این دوره‌ها می‌تواند از طریق همکاری‌ها با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت هر چه بهتر صورت گیرد که خوشبختانه در لرستان این دوره‌ها در حال برگزاری می‌باشند.
 
نوسازی ناوگان صنعت چاپ باید یک اولویت باشد
وی افزود: شخصی که یک واحد چاپی کوچک را بدون هیچ حمایت دولتی با حداقل سرمایه شخصی 2 میلیارد تومانی تأسیس می‌کند، بعد از گذشت حداقل 5 سال نیاز به به‌روزرسانی دستگاه‌ها دارد، که برای این منظور باید حمایت‌های دولتی را داشته باشند. ما در حال حاضر در بعضی از چاپخانه‌ها دستگاه‌هایی که از سال‌های 1350، 1360 و 1370 مانده‌اند، داریم که نتوانسته‌اند دستگاه‌ها را به روز کنند هستند اما با همه این مشکلات در حال فعالیت هستند و ما برای رسیدن به جایگاه واقعی صنعت چاپ نیاز به به‌روزرسانی این ماشین‌آلات از رده خارج را داریم که این مهم با حمایت دستگاه‌های ذی‌ربط صورت خواهد گرفت.

ماجرای انحلال اتحادیه چاپخانه‌داران لرستان
رئیس سابق اتحادیه چاپخانه‌داران لرستان همچنین دلیل انحلال این اتحادیه را در لرستان استعفای خودش از این سمت و آنچه «کم‌لطفی سازمان صمت و اتاق اصناف» نامید، عنوان کرد و گفت: در سال 1391 پا پیگیری‌های مستمر با 30 چاپخانه در لرستان سرانجام در سال 1392 اتحادیه را تشکیل دادیم که البته وجود اتحادیه بنا به دلایلی برای اتاق اصناف و سازمان صمت زیاد خوشایند نبود، اما با این حال فعالیت اتحادیه چاپخانه‌داران لرستان در کشور زبانزد بود، پس از قبولی بنده در مقطع دکتری، به صورت تمام وقت مشغول تحصیل بودم که باید روی تحصیل تمرکز بیشتری می‌داشتم و لذا از این سمت استعفا دادم و سازمان صمت و اتاق اصناف هم از این فرصت بهره برده و در اسفندماه 1395 اتحادیه چاپخانه‌داران لرستان را منحل کردند.

رشنو افزود: همان‌گونه که پیشتر نیز اشاره شد وجود اتحادیه‌های استانی برای تمام استان‌ها یک ضرورت است و هیأت عالی نظارت باید مصوباتی مبنی بر تشکیل این اتحادیه‌ها در هر استان داشته باشد چرا که افراد ممکن است با توجه به مشغله‌های فراوانی که دارند، دنبال مسئله تشکیل اتحادیه نباشند، چرا که فرایند تشکیل هم فرایندی طولانی و زمان‌بر است. ما برای تشکیل این اتحادیه در لرستان 6 ماه زمان صرف کردیم؛ اما وقتی به صورت مصوبه باشد و کمیسیون نظارت جهت تشکیل این اتحادیه‌ها وارد عمل شود، دیگر با این مسائل روبه‌رو نخواهیم بود و مهم‌تر از همه وضعیت به‌هم‌ریختگی صنعت چاپ مانند بسته‌بندی‌های جعلی، چاپ‌های جعلی و ... بهبود خواهند یافت.

رشنو در پایان صحبت‌های خود عنوان کرد: به نظر من این می‌تواند راه حلی داشته باشد و ان‌شاالله در فرصتی دیگر می‌توانیم در مورد اینکه چطور این فرآیند را می‌توان جلو برد که چاپخانه‌ها با رغبت این بروزرسانی را انجام دهند، صحبت کنیم. ان شاالله هر چه زودتر با کمک خدا و مسئولین این مشکلات رو به بهبودی بروند و رفع شوند.

تاثیر تحریم‌ها بر صنعت چاپ
«محمد جنت» از فعالان صنعت چاپ بروجرد هم در گفت‌وگویی با ما درباره چالش‌های صنعت چاپ بیان کرد: صنعت چاپ کشور روزهای خوبی را نمی‌گذراند، گرانی مواد اولیه ناشی از تحریم‌ها و گرانی کاغذ بر فعالیت‌های ما نیز تأثیر گذاشته است.

این پیشکسوت عرصه چاپ که 45 سال از عمر 57 ساله خود را به فعالیت در عرصه صنعت چاپ مشغول بوده است، در ادامه افزود: فرسودگی ناوگان صنعت چاپ از چالش‌های پیش روی این صنعت است؛ در حال حاضر بسیاری از چاپخانه‌های کشور از تکنولوژی‌های قدیمی و عمدتاً فرسوده استفاده می‌کنند و قدرت به‌روز‌آوری دستگاه‌ها با هزینه‌های سنگین بدون حمایت بخش‌های دولتی وجود ندارد.

