به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قزوین،  یکی از کتاب‌ها یا به قول شاعران دفاتر شعری که در طول سالیان اخیر توسط شعرای قزوینی تألیف و به زیور طبع آراسته شده، کتاب شعر «دُردانه 2» است که حاوی گزیده‌ای از تک‌بیت‌ها یا شاه‌بیت‌های شاعران معاصر ایران است؛ کتابی که به کوشش دو شاعر جوان قزوینی «یاسر قنبرلو» و «امیرعلی سلیمانی» پدید آمده است. ضمن اینکه شعرهای موجود در کتاب با مشاورت مرحوم حسین آهی، شاعر و پژوهشگر برجسته و فقید حوزه شعر فارسی گردآوری و انتخاب شده‌اند. این کتاب توسط انتشارات «فصل پنجم» در 80 صفحه با قطع رقعی و شمارگان هزار نسخه به چاپ رسیده است.

شعر معاصر فارسی باید به مردم معرفی شود
امیرعلی سلیمانی یکی از مؤلفان کتاب «دُردانه 2» در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا توجه مردم به تک‌بیت‌های شاعران معاصر در فضای مجازی را انگیزه‌ای برای تألیف این اثر دانست و گفت: تلاش ما این بود که در این کتاب نمونه‌های قوی این گونه ابیات را مطرح کنیم.

این پژوهشگر با بیان اینکه در این کتاب 200 شاه‌بیت‌ از شعرای معاصر ایرانی گرد آمده است، افزود: یکی دیگر از اهداف چاپ این کتاب آشنا کردنِ بیشترِ اقشار عامه با شعر معاصر فارسی و آثار شاعران معاصر است. همچنین کوشیده‌ایم که ابیاتی را عرضه کنیم که علاوه بر جنبه‌های تخصصی شعری از جذابیت بالایی برخوردار باشند.

وی با یادآوری اینکه کتاب یادشده بخش دوم کتاب «دُردانه» محسوب می‌شود، ادامه داد: برای اینکه شاه‌بیت‌های موجود در کتاب را با نگاه کارشناسانه‌تری انتخاب کنیم، از مشورت‌های شاعر بزرگ مرحوم حسین آهی بهره گرفتیم. ضمن اینکه می‌خواستیم از سلایق دیگر ادیبان هم برای گزینش ابیات استفاده کنیم.

تیشه فضای مجازی به ریشه کتاب‌های شعر
یاسر قنبرلو دیگر مؤلف این کتاب هم با ذکر اینکه از بعضی شاعران معاصر تک‌بیت یا شاه‌بیتی در «دُردانه 2» نیامده است، به خبرنگار ایبنا گفت: علت اصلی این مساله محدودیت‌هایی بود که در زمینه حجم کتاب و تعداد صفحات داشتیم. ضمن اینکه برخی از شاعران معاصر ایرانی مانند محمدسعید میرزایی اصولاً تک‌بیت‌سُرا محسوب نمی‌شوند.

این پژوهشگر ادبی با اشاره به چالش‌های پیش روی چاپ آثار شعری، اضافه کرد: گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی باعث شده که بیشتر مردم آثار شاعران را از طریق این شبکه‌ها دنبال کنند و به همین خاطر خواننده کتاب‌های شعر به شدت کاهش پیدا کرده و افت شدید تیراژ چنین کتاب‌هایی را در پی داشته است.

وی نقش مهم رسانه‌های دیداری و شنیداری را در ترویج چنین کتاب‌هایی یادآور شد و ادامه داد: ضرورت دارد که شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی صداوسیمای استان قزوین برنامه‌هایی را برای معرفی این قبیل کتاب‌ها ترتیب دهند تا این کالاهای فرهنگی با استقبال بیشتر کتابخوانان مواجه شوند.

تک‌بیت‌نگاری شعرای معاصر در «دُردانه 2»
اما اسماعیل امینی از شاعران برجسته و نام‌آشنای کشور، تک‌بیت‌نگاری شعرای معاصر ایرانی را موضوع اصلی کتاب «دُردانه 2» دانست و در این باره به خبرنگار ایبنا گفت: برخی گفته‌اند که واحد شعر در روزگار گذشته، بیت بوده است. یعنی شاعران ساختار و سامان شعر را در تک‌بیت می‌‌دیدند و بر این اساس، آغاز و انجام سخن، اندیشه و هنروری شعر در یک بیت فراهم می‌شد.

وی با بیان اینکه به ابیات برجسته هر شعری شاه‌بیت‌ هم می‌گویند، افزود: ویژگی اصلی تک‌بیت، مجال کوتاه شاعر برای سخن گفتن است که سبب به وجود آمدن ایجاز در کلام می‌شود و ایجاز به معنی فشردگی معنایی مفصل در کلامی مختصر است که همان نقطه درخشان هنرمندی شاعر به شمار می‌آید.

