در میزگرد «بررسی تاثیر فعالیت فروشگاه کتاب آنلاین بر چرخه نشر» محمد یراقچی، مدیر انتشارات کتاب پنجره و رئیس کارگروه کتاب‌فروشان در اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران؛ وحید تیموری، مدیر کتابفروشی کتاب پارسه؛ سجاد بهارلو، مدیر فروشگاه‌های نشر هوپا و آریا عابدین‌زاده؛ قائم‌مقام مدیرعامل و مدیر توسعه و فناوری گاج مارکت به بحث و تبادل نظر پرداختند.
در این میزگرد، تیموری با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته، ناشرانی کتاب‌های پرفروش ناشران معتبر را با ترجمه اصل، کپی‌برداری کردند، گفت: گاهی تعدادی از این ناشران پایان‌بندی جمله‌ها را تغییر می‌دهند و به دلیل اینکه حق مترجم، ویراستار و خیلی از هزینه‌های دیگر که قیمت کتاب را تعیین می‌کند، پرداخت نمی‌کنند، می‌توانند کتاب را با تخفیف به صورت گسترده میان سایت‌ها ارسال کنند.
به گفته او بسیاری از کتاب‌فروشان که در شهرستان فعالیت می‌کنند، نمی‌توانند با مراکز پخش همکاری داشته‌باشند؛ زیرا در این روابط، معمولا مشکلاتی مانند اختلاف حساب و چک برگشتی وجود دارد. تیموری ادامه داد: برای مثال اگر کتابفروشی در بوشهر با مرکز پخشی در تهران تماس بگیرد و خواستار همکاری باشد، پخش در تهران از او ضمانت می‌خواهد. کتاب‌فروش وقتی می‌تواند از سایت‌هایی مانند گاج مارکت با تخفیف 30 درصد کتاب بخرد، از روش اول منصرف می‌شود.
تقبل هزینه گفت‌وگوکردن با کتاب‌فروش
بهارلو در این میزگر با اشاره به اینکه در سه گانه ناشر، مرکز پخش و کتاب‌فروش، کتاب‌فروش ویترین صنف است، گفت: این کتاب‌فروش است که با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. اگر ویترین مغازه نابود شود، 90 درصد افرادی که می‌خواهند وارد فروشگاه شوند، برمی‌گردند و فکر می‌کنند در آن مجموعه اتفاقی نمی‌افتد.
به گفته این کتاب‌فروش اگر به گزارش اخیر دیجی‌کالا که بر اساس فروش کتاب‌ها است، توجه شود، همه کتاب‌های پرفروش، فروخته شده‌است. او ادامه داد: اگر مخاطب وارد مرحله لمس کتاب و مرحله دیالوگ با فردی که کتاب را خوانده‌است، نشود، نمی‌تواند جز پرفروش‌ها انتخاب دیگری داشته‌باشد. ساختار دیجیتال به شکلی طراحی شده‌است که پُست‌هایی را که بیشترین کامنت را دارند، در بالای صفحه نمایش می‌دهد. در نتیجه جامعه کتابخوان به شدت به سمت عامه‌پسندی و زردی حرکت می‌کند. در اینجا مخاطب انتخاب می‌کند که هزینه گفت‌وگوکردن با کتاب‌فروش را تقبل یا از تخفیف استفاده کند.
در این میزگرد عابدین‌زاده به لزوم همکاری درون صنفی در کنار رقابت تاکید کرد و افزود: در صنف ناشران و کتاب‌فروشان این اتفاق به خوبی نیفتاده‌است. شاید با هماهنگی‌هایی که می‌توانست میان ناشرین اتفاق بیفتد، امکان داشت تا درصد تخفیف‌های بهتری به کتاب‌فروش‌ها بدهند تا کتاب‌فروش‌ها بتوانند بهتر خرید کنند. باید توجه داشت تعداد کتاب‌فروشان نسبت به تعداد سرانه جمعیت، عدد بسیار پایینی است.
