سخن از ابعاد مختلف زندگی، جامعیت علمی، خدمات اجتماعی و سیره معنوی ایشان باید به زمان دیگری موکول شود. در این نوشتار، به مناسبت ایام شهادت حضرت صدیقه کبری سلام‌الله‌علیها تنها به دو اثر ایشان پیرامون خطبه فدک اشاره خواهد شد.
خطبه فدک، خطبه‌ای است که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها پس از اینکه حکومت وقت، باغ فدک را از ایشان گرفت، در مسجد پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم در حضور مهاجرین و انصار ایراد کردند و در آن پس از حمد و ثنای الهی، به تلاش‌های پیامبر در تبلیغ و اقامه دین اشاره داشتند؛ از فسلفه احکام دین سخن گفتند؛ دوباره به خدمات پیامبر اشاره کردند و مجاهدت‌های امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را یادآور شده و حکومت را حق ایشان دانستند. آنگاه از ظهور نفاق بعد از شهادت پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم سخن گفته و مسئله فدک را مطرح می‌کنند. ایشان با ادله قاطع و با استناد به آیات قرآن فدک را حق خود دانسته و بر ادعای حاکم وقت، مبنی بر اینکه پیامبران ارثی ندارند و آنچه از ایشان می‌ماند، صدقه است، خط بطلان کشیدند. در انتهای خطبه نیز از انصار گلایه و آنان را بخاطر یاری نکردنشان شدیداً سرزنش فرمودند.
این خطبه را علمای شیعه و سنی نقل کرده‌اند و قدیمی‌ترین نقل آن در کتب اهل سنت مربوط به بلاغات النساء ابن‌طیفور، متوفای قرن سوم هجری است. همچنین ترجمه‌ها و شروح متعددی هم بر این خطبه نگاشته شده که از نظر آیت‌الله شریعتمداری بهترین شرح را علامه مجلسی در بحار الانوار و بهترین ترجمه را نیز باز علامه مجلسی در کتاب حق الیقین بر این خطبه آورده‌است.
پس از تألیف کتاب عربی، مرحوم شریعتمداری بر آن شد که ترجمه و شرح فارسی خطبه فدک را به زبان فارسی هم نوشته و برخی نکات قابل استفاده را در این کتاب هم بیاورد. کتاب شرح خطبه فدک، کتابی مختصر در 96 صفحه است که توسط انتشارات منیر به چاپ رسیده‌است. در این کتاب، دیگر شرح علامه مجلسی نیامده و پس از ترجمه خطبه و بیان برخی نکات در شرح آن که در پاورقی ذکر شده‌است، مؤلف در بخش بررسی و محاکمه با استناد به روایات تاریخی و آنچه علما ذکر کرده‌اند و نیز برخی فرمایشات اهل‌بیت علیهم‌السلام، صدق دعوی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و بطلان اقدام حاکمان را تشریح می‌کند. در انتهای کتاب نیز «بحث ارث پیامبران» را مطرح کرده و به شبهات پیرامون این موضوع پاسخ می‌دهد.
همانطور که پیشتر گفته شد، ابوبکر مدعی بود که پیامبران آنچه برجای می‌گذارند، صدقه است و به ارحام ایشان ارثی نمی‌رسد و حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با استناد به آیات قرآن، سخن ابوبکر را تکذیب کردند. از قدیم پیرامون این منازعه بحث‌هایی میان علما شده و آیت‌الله شریعتمداری، هم در کتاب فارسی و هم در کتاب عربی سعی داشته این مطلب را کاملاً روشن کند.
از جمله شبهاتی که ایشان پیرامون این بحث پاسخ دادند و هم در کتاب عربی با تفصیل بیشتر و هم در کتاب فارسی به‌اختصار، به آن آشاره کرده‌اند، شبهه‌ای است که بر مبنای یکی از احادیث نبوی مطرح گردیده و برخی مخالفان به آن استناد می‌کنند. پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم در حدیثی که از قول امام‌صادق علیه‌السلام در کتاب کافی نقل شده‌است، پس از ذکر فرمایشاتی در فضیلت علم‌آموزی می‌فرمایند: «علما، وارثان پیامبرانند؛ زیرا انبیاء دینار و درهمی به میراث از خود نگذاشته‌اند ...»
آیت‌الله محمدتقی شریعتمداری در پاسخ به این شبهه، می‌فرمایند: «این حدیث ناظر به مسئله حقوقی مربوط به دارایی و ماترک مالی انبیا و اینکه آیا آنها به چه کسی باید داده شود، به ارحام یا به فقرای امت، نمی‌باشد. بلکه ناظر به آن است که عالی‌ترین و بهترین چیزی که بعد از انبیا می‌تواند مورد استفاده دیگران قرار گیرد، چیست و اطلاق ارث بر این بهره‌مندی چنان است که سعدی گوید: میراث پدر خواهی علم پدر آموز/ کاین مال پدر خرج توان کرد به یک روز»
ایشان ادامه می‌دهند: «نظر در این حدیث به «ما یورَث» است نه به «من یرث» ... و هرگز این حدیث نظر به نفی ارث از ارحام و اثبات آن برای فقرای امت ندارد. و اگر چنین معنایی مورد نظر بود، نباید مسئله را در سیاق فضیلت علم و عالم بیان کرد، بلکه باید آن را در سیاق مسائل دیگر ارث مطرح نمود ... بنابراین اگر پیغمبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم می‌خواست بفرماید ما ترک ما بعد از ما منتقل به فقرای امت می‌گردد، نمی‌باید بفرماید ما میراث نداریم، بلکه باید بفرماید ارث ما برای فقرای امت است نه برای ارحام ما.»
نظر شما