این مدرس دانشگاه با اشاره به خصوصیات تک‌بیت‌های تاثیرگذار ادامه داد: یکی از شاخصه‌های تک‌بیت‌های موفق در کتاب «دُردانه 2» طنز ظریف و اندیشمندانه‌ای است که در اغلب آنها به چشم می‌خورد. انگار هنگام برگزیدن بیت‌های برجسته از میان ابیات دیگر، ظرافت طنز آشکار یا پنهان، ذهن مؤلف یا گردآورنده را برانگیخته که نگاه نافذ، منتقد و ژرف‌نگر شاعر را ستایش کند و خود را در نگاه او سهیم کند.

دوری از اندیشه در برخی اشعار معاصر
این منتقد ادبی -که مقدمه کتاب «دُردانه 2» را نوشته- دوری از اندیشه را از جمله مشکلات برخی از اشعار معاصر دانست و ادامه داد: اغلب در این گونه شعرها عباراتی را می‌خوانیم یا می‌شنویم که اگرچه جنبه ذوقی و عاطفی دارند، اما هیچ درونمایه و معنای مشخص علمی و قابل ارزیابی در آنها دیده نمی‌شود.

امینی رایج شدن بعضی از عبارت‌های کلی و نامفهوم در جلسات بررسی و نقد شعر را از دیگر آسیب‌های این حیطه برشمرد و گفت: استفاده از تعابیر و جمله‌هایی مانند «شعرت ضربه داشت»، «عالی بود» و «حس خوبی داشت» که مفهوم معینی ندارند، بجز گول زننده بودن هیچ کمکی به شاعر برای فهمیدن نقاط قوت و ضعف اثر خود نمی‌کنند.

وی بهره‌گیری از زبان علمی، ساختار و نظریه‌های ادبی را از لازمه‌های تجزیه و تحلیل متون شعری بیان و اضافه کرد: استفاده از ابزار و زبان علمی در زمینه نقد ادبی سبب می‌شود که نقد ما هم به کار خودمان بیاید و هم برای مخاطبان حرفه‌ای ما گره‌گشا و الهام‌بخش باشد.

مضمون‌گرایی؛ آفت شعر امروز
این پژوهشگر با ذکر اینکه بخش عمده برجسته‌سازی‌ها و شگفتی‌آفرینی‌های شعری امروز در حوزه مضمون صورت می‌گیرند، گفت: مضمون به مثابه ظرفی از تناسب‌ها، تصاویر و دیگر فنون آفرینش شعری است که به واسطه آن، اندیشه، عاطفه، سخن و نگاه شاعر نسبت به جهان، به مخاطب منتقل می‌شود.

امینی بیان کرد: شاعرانی که مضمون‌گرا هستند و فقط به مضمون اهمیت می‌دهند، در واقع ظرفی خالی را عرضه می‌کنند، یا اگر مفهومی هم در شعرشان وجود داشته باشد، یک مفهوم تکراری است و به خاطر همین کلیشه‌ای بودن محتوا و تازگی نداشتن مفهوم، مدام مجبورند که این ظرف را عوض کنند.

وی مضمون‌گرایی و مضمون‌پروری را در زمره آسیب‌ها و معضلات شعر معاصر کشور برشمرد و اضافه کرد: متاسفانه در اغلب محافل و گردهمایی‌های ادبی، توجه مخاطبان و حتی شاعران کارکشته به این حوزه معطوف شده و هیچ توجهی به دیگر عناصر ضروری شعر مانند اندیشه، زبان و بلاغت نمی‌شود.

امینی ادامه داد: توجه کردن بیش از حد به مضمون، چه از جهت آفرینش مضمون و چه به لحاظ استقبال از مضمون در همه دوره‌های شعر فارسی سبب ایجاد انحطاط شعری شده است که نمونه‌های آن را در افول سبک‌های «عراقی»، «هندی» و «خراسانی» در تاریخ ادبیات و شعر ایرانی مشاهده می‌کنیم.

لزوم معرفی بیشتر کتاب‌های ادبی
این صاحب‌نظر حوزه ادب فارسی با تاکید بر ضرورت معرفی کتاب‌های شعر بلافاصله پس از انتشار آنها، گفت: البته لازم نیست که کتابِ معرفی شده، حتماً تازه بوده یا چاپ اول باشد، می‌توانیم کتابی را که سال‌ها از چاپ آن گذشته است، در جلسه‌ها یا نشست‌های تخصصی به خوانندگان معرفی کنیم.

وی دلیل مهجورماندن برخی کتاب‌های ادبی ارزشمند را معرفی نشدن آنها عنوان کرد و افزود: به عنوان نمونه کتاب‌هایی مانند «رشد ادبیات»، «شیوه‌های نقد ادبی» و «فرهنگ توصیفی نظریه‌های ادبی» که از کتاب‌های تخصصی و مرجع در زمینه ادبیات به حساب می‌آیند، حتی برای دانش‌آموخته‌های این رشته ناشناخته مانده‌اند.

گزارش از: آرش صالحی