او تاکید کرد: باید ویترین خود را تکمیل کنم، برخی از ناشرها، کتاب را به گاج مارکت نمی‌دهند، من باید بقا پیدا کنم. در این جلسه کنار شما نشستم تا بگویم که حریف دیجی‌کالا نمی‌شوم. البته اقدامات این سایت در دست مراجع قضایی است. در روزهایی که دیجی‌کالا بلک فرایدی گذاشته، فروش ما پایین آمده‌است و باید تلاش کنیم تا در این فضا زنده بمانیم. باید در عین رقابت، رفاقت داشته‌باشیم. اگر بدانم که ناشر کتابش را به گاج مارکت می‌دهد، با ناشران کتاب‌های دزدی همکاری نمی‌کنم.
یراقچی با اعلام اینکه کسی مخالف فروش کتاب در فضای مجازی نیست، در این میزگرد بیان کرد: فروش در فضای مجازی یک فرصت است اما در همه جای دنیا قواعدی دارد. زمانی‌که یک نفر در فضای مجازی 80 درصد تخفیف می‌دهد، ناشر و کتاب‌فروش، چگونه می‌تواند با او رقابت کند؟ حتما تقلبی در آن است. این اقدام خارج از ضابطه بوده و قابل قبول نیست.
این ناشر با مثالی درباره نوع همکاری ناشران در دهه‌های گذشته، توضیح داد: در گذشته وقتی می‌دیدم همکارم کتابی را چاپ کرده‌است، دیگر برای آن قرارداد نمی‌بستم یا آن را ترجمه و چاپ نمی‌کردم. ناشران وقتی در ثبت فیپا می‌دیدند که کتاب توسط ناشر یا مترجمی ثبت شده‌است، دنبال کتاب نمی‌رفتند، زیرا تعداد زیادی کتاب وجود داشت. اما پرونده‌هایی وجود دارد که مثلا 80 درصد تولید ناشری، برای نشرهای مختلف است.
برخی از فروشگاه‌های مجازی اعتماد مردم را کسب کرده‌اند
یکی از مسائل مهم و قابل توجه در مورد مصرف کالاهای فرهنگی، مساله توجه به کودکان است. سوال این است که مادرها و پدرها چگونه می‌توانند کتاب خوب را در فضای مجازی پیدا کنند و آیا تنها راه خرید کتاب با کیفیت برای کودکان، خرید از کتاب‌فروشی‌های معتبر است؟ محمود برآبادی، نویسنده کودک و نوجوان دراین‌باره گفت: اصولا سیستم توزیع کتاب در ایران اشکال‌های زیادی دارد. اغلب ناشرهای کوچک که سیستم توزیع ندارند، ناچارند که کتاب‌هایشان را در اختیار توزیع‌کنندگان بزرگ بگذارند. شرکت‌های پخش بزرگ، کتاب این ناشرها را با تخفیف‌های بالا در حدود 40 تا 50 درصد می‌خرند و در سیستم، توزیع می‌کنند و ممکن است 20 درصد به کتابفروشی و جایی که عرضه می‌کنند، برسد. همه ناشرهای کوچک که برخی ناشرهای حوزه کودک و نوجوان هم جزئی از آنها هستند، از چنین سیستمی شکایت دارند.
زمانی که سایت‌ها برای فروشگاه‌ها خطی مشی تعیین کنند!
فروش کالا در فضای مجازی یکی از اقداماتی است که موجب اشتغال تعداد زیادی از مردم در همه کشورها شد و همچنین کالا را برای مشتری دسترس‌پذیرتر کرده است. علی حاجی‌تقی، مدیر انتشارات و کتابفروشی «ارمغان طوبی» با اشاره به اینکه در ایران برخی مسائل به رسمیت شناخته نمی‌شوند و این رویکرد مانع قانون‌مند شدن آن بخش می‌شود، گفت: وقتی فروشگاه‌های مجازی کتاب را به رسمیت نشناسیم، نمی‌توانیم در آنها نفوذ داشته‌باشیم. باید فروشگاه مجازی کتاب را به رسمیت بشناسیم، زیرا آنها وجود دارند. وقتی آنها را به رسمیت نمی‌شناسیم، نمی‌توانیم آنها را به رعایت قوانین ملزم کنیم.
اگر کتاب‌فروشی‌ها در نتیجه اقدامات بیرون از قانون برخی فروشگاه‌های مجازی کتاب از بین بروند، تعداد محدودی سایت فروش باقی خواهندماند. حاجی‌تقی با بیان این نکته افزود: در نتیجه، این سایت‌ها هستند که برای ناشران خط مشی تعیین می‌کنند که چه کاری را انجام بدهید و چه کاری را انجام ندهید.