وی همچنین مشکلات حاصل از مالیات و بیمه و نبود تسهیلات، اجرا نشدن معافیت‌های مالیاتی‌ را از عمده مشکلات این صنف برشمرد.
 
لزوم اعطای تسهیلات بانکی کم‌بهره به چاپخانه‌داران
جنت افزود: مشکلات عدیده، باعث شده روز به روز از تعداد کارگران ما کاسته شود و انگیزه‌مان را برای ادامه فعالیت چندین ساله را دست بدهیم، لذا از مسئولین کشوری و استانی تقاضا داریم جهت رفع مشکلات چاپخانه‌های کشور و استان راهکارهایی مانند اعطای تسهیلات بانکی کم‌بهره و کمک به رفع مشکلات ساختاری را که بیشتر چاپخانه‌های به نوعی با آنها درگیر هستند، در نظر بگیرند.
 
در بخش پایانی این گزارش، با یکی از کارشناسان چاپ اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان درباره مشکلات پیش‌گفته و راهکارهای رفع آنها به گفت‌وگو نشستیم. حمید گودرزی‌مهر گفت: تجربه حدود دو دهه مسئولیت بنده در این حوزه نشان می‌دهد که صنعت چاپ کشور هیچوقت بی‌تأثیر از اتفاقات خوب و بد در همه حوزه‌ها اعم از سیاست، تجارت و بهداشت نبوده است.

وی افزود: با عنایت به اینکه صنعت چاپ در جهان جزو سومین صنایع مادر و اثرگذار فرهنگی و تجاری بوده و بالا و پایین شدن قیمت اقلام مصرفی از جمله کاغذ و مرکب و ماشین‌آلات صنعت چاپ از تعویض قطعات گرفته تا خرید کلی ماشین‌ها، تأثیر بسزایی در رشد یا سکون این صنعت داشته است، استان لرستان نیز به دور از این چالش‌های نفس‌گیر نبوده است.

جمع توان چاپی لرستان در نیمه نخست امسال به 221 ورق رسید
کارشناس چاپ اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان افزود: در هر حال به لطف خدا و همت تلاشگران عرصه چاپ و نشر استان، پرچم این صنعت همچنان با افتخار در این استان به اهتزاز درآمده است. جمع توان چاپی استان در مجموع تا نیمه اول سال ۱۴۰۰، ۲۲۱ ورق بوده است و صد البته با همت و همکاری خوب مدیر‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، آقای فتایی و معاون فرهنگی و مطبوعاتی استان، آقای نیازی در سال ۱۳۹۹ نسبت به احداث اولین چاپخانه روی ورق‌ها فلزی در جهت تولید انواع قوطی‌های کنسرو و قوطی‌های روغن خوراکی و صنعتی با چاپ و ... در شهرک صنعتی بروجرد اقدام شد.

اولین چاپخانه‌ی کشور با توان چاپ بر روی کاغذهای سنگی در الیگودرز واقع است
به گفته گودرزی‌مهر، برای اولین بار در غرب کشور چاپخانه‌ای با توان چاپ بر روی کاغذهای سنگی که تکنولوژی جدیدی در این صنعت است، در شهرستان الیگودرز افتتاح شد و همچنین نسبت به اهتمام و ایجاد فاز جدید چاپ بر روی اقلام دارویی در شهرستان بروجرد اقدام شد. جالب است بدانید چاپخانه یاقوت سبز بروجرد با مدیریت آقای مجید کریمی‌پور یکی از پرافتخارترین چاپخانه‌های توانمند غرب و جنوب کشور است که هم اکنون چاپ اقلام دارویی بیش از ۱۸ شرکت دارویی کشور را در دست چاپ دارد و در سال ۱۴۰۰ نیز فاز جدیدی از تجهیز ماشین‌آلات این چاپخانه افتتاح شد.

وی بیان کرد: ذکر سایر توانمندی‌های صنعت چاپ استان شاید در این فرصت نگنجد. ولی به هر حال همه تلاشگران این صنعت چشم امید به مسئولین دارند که با اعطای تسهیلات کم‌بهره و زماندار نسبت به تجهیز و به‌روزرسانی ماشین‌آلات خود در جهت هر چه بهتر خدمات اقدام کنند. همچنین بالا و پایین شدن و نوسانات زیاد قیمت کاغذ، مرکب و مواد مصرفی در بازار از چالش‌های مهم این صنعت است که امید دارند یا نسبت به کنترل بیشتر قیمت‌ها مسئولین چاره‌ای بجویند یا نسبت به قرار دادن سهیمه‌ها در قالب کاغذ، زینک و ... حمایت‌هایی در این خصوص انجام پذیرد. در پایان برای همه تلاش‌گران این عرصه آرزوی سلامتی و پیروزی دارم.