کتابسازی کودک را از کتاب خواندن دلسرد می‌کند
صفا امیری، مدیر انتشارات براق از ناشرهایی است که کتاب‌شازها بارها کتاب‌هایش را مورد سوء استفاده قرار داده‌اند، گفت: تا به حال 40 عنوان از کتاب‌های من به صورت زیرزمینی چاپ و منتشر شده‌است. شبه‌کتاب‌ها با کیفیت بسیار پایین عرضه شده‌اند تا با تخفیف بالا عرضه شوند و من نتوانم با آنها رقابت کنم.
در فضای مجازی، فروشگاه‌های قانونمندی هستند
فروشگاه‌های مجازی کتاب، با حذف شرکت‌های پخش از چرخه نشر، می‌توانند تخفیف بالاتری برای فروش درنظر بگیرند. هرچند که این اقدامات، همه آثار مخربی بر چرخه نشر دارد اما این آسیب زمانی چند برابر می‌شود که شرکت پخش اقدام به فروش کتاب در فضای مجازی کند و از امکانات و قدرتش در این راه سود می‌برد.
سعید رهنمایی، مدیر مرکز پخش کتاب ققنوس، با اشاره به اینکه برای کتابفروشی فیزیکی با توجه به هزینه‌هایی که دارد، صرف نمی‌کند برای کتاب تخفیف‌های بالا در نظر بگیرد، گفت: فروشگاه مجازی ممکن است که بخواهد این کار را انجام بدهد. این نکته را نباید فراموش کرد که در فضای مجازی، فروشگاه‌های قانونمندی هستند که قوی و خوب فعالیت می‌کنند. اگر این اتفاق بیفتد و نظارتی روی فعالیت این کتاب‌فروشی‌ها باشد، حتی اگر اشتباهی در روند قیمت‌گذاری انجام گرفت، قابلیت پیگیری دارد. این کمک خوبی برای فروش کتاب خواهدبود.
باید در صنف جایگاه‌های فروش مشخص شود
کاظم علمی، مدیر شرکت توزیع «گسترش فرهنگ و مطالعات» با تاکید بر اینکه باید در صنف جایگاه‌های فروش مشخص شود، گفت: در نتیجه هر گروه باید بدانند که با چه تخفیفی می‌توانند کتاب را دریافت کنند. به نظرم جایگاه توزیع کننده، کتاب‌فروش، سایت‌ها و تک‌فروشی‌های، همه باید مشخص شود تا فعال‌های هر بخش بدانند که چه قوانینی را باید رعایت کنند و همچنین ناشران بین توزیع‌کننده، کتاب‌فروشی‌ها و سایت‌هایی که به شکل مستقیم از آنها خرید می‌کنند، تفاوت قائل باشند. این موارد، هر کدام باید تخفیف‌های جداگانه داشته‌باشند. باید توجه کرد که میزان خرید مهم نیست.
گاهی فروشگاه آنلاین تخفیفی می‌دهد که لزوما غیرحرفه‌ای نیست
به گفته احمد رفیع‌زاده، مدیر فروشگاه آنلاین شهرکتاب قبل از فروشگاه‌های آنلاین، کتاب‌فروشی‌های فیزیکی، ناشران و موزعان برای تداوم کسب و کار و حفظ سرمایه انسانی خود، به دلیل نوسانات قيمت ارز و کاهش توان خرید مردم، دچار مشکلاتی هستند. بنابراین مشکلی نیست که فقط کتاب‌فروشی‌های آنلاین با آن مواجه باشند.
او دو دلیل برای پرهیز کتاب‌فروشی‌های فیزیکی از فروش آثار کتابسازی شده و ارائه تخفیف بالا اعلام کرد و گفت: نخست اینکه نظارت بر کتاب‌فروشی‌های خیابانی ساده‌تر است، اما نباید به دلیل اینکه نظارت بر فروشگاه‌های آنلاین دشوارتر است از این وضعیت سوءاستفاده کنیم.
وی ادامه داد: مانند این است که ناشر بدون اینکه کتاب رابه شرکت پخش بدهد، از طریق سایت خود، کتاب را بفروشد و تخفیف مقرون به صرفه بدهد. در این روند ناشر کار اشتباهی نمی‌کند، به نظر می‌رسد ناشرها و موزع‌ها می‌توانند این کار را انجام بدهند و اینجا مرزی است که نمی‌توان گفت آنها کار اشتباه را انجام می‌دهند.
در نتیجه مشکلات در حوزه پخش، فروشگاه‌های مجازی کتاب گسترش یافتند
بنا به گفته برخی ناشران و کارشناسان، شرکت‌های شناخته‌شده پخش همکاری با ناشر جدید را که پیش از آن با او همکاری نداشتند، قبول نمی‌کنند. مریم‌السادات ظهوریان، مدیرعامل انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر، با بیان اینکه شرکت‌های پخش توجه ندارند که ناشر با سابقه دو ساله یا 20 ساله است، در هر صورت برای ناشری که به این شرکت پخش، جدید مراجعه کرده‌است، شرکت‌های پخش فایل جدید باز نمی‌کنند.
وی افزود: مشکل بزرگ‌تر هم این است که فروشگاه‌ها و هایپرهای بزرگ، کتاب را فقط از برخی شرکت‌های پخش می‌گیرند. بنابراین وقتی ناشر امکان ورود به یک پخش را ندارد، امکان ورود به یک هایپر را هم ندارد. زیرا از کانال او باید به آن هایپر برسد.
به گفته این ناشر در حوزه پخش مشکل وجود دارد و برخی کتاب‌ها اصلا به دست مخاطب نمی‌رسد، اگر کتاب‌ها عادلانه به رویت مخاطب در بیاید و مخاطب بتواند به درستی انتخاب کند، مافیای کتابسازی هم از بین می‌رود.
پشت فروش اینترنتی کتاب دغدغه فرهنگی نیست
این روزها یکی از اصلی‌ترین مشکلات کتاب‌فروش‌ها این است که باید در فروشگاه به مشتری ثابت کنند که آن کتاب‌های تخفیف‌دار، سالم نیستند و با روند نادرستی چاپ شده‌اند. محمدرضا گنجی، مدیر فروشگاه نشر چشمه کوروش با تاکید بر اینکه کتاب‌فروش‌های حقیقی هم می‌توانند به همه مناطق ایران کتاب پست کنند، توجیه فعالیت کتاب‌فروشی‌های مجازی برای دسترس‌پذیر شدن کتاب در مناطقی را که کتابفروشی وجود ندارد، بی‌دلیل دانست.
او با اعلام اینکه دغدغه فرهنگی پشت فروش اینترنتی کتاب نیست، افزود: فروشگاه اینترنتی، بخش عمده‌ای از هزینه‌هایی را که کتابفروشی می‌پردازد، ندارند؛ هزینه اجاره، شارژ، بیمه، پرسنل و تورمی که کتاب‌فروشی‌ها هر روز درگیر آن هستند، در فعالیت مجازی اتفاق مطرح نیست. فکر نمی‌کنم افراد براساس این که تعدادی از شهرها و استان‌ها کتابفروشی ندارند، اقدام به راه‌اندازی کتابفروشی آنلاین کنند. کما اینکه خیلی از کتاب‌فروشی‌ها ارسال به سراسر کشور هم داشتند و دارند. از دوره‌ای که همه‌گیری کرونا موجب محدودیت رفت و آمدها شد، تقریبا همه کتاب‌فروشی‌ها ارسال به سراسر کشور را انجام می‌دهند.
مشروح گفت‌وگوها و مطالب منتشر شده در پرونده « بررسی تاثیر فعالیت فروشگاه کتاب آنلاین بر چرخه نشر» از طریق لینک‌های زیر، قابل دسترسی است:
صنعت نشر نیازمند اقدامات قضایی و فرهنگی است/ وقتی ملاک خرید کتاب پرفروش‌بودن است!
گسترش فروش‌های اینترنتی کتاب، علاوه بر افزایش آسیب تخفیف‌های نامتعارف و فروش کتاب‌های غیرقانونی، با آسیب‌های دیگری نیز همراه بوده که سوق‌دادن جامعه به کتاب‌های زرد و بازاری، یکی از آن‌هاست.
پشت پرده تخفیف‌های نامتعارف در سایت‌های فروش کتاب/ ناشران فریب قدرت اقتصادی فروشگاه‌های آنلاین را نخورند
کارشناسان معتقدند خلا نظارت بر فعالیت فروشگاه‌های آنلاین کتاب، آینده حلقه‌های مختلف صنعت نشر را به خطر می‌اندازد؛ هرچند که ناشر فکر کند فروش نقدی با تخفیف بیشتر به آنها، به نفع او است!
ناشران کوچک بیش از همه از فعالیت فروشگاه‌های کتاب آنلاین ضرر می‌کنند
برآبادی با اشاره به اینکه نتیجه جست‌وجوی مخاطب در فضای مجازی براساس بیشترین فروش خواهدبود، اعلام کرد که والدین در شرایط همه‌گیری ناچار به خرید از فروشگاه‌های آنلاین هستند، در نتیجه باید عناوین مورد نظر برای کودکان را از فهرست کتابی که توسط نهادهای شناخته شده ارائه می‌شود، انتخاب کنند.
وقتی کتاب‌فروشی‌های آنلاین را به رسمیت نشناسیم نمی‌توانیم آنها را به رعایت قانون ملزم کنیم
به گفته حاجی‌تقی، مدیر انتشارات و کتابفروشی ارمغان طوبی کسب و کار در ایران در حوزه بازاریابی دیجیتال خلاف قانون نیست، اما باید فروشگاه مجازی کتاب به رسمیت شناخته‌شوند، تا در مرحله بعد ملزم به رعایت قانون باشند.
باید پروتکلی برای مقابله با عرضه شبه‌کتاب‌ها در فضای مجازی نوشته شود
امیری با اشاره به اینکه تمام کشورها قوانینی در حوزه چاپ و نشر کتاب دارند، خواستار تهیه و تصویب معاهده یا پروتکلی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد و قوه قضاییه برای نظم‌بخشی به فروش کتاب در فضای مجازی شد.
فعالیت غیرمجاز برخی مراکز پخش کتاب در زمینه فروش مجازی
به گفته رهنمایی زمانی فعالیت یک فروشگاه مجازی کتاب عامل آسیب‌زا بر روند چرخه نشر خواهدبود که این اقدامات توسط یک شرکت پخش انجام شود، یعنی این شرکت سایت بزند و از قدرت توزیع استفاده کند.
ناشران باید بین موزع، کتاب‌فروش و سایت تفاوت قائل شوند
علمی با تاکید بر اینکه باید جایگاه هر فروشنده، درصد تخفیف و قوانین حاکم بر آن کاملا مشخص و واضح باشد، خواستار توجه ناشران به توزیع‌کننده، کتاب‌فروشی‌ها و سایت‌هایی که به شکل مستقیم از آنها خرید می‌کنند، شد، تا برای هر کدام درصد تخفیف جداگانه درنشر گرفته شود.
فروشگاه‌های مجازی باید از زنجیره نشر حمایت کنند
مدیر فروشگاه آنلاین شهرکتاب معتقد است با تامین کردن کتاب از کانال‌های معتبر و رسمی نشر، می‌توان مانع ورود افراد سودجو و به‌هم خوردن زنجیره تولید و فروش کتاب شد.
رفتار شرکت‌های پخش زمینه همکاری ناشران با فروشگاه‌های مجازی را افزایش داد
مریم‌السادات ظهوریان، مدیرعامل انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر، با اشاره به مشکلاتی که ناشران با شرکت‌های پخش برای ارائه کتاب دارند، این مساله را دلیل همکاری ناشران با فروشگاه‌های مجازی کتاب اعلام کرد.
وقتی یک صفحه اینستاگرام به کتابفروشی آنلاین تبدیل می‌شود!
مدیر فروشگاه نشر چشمه کوروش با تاکید بر اینکه کتاب‌فروش‌های حقیقی هم می‌توانند به همه مناطق ایران کتاب پست کنند، توجیه فعالیت کتاب‌فروشی‌های مجازی برای دسترس‌پذیر شدن کتاب در مناطقی را که کتابفروشی وجود ندارد، بی‌دلیل دانست.
نظر شما